Samenvatting staatsrecht 1e jaar UHasselt. Prof. Jan Theunis. Geslaagd eerste zittijd.
Samenvatting is gebasseed op de studentencursus en lesnotities uit de lessen van professor Theunis. Dit jaar was er geen gastcollege.
HOORCOLLEGE I: BASISPRINCIPES VAN HET GRONDWETTELIJK RECHT
I.1. Federalisme
Structuur van de staat is vastgelegd in de grondwet en wordt verder uitgewerkt door
bijzondere meerderheidswetten = deconstitutionalisering (bemoeilijkt
grondwetswijzigingen)
Art 1GW: België is een federale staat, samengesteld uit de gemeenschappen en gewesten
- Voor België een federale staat was, was het een eenheidsstaat
I.1.1. EENHEIDSSTAAT
- Ideale situatie: gezag centraal georganiseerd
- Deconcentratie: wijst organen toe om bepaalde rechtshandelingen te stellen
o Geen eigen rechtspersoonlijkheid
o Onder toezicht van centrale overheid
Kan bevelen geven, beslissingen wijzigen, zich in hun plaats stellen
o <-> decentralisatie: macht niet evenredig verdeelt over aantal gelijkwaardige
rechtspersonen
- Decentralisatie: beslissingsbevoegdheid verspreiden over meerdere personen en groepen
o Territoriale: bv gemeentes, provincies
o Functionele: onderdeel van de overheid wordt aan een instelling toegewezen
bv RVA
Eigen rechtspersoonlijkheid
Administratief toezicht (<-> deconcentratie): soort van vernietigingstoezicht
die invloed heeft op wettigheid en opportuniteit (<-> rechterlijke macht:
toets enkel wettigheid)
I.1.2. FEDERALE STAAT
- Centripetaal/ agregatief: bevoegdheden overdragen van deelstaten naar federale staat
(meeste gevallen)
- Centrifugaal/ segregatief: bevoegdheden overdragen van federale staat naar deelstaten
(België)
- 3 kenmerken federale staat (wetten van federalisme
o Autonomie van deelstaten
o Participatie
o Coöperatie
1
,Autonomie van deelstaten:
- Afzonderlijke rechtsordering
- Eigen bevoegdheden
o Residuaire bevoegdheden:
Federale bevoegdheden die niet overgedragen zijn naar deelstaten bij de
staatshervormingen
o Concurrerende bevoegdheden:
2 overheden bevoegd maken voor een bevoegdheidsdomein, federale normen gaan
voor op deelstatelijke normen, maar alleen voor concurrerende bevoegdheden
Integraal concurrerende:
domein waarvoor de 3 overheidsorganen bevoegd zijn, belastingen in
theorie, maar zodra de federale overheid zijn bevoegdheid uitoefent kunnen
de deelstaten dat niet doen
bv deelstaten kunnen niet belasten op inkomsten -> al gedaan door de
federale overheid
Beperkt concurrerende:
Situatie waarin 1 overheid basisregels bepaalt en een andere overheid dat
mag uitwerken/concretiseren
bv. Tewerkstelling van buitenlandse arbeidskrachten
- Grondwettigheidstoetsing: wetten en decreten gelijk aan elkaar -> scheidsrechter nodig: wie
treedt buiten bevoegdheid? -> grondwettelijk hof
o Centraal: enkel rechter van grondwettelijk hof kan deze rol opnemen (België)
o Diffuus: elke rechter kan deze rol opnemen
bv VS: kan beroep op uitspraak aangetekend worden -> uiteindelijke verdict is
centraal)
- Financiering: deelstaten hebben elk hun eigen financiering en dus ook bestedingsautonomie
De participatie van de deelstaten: hebben ook gezag over de staatsstructuur
- Tweekamerstelsel:
o Senaat vertegenwoordigt deelstaten (leden van deelstaatparlementen)
o Inspraak bij bicamerale aangelegenheden
Coöperatie
- Toenemende samenwerking
- In praktijk kunnen bevoegdheden niet strikt van elkaar gescheiden worden
bv klimaatbeleid
I.1.3. CONFEDERATIE
- Zelf geen staat, maar een samenwerking tussen meerdere soevereine en onafhankelijke
staten
- Overeenkomsten over bepaalde aangelegenheden via verdragen
2
,I.2. Parlementaire monarchie
Parlementaire monarchie
- Koning = erfelijk
o Onverantwoordelijk: moet altijd door een minister worden bijgestaan
o Bij geschreven akten: met medeondertekening van …
- Samenwerking der machten
o Regering moet verantwoording afleggen ten aanzien van het parlement
o Regering moet steunen op parlementaire meerderheid
Presidentieel stelsel
- President = verkozen
o President stelt een regering samen
- Strikte scheiding der machten
o Regering legt enkel en alleen verantwoording af bij de president, niet bij het
parlement
I.3. Nationale soevereiniteit
Montesquieu: scheiding der machten
- Machten verspreiden voor evenwicht, vermijden van concentratie (dictatuur)
Rousseau: volkssoevereiniteit
- Volk verkiest het parlement
Sieyès: nationale soevereiniteit -> abstract
art 33 GW
- Hoogste gezag in de staat is de natie
- Burgers uit het verleden, heden en nu via vertegenwoordigers (zelf niet soeverein)
I.4. Scheiding der machten
- Wetgevende macht
o Koning
o Kamer van volksvertegenwoordigers
o Senaat
- Uitvoerende macht
o Koning
Regering
Federale staatssecretarissen
- Rechterlijke macht
o Rechtscolleges
3
, Scheiding der machten
- = samenwerking der machten
bv koning
o = regering in grondwettelijk recht
o 1 van de 3 takken van de wetgevende macht (+ kamer en senaat art 36GW)
o Beperkte rol rechterlijke macht: elke uitspraak ten name van de koning
- = wederzijdse controle
o Art 159 GW: exceptie van onwettigheid
o Rechterlijke macht moet ten alle tijden onafhankelijk zijn
- = algemeen rechtsbeginsel
o Ongeschreven algemeen rechtsbeginsel dat aan meerdere grondwetsbepalingen ten
grondslag ligt volgens Hof van Cassatie
I.5. Wettigheidsbeginsel
Wet in materiële zin: elke algemeen verbindende rechtsregel, ongeacht het orgaan
Wet in formele zin:
- Sensu stricto: enkel betrekking op federale wetgeving, in het bijzonder de totstandkoming
ervan
- Sensu lato: elke wetgevende norm als formele wet
Belang van het onderscheid in formele en materiële zin
- Bevoegdheid van het Hof van Cassatie
Schending van een wet in materiële zin is ontvankelijk, louter formeel wetgevende normen
niet vatbaar voor cassatieberoep
- Voorontwerpen van wetgevende normen, ongeacht het orgaan, moeten passeren langs de
wetgevende afdeling van de Raad van State
Interpretatieve wet:
- Ingevoerd bij dubbelzinnige wetten -> uiteenlopende rechtspraken
- Wet geïnterpreteerd door interpretatieve wet -> interpretatie die rechter zou kunnen
vinden ook zonder interpretatieve wet -> geen nieuw recht
- Alleen de wat kan een authentieke uitlegging van wetten geven (art 84 GW)
- Werkt terug tot op inwerkingtreding van geïnterpreteerde wet
- GWH kan nakijken of wet daadwerkelijk interpretatieve wet is
o Grondwettelijk beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie
Wettigheidsbeginsel = handelen naar de wet
Wetgevende macht beschikt over residuaire bevoegdheden (bevoegdheden die volgens de
grondwet niet aan andere staatsmachten zijn toegewezen)
Andere staatsmachten beschikken over toegewezen bevoegdheden dankzij de grondwet
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller RechtenStudent5. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.08. You're not tied to anything after your purchase.
