Summary
Samenvatting Visuele Cultuur
- Course
- Institution
Volledige samenvatting aan de hand van lesnotities en deels ook het boek Volledig met vooral doorlopende tekst
[Show more]
Seller
Follow
irenepattyn204
Content preview
IPVisuele cultuur: kunst in historische context
Les 1:
0. Inleiding: Van zwart vierkant tot caleidoscoop (HOOFDSTUK 0)
a) Een Zwart Vierkant
Een Zwart Vierkant, Russische kunstenaar Kazimir Malevitsj (1915)
- Een absoluut meesterwerk en een hoogtepunt van de Europese kunst.
- Bij afwezigheid van context is er geen enkele reden om dit werk als een
kunsthistorisch hoogtepunt te zien.
- Zijn perspectief- en kleurloze schilderij is een van de eerste non-figuratieve
kunstwerken uit de westerse kunstgeschiedenis.
- Het einde van een tijdperk; het begin van iets compleet nieuws.
- Zo stelde het 25 eeuwen kunstgeschiedenis ter discussie: is technische vaardigheid
een vereiste voor kunst?
- Malevitsj maakte deel uit van Russische avant-garde, het suprematisme (stroming die
ten tijde van de Russische Revolutie inpikte op het kubisme en futurisme en de
principes daarvan tot in hun uiterste consequenties doordacht).
Kunst = een schijnbaar betekenisloos object dat zo betekenisvol wordt dat het een
buitengewoon emotionele, maatschappelijke, financiële waarde krijgt. Naast de esthetische
ervaring of het intrigerende concept gaat kunst over de materialisatie van nieuwe
technologieën, de visualisatie van nieuwe maatschappelijke paradigma’s of zelfs de
financiële valorisatie van een perceptie.
5 eeuwen lang hadden kunstenaars gezocht naar manieren om de natuur en het leven na te
bootsen. Lijn- en kleurperspectief waren cruciale hulpmiddelen daartoe.
- Fotografie (19de eeuw): de komst van de fotografie zond een schokgolf door de
beeldende kunsten en heeft hun aanblik en aspiraties voorgoed veranderd.
Disegno = een term met de dubbele betekenis van tekening en onderwerp.
- Michelangelo was van mening dat het idee de kern van een kunstwerk vormde en dat
de uitvoering in veel gevallen aan ateliermedewerkers kon worden toevertrouwd. In
het concept lag immers het mentale beeld besloten waaruit het kunstwerk
voortspruit.
- Met andere woorden: de verwerkelijking van de ‘prima idea’.
Ambacht = om praktische redenen eeuwenlang de essentiële voorwaarde voor het
kunstenaarschap. Zonder die ervaring, kennis en techniek was het überhaupt niet mogelijk
hoogwaardige kunstwerken te produceren.
Plinius: de schilderkunst ontstond toen iemand een stuk houtskool nam en een lijn trok langs de schaduw van
een mens. En ze ontwikkelde zich toen kunstenaars die contouren begonnen in te kleuren met nieuwe
pigmenten, bindmiddelen en penselen.
Kunst doet chemie ontstaan tussen kunstenaars en hun tijdloze publiek. Ze biedt zelden een
formeel antwoord, maar presenteert zich veeleer als een kwestie, een open vraag.
1
,Johannes À Porta
- Als er een sterke band ontstaat tussen de betekenis van een object en de
toeschouwer/bezitter, dan zal die betekenis met het object versmelten.
- Hoe sterker de cognitief-emotionele band, hoe sterker het effect.
b) Caleidoscoop
In de vorige eeuw nam de kunstgeschiedenis een enorme vlucht, er werd steeds vaker
gepoogd om ontwikkelingen vanuit nieuwe en interdisciplinaire invalshoeken.
De focus van de kunstgeschiedschrijving in de loop van de voorbije decennia verschoven van
de relatie tussen de kunstenaar en het kunstwerk naar enerzijds de ‘receptie-esthetica’ en
anderzijds de ‘technische kunstgeschiedenis’.
Kunsthistorici hebben sinds de 20ste eeuw systematisch een beroep gedaan op de inzichten
van andere wetenschappelijke disciplines: economie, wetenschapsgeschiedenis, sociologie…
Dat heeft ervoor gezorgd dat kunstgeschiedenis niet langer zuiver historisch of
formalistisch is ingesteld, maar zichzelf heeft omgekeerd tot een ‘Bildwissenschaft’.
Kunst wordt meer en meer bestudeerd vanuit nieuwe perspectieven, waarbij de
nadruk niet meer op de esthetische waarde van het object ligt, maar op de manier
waarop het als object en beeld binnen een cultuur en context functioneert.
Kunst is het instrument van politiek en religie, de gangmaker van revoluties een de
vonk die extreme ontladingen teweegbrengt: iconoclasme.
Kunst is een visueel idioom, drager van onbegrensde betekenis, maar vooral een
uitzonderlijk krachtige vorm van communicatie.
Dit boek schuift het kunstwerk naar voren als een katalysator, het object dat betekenissen
en geschiedenis absorbeert en de chemie van denkprocessen gaande houdt.
1. Het product kunst (HOOFDSTUK 1)
Ook al valt kunst moeilijk in klassieke economische modellen te vatten, ze is onderhevig aan
de wetten van vraag en aanbod. Wat je betaalt, is het idee.
‘Productie’ is nodig om de markt in beweging te brengen, maar overproductie ondermijnt de
uniciteit, de spanning en de vraag. (Kunst en geld = succesvol verstandshuwelijk)
Intrinsiek hebben ze nauwelijks waarde, maar door complexe factoren die niet helder te
definiëren vallen, en die we dus gemakshalve hun ‘inherente waarde’ kunnen noemen,
blijken die objecten soms fortuinen waard.
Evenals in de klassieke economie onderscheidt men ook in de studie van de kunstmarkt 3
factoren, namelijk: De vraag of de behoefte van de consument; een markt, waar handel kan
plaatsvinden; en het aanbod, oftewel de productie om aan die vraag te voldoen.
- Aan de productiezijde staan de kunstenaars (soms samenwerking met een atelier),
die vaak in samenwerking met een atelier, ‘goederen’ produceren
- Aan de vraagzijde zijn het de opdrachtgevers en verzamelaars van diverse pluimage.
2
, - Tussen beide groepen zijn derden actief: handelaars, die door bemiddeling tussen
kunstenaar en opdrachtgever/verzamelaar een graantje proberen mee te pikken.
o Tussenhandel = indirecte handel
Markteconomische omstandigheden hebben in ruime mate de modaliteiten geschapen
waarin kunstenaars hun ambacht konden uitoefenen. De marktomstandigheden waren erg
verschillend vanwege andere regels, sociale diversiteit…
Tot vrij recent werden kunst en economie nauwelijks met elkaar in verband gebracht.
John Michael Montias (planeconoom)
- Hij zet op basis van statistisch onderzoek naar onder andere boedelinventarissen
uiteen hoe marktmechanismen ook de kunstproductie in de Republiek van de 17 de
eeuw beheersten.
- Hij maakte duidelijk dat kunstenaars financieel kunnen profiteren van weloverwogen
technische een stilistische keuzes.
- Zijn analyse werd in eerste instantie door velen ervaren als negatief. Ze ondermijnde
het belang van de artistieke intuïtie, het conceptuele genie en de ambachtelijke
kwaliteit als graadmeters van de kunst. Ze haalden de idee onderuit dat stijlkeuzes
enkel en alleen te maken hebben met technische en intellectuele vaardigheden van
de kunstenaars en effenden zo mede het pad voor interpretatiemodellen van kunst
die niet louter inhoudelijk of esthetisch zijn, en ook prozaïscher aspecten van het
verhaal aan bod laten komen.
Toch zijn kunstwerken, alle economische interpretatiemodellen ten spijt, geen alledaagse
producten, geen gebruiksvoorwerpen in de klassieke betekenis van het woord. Een product
waarbij de waarde van de merknaam (auteur) zo’n enorme invloed heeft op de prijs.
Discrepantie tussen ‘valore di fatica’ en de ‘valore di stima’ = een verschil tussen de waarde
van ambachtelijk werk (fatica) en de prijs die men uiteindelijk bereid is te betalen op basis
van waardering (stima).
PRODUCTIE
= alle objecten die als kunst zijn vervaardigd of worden verhandeld.
De drijfveren van kunstenaars kunnen heel verschillend zijn
- Productie in opdracht: het initiatief ligt bij de opdrachtgever die met het oog op een
specifiek project een beroep doet op een kunstenaar.
- Productie on spec: de kunstenaar neemt zelf initiatief en hij/zij hoopt ‘op speculatie’
een koper te vinden op de (vrije) markt (het komt erop aan de wensen van potentiële
kopers correct in te schatten).
CONSUMPTIE
= de vraag, de afname van een bepaald product
(Privépersonen, overheidsinstellingen zoals kerkbesturen, musea…)
3
, HANDEL
Kunsthandelaars, veilinghuizen of agenten bemiddelen tussen kunstenaars een
verzamelaars, tussen liefhebbers onderling of tussen opdrachtgevers en de kunstenaar. Ze
krijgen dan een percentage van de verkoopprijs.
- Rechtstreekse tussenhandel: de handelaar onderhoudt de contacten tussen de
kunstenaar en de afnemers. Zij zetten de kunstenaar in de markt, regelen de verkoop
van werken en strijken voor dat alles een percentage op de omzet op.
- Onrechtstreekse tussenhandel: de tweedehandsmarkt. Voor kunst is die enorm
groot, omdat het om een duurzaam product gaat dat in principe niet verslijt of
vergaat. (Zie ook pwp)
a) Wedijver tussen stadstaten
Over de banden tussen kunst en economie in de Oudheid is relatief weinig bekend. Zowel in
Griekenland als in Rome lijken de machthebbers en hun entourage de belangrijkste
afnemers van kunst te zijn geweest.
Het heiligdom Olympia op de Peloponnesus was een plek van ongeremd opbod tussen de
verschillende oud-Griekse stadstaten op het gebied van architectuur en beeldende kunst. In
de mythische stad werd de kiem gelegd van een artistieke competitie die in de 5 de eeuw
v.o.t. tot een explosie van creativiteit zou leiden. Het succesverhaal eindigde met de
verovering van Peloponnesus door Rome in 146 v.o.t.
Een van de typische kenmerken van een centraal gestuurde kunsteconomie in de grote
stilistische eenheid. Bewust/onbewust conformeren kunstenaars in een dergelijke context
zich aan de gewenste of gebruikelijke beeldtaal, wat leidt tot iets wat we ‘visuele stabiliteit’
kunnen noemen.
Periodes van stabiele visuele cultuur niet negatief
- Ze zorgen ervoor dat het tijdvak in retrospect toegankelijk en coherent lijkt, met
andere woorden dat het op heldere paradigma’s gebaseerd lijkt.
- Niet toevallig zijn dat de periodes die het meest tot de verbeelding spreken.
Economische factoren:
- Machtige heersers exploiteerden kunst als visueel wapen in een politiek-religieuze
arena met een constante stroom van overheidsopdrachten tot gevolg.
- Door migratie en de bouw van nederzettingen in het mediterrane bekken en de
daarmee gepaard gaande handelsfabriek deden zich nieuwe economische
mogelijkheden voor. Kunstenaars konden makkelijk zelf migreren of hun kunst slijten
via de nieuwe handelskanalen.
- Een aantal anekdotes geven aan dat in de oudheid ook een vrije kunstmarkt moet
hebben bestaan.
Het is vooralsnog niet mogelijk een scherp inzicht te verwerven in de specifieke
micro-economische omstandigheden die de bloei van kunsten mogelijk hebben
gemaakt.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller irenepattyn204. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.67. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53022 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now