Summary
Samenvatting strafrecht
- Course
- Institution
Volledige samenvatting van strafrecht op basis van de syllabus en de lessen.
[Show more]
Seller
Follow
sien7
Content preview
INLEIDINGHOOFDSTUK 1. BEGRIPSBEPALING
AFDELING 1. SLEUTELBEGRIPPEN
Strafrecht = “beteugeld recht tot straffen”
Positief strafrecht (= geldende strafrecht en staat tegenover de notie wijsgerig strafrecht) beoogt de handhaving van een aantal
waarden in een bepaald land op een gegeven ogenblik, zoals de bescherming van de menselijke persoon en de bescherming van
de menselijke eigendommen.
Strafrecht = evolutieve rechtstak à moeilijk om een allesomvattende definitie te formuleren
(Werk)definitie strafrecht = het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties bepalen die op
de daders toepasselijk zijn
Drie sleutelbegrippen:
A. Misdrijf
B. Strafrechtelijke sanctie
C. Dader
A/ MISDRIJF
Misdrijf is de overkoepelende term.
Een gedraging is pas strafbaar van zodra zij door de wetgever als misdrijf omschreven wordt (geen misdrijf, als het niet in de wet
staat).
Misdrijf = gedraging waarop de wet een sanctie stelt
- Overtredingen
- Wanbedrijven
- Misdaden
B/ STRAFRECHTELIJKE SANCTIE
Is niet gelijk aan de straf.
Strafrechtelijke sancties = door de wet vastgestelde reacties op de schending van de strafrechtelijke normen
Begrip ‘straf’: niet gemakkelijk af te bakenen. Invulling fluctueert sterk naargelang de onderliggende filosofische en politieke
visie die men t.a.v. het strafrecht en de finaliteit van de straf heeft.
- Notie straf = de oplegging van leed als sanctie voor een gepleegd misdrijf (determinerend: gegeven van leedtoevoeging)
- Strafrechtelijke veroordeling kan misschien wel een persoonlijk, sociaal, psychologisch en financieel lijden veroorzaken
voor de betrokkene.
In de rechtspraak van het Europees Hof worden de sancties aan de hand van een aantal objectieve toetsingscriteria op hun
wezenlijke punitiviteit beoordeeld.
1
,Strafrechtelijke sanctie-arsenaal heeft sinds de 19de eeuw een opmerkelijke evolutie ondergaan.
- Door het invoeren van beveiligingsmaatregelen (bv.: internering)
- Door het stelselmatig invoeren van nieuwe straffen die beter aangepast zijn aan de tenlastegelegde feiten (bv.:
werkstraf, verval van het recht tot sturen, …)
De vraag naar nieuwe sancties is een vraag van alle tijden. Recentelijk kan worden gewezen op de invoering van twee nieuwe
autonome straffen: straf onder elektronisch toezicht en de autonome probatiestraf.
C/ DADER
= natuurlijke persoon + rechtspersoon
- Dieren kunnen geen dader zijn (vroeger wel). De gedraging van een dier kan wel strafrechtelijk aan de dader worden
toegerekend.
Misdrijf kan slechts gepleegd worden door een dader-persoon.
Er bestaat geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor andermans daad.
Sinds de 19de eeuw: persoon van de dader krijgt meer aandacht à sancties worden meer en meer geïndividualiseerd
AFDELING 2. KENMERKEN VAN HET STRAFRECHT
Strafrecht is:
A. Sanctierecht
B. Legaal recht
C. Publiek recht
D. Een autonome rechtstak
A/ STRAFRECHT IS SANCTIERECHT
Naast het strafrecht kent men in België nog andere sanctioneringsmechanismen, zoals het bestuurlijk handhavingsapparaat.
- Bestuur treedt dus steeds meer op de voorgrond als handhavende instantie en de bestuurlijke sanctie wordt als één
van de instrumenten beschouwd om de effectieve werking en de naleving van het recht te verzekeren.
- = opkomst van het gewapend bestuurd
à Bestuurlijke sanctie = door of krachtens de wet vastgestelde maatregel met een repressief karakter, die door een
bestuursorgaan wordt opgelegd door middel van een eenzijdige, individuele bestuurshandeling, als reactie op een inbreuk op
een rechtsnorm
- Sanctie wordt opgelegd door een bestuur, zonder voorafgaande controle van de rechter, maar met de mogelijk tot een
rechterlijke controle achteraf.
Organieke criterium is het duidelijkste onderscheid tussen een bestuurlijke en een strafrechtelijke sanctie:
- Strafrechtelijke sanctie wordt opgelegd door de rechter.
- Bestuurlijke sanctie wordt opgelegd door een bestuur
à Grens tussen deze twee sancties wordt als maar enger
Algemeen rechtsbeginsel: “non bis in idem”: je kan niet twee keer voor hetzelfde feit vervolgd worden:
Rechtspraak EHRM:
De bestuurlijke geldboete en de strafrechtelijke veroordeling voor hetzelfde feit worden niet strijdig geacht met het non bis in
idem beginsel wanneer er een aantal parameters is voldaan:
- Voldoende samenhang in tijd en inhoud tussen de procedures.
- Procedures moeten complementair zijn en moeten andere doelen dienen en andere aspecten van gedrag sanctioneren.
- Het moet voorzienbaar zijn dat het gedrag kan leiden tot verschillende procedures.
2
, - Bij de strafoplegging moet voldoende rekening worden gehouden met de eerder opgelegde sancties.
- Procedures dienen zodanig te zijn ingericht dat dubbele bewijsgaring wordt voorkomen door samenwerking tussen de
verschillende instanties.
Rechtspraak Hof van Justitie:
Dubbele sanctionering of vervolging zal slechts mogelijk zijn indien dit regime:
- Bij wet is gesteld
- De wezenlijke inhoud van de rechten en vrijheden van het Handvest eerbiedigt
- Beantwoordt aan de doelstellingen van algemeen belang of aan de eisen van de bescherming van rechten en vrijheden
van anderen
- Noodzakelijk is
België kan niet om het even wat doen op het vlak van sanctionering. Soms wordt de lidstaat verplicht te ageren en is er een
bijsturing van het sanctiemodel door het EHRM.
- Negatieve verplichtingen: de Staat onthoudt zich van handelingen die de mensenrechten van een individu aantasten
- Positieve verplichtingen: de Staat treedt actief op om mensenrechten te beschermen
B/ STRAFRECHT IS LEGAAL RECHT
De strafrechter kan geen gedraging moreel afkeuren indien de gedraging niet uitdrukkelijk als een misdrijf is voorzien en door
een straf wordt beteugeld = legaliteitsprincipe: geen straf, zonder wet
Nullumm crimen sine lege + nulla poena sine lege
De wet moet ook voldoende duidelijk en voorspelbaar zijn.
C/ STRAFRECHT IS PUBLIEKRECHT
Recht onderverdeeld in:
- Privaatrecht: regelt verhoudingen tussen de rechtssubjecten onderling
- Publiekrecht: regelt verhoudingen tussen het rechtssubject en de overheid
Strafrecht is bij uitstek een tak van publiek recht. Het is de overheid die het monopolie tot bestraffen van zijn burgers heeft. De
bevoegde overheid straft omdat de openbare orde werd geraakt.
Initiatief ligt bij vervolging voornamelijk in de handen van een overheidsorgaan, met name het openbaar ministerie. Het
openbaar ministerie vertegenwoordigt de Belgische staat.
Het slachtoffer is niet relevant. De toestemming van het slachtoffer maakt ook niet uit, tenzij de niet-toestemming een
constitutief bestanddeel is.
Het strafrecht is dwingend recht, waaraan geen afbreuk kan worden gedaan.
Er zijn wel grenzen aan het publiekrechtelijk/ openbare orde-karakter van het strafrecht (bv.: recht op eerbiediging van het
privéleven).
D/ STRAFRECHT IS EEN AUTONOME RECHTSTAK
Het strafrecht is geen hulprecht dat ten dienste staat van de andere rechtstakken. Het strafrecht is een handhavingsrecht met
een algemene draagwijdte (bv.: diefstal: bestraffing wordt vooropgesteld omdat de openbare orde wordt geraakt en niet omdat
private goederen werden aangetast).
3
,Het strafrecht bepaalt zelf zijn eigen begrippen zonder gebonden te zijn door andere rechtstakken = conceptuele autonomie van
het strafrecht
De strafwetgever geeft soms ook een eigen invulling aan bepaalde begrippen (bv.: artikel 478 Sw.: “nacht”).
Slechts bij wijze van uitzondering zal de strafrechter rekening moeten houden met de regels van het burgerlijk recht (artikel 16
V.T. Sv.).
4
, HOOFDSTUK 2. HISTORISCH OVERZICHT EN THEORIEËN VAN STRAFRECHT
De geschiedenis van het strafrecht is de weerspiegeling van de geschiedenis van de beschaving. Criminaliteit is een socio-
cultureel verschijnsel: haar ontwikkeling en bestrijding correleert met de evolutie van de politieke en sociale culturen.
AFDELING 1. HET STRAFRECHT VANAF ZIJN OORSPRONG TOT EN MET DE EERSTE HELFT VAN DE 18 D E
EEUW
Bij de primitieve volkeren was het strafrecht gerelateerd aan godsdienstige en morele normen. De reactie tegen het misdrijf
gaat uit van de familie/stam en neemt de vorm aan van een collectieve weerwraak tegen de familie of de stam van de dader. De
vete kan afgekocht worden met een compositio of zoengeld/bloedgeld. Het strafrecht en het burgerlijk recht waren één;
schadevergoeding en straf waren onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Bij de overgang van de primitieve gemeenschap naar een meer georganiseerde maatschappij evolueert het strafrecht van het
stelstel van wraakneming en familiale solidariteit naar een systeem van publieke gerechtigheid en individuele
verantwoordelijkheid door:
- Beperking van de eigenrichting
- Tussenkomst van het overheidsgezag in de betaling van de compositio
- Vervanging van de privé-straf door de publieke straf
Strafrecht blijft tot de eerste helft van de 18de eeuw gefungeerd op de begrippen van sociale wraakneming en vergelding voor
het bedreven kwaad en afschrikking.
Strafrechtsbedeling is gekenmerkt door willekeur en ongelijkheid. Er waren geen duidelijke wetteksten. Strafgerechten werden
opgericht afhankelijk van de status van de dader. Kenmerkend is de wreedheid van de straffen en hun openbare uitvoering.
AFDELING 2. DE HUMANITAIRE PERIODE EN DE KLASSIEKE LEER
A/ ENGELS POLITIEK-LIBERALE GEDACHTEN (ZOALS BENTHAM EN HOWARD)
Bentham (grondlegger van het utilarisme): verdedigt het concept van doelstraf. Straffen moeten een pragmatisch nut hebben
(recidive vermijden door afschrikking). Hij is ook de vader van de ‘panoptische’ gevangenis waarin de directeur in het centrum
zit en zo iedereen kan bewaken.
Howard uit vooral kritiek op de toestand in de gevangenissen.
B/ FRANSE FILOSOFEN EN ENCYCLOPEDISTEN (ZOALS ROUSSEAU EN MONTESQUIEU)
Het recht van de maatschappij om te straffen correleert met de overtreding van het sociaal contract: de persoon die het sociaal
contract heeft geschonden moet hiervoor worden gestraft. Voor de strafrechter is een loutere mechanische rol weggelegd.
C/ CESARE BECCARIA (1783 – 1794)
Boek: “over misdaden en straffen” à protest tegen de wrede, inhumane en willekeurige strafrechttoepassing van zijn tijd
Goede en heldere wetgeving die een maximaal welzijn voor een maximaal aantal mensen zou realiseren, stond centraal in zijn
visie. Rechtszekerheid stond voorop. Vandaar het legaliteitsprincipe: geen straf, zonder voorafgaandelijk wettelijke
strafbepaling.
De enige rechtvaardiging van de straf is volgens hem gelegen in de afschrikkende werking. Typerend is dat hij de eeuwige
slavernij als zwaarste straf aanbeveelt.
5
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sien7. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.08. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
72042 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now