Summary
Samenvatting 3.3-3.4 Onderdeel 3 de patient
- Course
- Institution
Samenvatting van 31 pagina's voor het vak Herstel van occlusie aan de RuG (HVO 1)
[Show more]
Seller
Follow
suusjevan
Reviews received
Content preview
Onderdeel III: de patiënt H5: onderzoek en diagnostiek bij de edentate patiënt(Bijlage II: onderzoek en behandelplan)
Inleiding
• Diagnostiek bij edentate patiënt: niet altijd een duidelijk verband aanwezig tussen objectieve constatering van een aandoening +
subjectieve klacht van de patiënt.
• Soorten patiënten:
o Gebreken aan de gebitsprothese en onderliggende weefsels, maar geen klachten
o Gebreken aan de gebitsprothese en onderliggende weefsels en wel klachten
o Technische kwaliteit van gebitsprothese goed, maar wel klachten
Doelstellingen van de behandeling bij de edentate patiënt
• Behandeling gericht op herstel van de functies die binnen het orofaciale systeem worden vervuld; dit is herstel van:
o Psychosociale functies (o.a. esthetiek)
o De spraak
o De kauw- , bijt- en slikfunctie (voedselopname)
• Belangrijk bij de diagnostiek:
o Geduld en aandacht: bv. zijn de klachten door iets anders dan de prothese te verklaren?
o Kennis van anatomie, fysiologie en pathologie: bv. staat een bepaalde afwijking in relatie met de prothese?
o Inzicht in persoonlijkheid van de pt: bv. wordt een klacht minder of meer erg voorgesteld?
1. structureel de klachten, het verwachtingspatroon, de prothese historie en het prothese gedrag van de patiënt in kaart brengen.
Anamnese
Aandachtspunten: Algemene gezondheid, Prothesehistorie, Prothesegedrag, Klachten , Verwachtingspatroon
• Doel:
o Thk historie → verklaring vinden voor bestaande mond- en prothesesituatie
o Opsporen van factoren die mondgezondheid nadelig beïnvloeden (gewoonte als
knarsen/dag en nacht dragen van prothese, SES, psychosociaal)
o Lichamelijke/verstandelijke afwijkingen die mondgezondheid beïnvloeden en/of
behandelrisico vergroten
▪ Mbv gezondheidsvragenlijst (= betrouwbaar middel inschatten
gezondheidstoestand pt)
• Voorkeur van afname: combi van standaard anamnesevragenlijst + mondelinge bespreking
en toelichting
• Tandarts-patiëntrelatie speelt hierbij een rol
• Aandachtspunten tandheelkundige anamnese:
• Algemene gezondheid
Aandachtspunten: gezondheidsvragenlijst, onder behandeling van huisarts?, medicijngebruik, ASA-score
o Ziekten + medicatie → kunnen thk-behandeling en dragen van gebitsprothese beïnvloeden
o Thk-behandeling → kan ook algehele gezondheid van pt beïnvloeden
o De gezondheidsvragenlijst van Forsthöfel, met uitgangspunten:
▪ Bij behandeling van edentaten: zelden bloederige ingrepen, vragen over endocarditis en nabloedingen minder
relevant
▪ Pijnloze behandeling: dus kans op nervositeit en bijv. hartaanval neemt af
▪ Kans op besmetting van tandarts + tandtechnicus door contact speeksel - prothese en afdrukmaterialen
▪ Oudere mensen; grotere kans op suikerziekte/voedingsdeficiëntie→ daardoor mucosa gevoeliger
▪ Oudere mensen; kans op maagklachten als bijwerking van geneesmiddel neemt toe (denk aan o.a. NSAIDs), kans
op maagulcus neemt echter af
▪ Alcohol kan wel probleem vormen (slecht eten → voedingsdeficiëntie)
o Minimumanamnese van Stoelinga: indruk over algemene gezondheid
▪ ‘Staat u momenteel onder behandeling van een arts en/of specialist?’
▪ ‘Gebruikt u medicijnen? Zo ja, waarvoor?’
o Bij twijfel → raadpleeg de arts
o Medicamenten kunnen klachten geven in de mond:
▪ Psychofarmaca en langdurig AB-gebruik → denture sore mouth (DSM)
▪ Psychofarmaca, (para)sympathicolytica, antihypertensiva, anti-parkinsonpreparaten → xerostomie
o Oplettendheid belangrijk, want pt denken vaak dat gezondheid niet van belang is voor thk-behandeling
o ASA-score in laten vullen voor uitsluiten risico’s voor behandeling (bijlage I)
• Prothese historie
Aandachtspunten: hoe lang edentaat?, Hoe oud is huidige prothese?, hoeveel protheses gehad?, eerste gebitsprothese immediaat
geplaatst?
o Stel vragen als:
▪ Wanneer zijn globaal de meeste extracties verricht?
▪ Wanneer werden de laatste tanden en kiezen verwijderd?
▪ Op welke leeftijd gebeurde dit?
▪ Hoe oud is de patiënt nu?
o Ook is het belangrijk of de patiënt een prothese draagt die direct over de
extractiewonden heen geplaatst werd:
▪ Draagt de patiënt deze immediaat geplaatste prothese nog steeds?
▪ Hoe veel prothesen zijn er in het verleden vervaardigd?
, ▪ Hoeveel jaar wordt de huidige prothese gedragen?
▪ Heeft patiënt al jarenlange ervaring? Of is het nieuw voor de patiënt?
o Hiermee bepalen van periode van tandenloosheid en aantal protheses, is van belang of een patiënt gemakkelijk met een
nieuwe prothese overweg zal kunnen
• Prothesegedrag
Aandachtspunten: reiniging en onderhoud, dag en nacht dragen?, gewoonten (bruxisme), reiniging
onderliggende weefsels
o Vaak is drager zich niet bewust van feit dat manier waarop hij zijn prothese draagt van
invloed is op ontstaan klachten.
o ’s Nachts uitleggen van prothese + regelmatig reinigen: gunstig voor onderliggende
weefsels
o Gewoonten als lippen, wangen, potloden, pijp enz. bijten, tandenknarsen en/of
tandenpersen
• Klachten
o Prothesedragers → vaak niet in ‘recall’-systeem, dus tandartsbezoek pas
wanneer er echt problemen zijn
o Algemene klachten (tabel 5-1)
▪ Retentie- en pijnklachten met onderprothese > bovenprothese
▪ Problemen met esthetiek: manifesteren zich bv. als de tanden en/of
kiezen zijn (af)gebroken/ wanneer prothese zelf is
gebroken/versleten/verkleurd.
▪ Klachten over uiterlijk: gerelateerd aan te lage verticale dimensie van
gebitsprothese + onvoldoende ondersteuning van (mimische) musculatuur → typische ‘prothesefysionomie’,
soms gepaard met ontstoken mondhoeken (ragaden of perlèche).
▪ Klachten over loszittende gebitsprothese: relatie met slechte retentie en pasvorm.
▪ Functionele klachten: relatie met matige of slechte occlusie
▪ Adaptatieklachten: vooral gedurende eerste maanden
o Specifieke klachten (tabel 5-2)
▪ Klachten over smaaksensatie:
• Kan door prothese verminderen doordat:
o Smaak afhankelijk van vermaling voedsel, speeksel en tijd
gedurende het voedsel in de mond is en in aanraking komt
met smaakpapillen op tong, pharynx en palatum (palatum
bedekt door prothese → afname smaakgewaarwording)
▪ Spraakmoeilijkheden:
• Meestal verband met retentie van gebitsprothese
• Directe oorzaak: losse prothese, klapperend geluid, te zachte spraak, tikkend geluid (pt fixeert prothese
met tong, wangen en lippen of beetrelatie te hoog)
• Indirecte oorzaak: foutieve te lange randlengte van prothese → beperkte beweeglijkheid van spraak-
spieren → invloed op spraak
• Vk: slissen door te grote sagittale/verticale overbeet in front waardoor pt bij s-slank deze ruimte met
tong niet kan afsluiten
• Tevens kunnen contouren van palatinaal deel van bovenprothese/ onjuiste transversale opstelling van
laterale elementen spraakproblemen geven
▪ Ontstoken mondhoeken (ragaden, perlèche):
• Cheilitis angularis: diepe ontstoken fissuren, pijnlijk, bij onvoldoende
prothesehygiëne (superinfectie: Candida albicans)
• Oorzaak naast hygiëne: te geringe verticale dimensie en
onvoldoende lip of wangvulling (onvoldoende steun aan
aangezichtsmusculatuur; o.a. m. buccinator, hierdoor invallende
mondhoeken) (figuur 5-5)
• Mondhoeken zijn constant vochtig door ingevallen mondhoeken die
kwijlen + pt likt dit steeds weg
• Langere bestaansduur → moeilijkere genezing
▪ Klachten over wang, tong, lipbijten:
• Slijmvlieslaesies aan wang en lip door Foutieve (te lage) verticale of horizontale stand van elementen
• Lipbijten: te hoog occlusievlak. Hierdoor valt bovenlip langs incisale rand van onderfront
• Wangbijten: verkeerde contour van buccale knobbels + onvoldoende ondersteuning musculatuur van
wang
o Opl: betere ondersteuning musculatuur + vrijslijpen van buccale knobbels van ondermolaren.
• Dichtbijten: wang tussen kunststof van boven en onderprothese gevangen (vaak in retromolaar pad)
o Opl: contourverandering van kunststof
• Tongbijten: pt met ziekten van CZS (spiercoördinatie verminderd): bv. ziekte van Parkinson, epilepsie
▪ Kokhalzen en braakneigingen
• Primair oorzaak probleem opsporen: sterke neiging kokhalzen
• Patiënt laten wennen + braakreflex onder controle krijgen door:
o Initieel alleen partiële prothese
o Oefenen met tandenborstel
• Moeilijk en soms zelfs niet te behandelen
, ▪ Branderig gevoel onder prothese:
• Branderig en pijnlijk gevoel onder de gebitsprothese = vaak gehoorde klacht
• Gunstige prognose bij stomatitis prothetica (ontsteking is oorzaak)
• Ongunstige prognose bij gezond ogende mucosa (vk sprake van echte dsm; oorzaak moeilijk vast te
stellen)
• Verwachtingspatroon
o Formeer naar verwachtingen van patiënt
o Patiënten die prothese nog niet lang hebben → vaak te hogen verwachtingen (bijv. kauwfunctie is niet zo goed als in het
echt: bij hard voedsel/ afbijten met voortanden)
▪ Dus niet altijd technisch slechte prothese bij klacht over kauwfunctie
o Geef juiste voorlichting!
o Esthetiek → patiënt wil graag te kleine, te recht opgestelde, te witte tanden. Tandarts kijkt meer naar functie
• Conclusie
o Voordat overgegaan wordt tot het prothese- en mondonderzoek moet tandarts duidelijk hebben:
▪ Problemen met gebitsprothese
▪ Wat hiervan de achtergronden zijn
▪ Verwachtingen van de pt
2. Benoemen waarop gelet wordt bij het klinisch onderzoek van een edentate patiënt.
3. beschrijven hoe de verticale relatie, occlusie, articulatie en retentie kan worden beoordeeld.
Het klinisch onderzoek (mbv klinisch onderzoeksformulier)
• Het extra-orale onderzoek
o Eerste indrukken: asymmetrie van het lichaam, functionele handicap, stand van het hoofd, spraak, esthetiek enz.
o Gebitsprothese in de mond tijdens extra-orale onderzoek!
o Inspectie gelaat: asymmetrieën in het gezicht?
o Liptrap
▪ Normaal: mond in verticale richting gesloten, in sagittale richting ligt onderlip iets achter bovenlip
▪ Positieve: onderlip ligt sterk voor bovenlip
▪ Negatieve: onderlip sterk achter bovenlip
o Mbv orthale beweging bepalen van welke baan de kinpunt aflegt tov mediaanlijn wanneer mond opent en sluit
▪ Rechte baan? Of slingerende baan?
▪ Kaakgewrichtsknappen en/of pijn?
o Maximale mondopening vaststellen
o Te hoge/lage verticale dimensie? Ragaden?
o Aandacht aan activiteit van (mimische) musculatuur, o.a. functie m. Orbicularis oris, m. Mentalis, m. Masseter, m.
Temporalis
▪ Palpatie van spiertonus van m. Temporalis + m. Masseter tijdens op elkaar klemmen van tanden in maximale
occlusie; sprake van dwangbeet of kaakdeviatie?
o Esthetiek van gebitsprothese beoordelen
▪ Let op verloop van oriëntatievlak + zichtbaarheid van voortanden. De musculatuur moet voldoende zijn
ondersteund, let hierbij op plica nasolabialis en zichtbaarheid van lippenrood.
• Het intra-orale onderzoek
o Onderzoek van de gebitsprothese
▪ Inspectie van de gebitsprothese
▪ Onvolkomenheden (bv slechte pasvorm/functie) → afwijkingen
weefsels in mond
▪ Eisen van prothese:
• Mogelijkheid tot adaptatie aan de orale weefsels
• Herstel van de kauwfunctie voor zover mogelijk
• Niet storend voor de spraak en de smaaksensatie
• Esthetisch aanvaardbaar
• Zo weinig mogelijk traumatiserende werking op de dragende
en de omringende weefsels
▪ Na adaptatie van kunststof prothese door orofaciale systeem kan de
prothese pas echt functioneel zijn.
▪ Technisch gezien:
• Elementen moeten zo opgesteld zijn dat contactvlakken in harmonie zijn met bewegingsmogelijkheid
van kaakgewricht.
• Prothese moet steun bieden aan musculatuur van lippen en wangen + het functioneren van tong- en
mondbodemmusculatuur niet belemmeren.
• Prothesebasis moet zo ver zijn uitgebreid dat krachten per opp.-eenheid zo gering mogelijk zijn + zo
weinig mogelijk krachten worden uitgeoefend op weefsels die dit niet verdragen.
• Verticale relatie tussen onder- en bovenkaak zo dat functiekauwspieren niet worden verstoord.
• Occlusievlak in overeenstemming met tongfunctie + eisen van esthetiek
▪ Criteria waaraan prothese moet voldoen:
• Rustpositie, rust(gelaats)hoogte, beethoogte (verticale dimensie) (1)
• Occlusie, articulatie, centrale relatie (2)
, • Retentie, stabiliteit, randlengte van de gebitsporthese (3)
▪ Criteria 1: rustpositie, rust(gelaats)hoogte, beethoogte (verticale dimensie)
• Rustpositie: relatie van mandibula, t.o.v. schedel, waarvan het Frankforter vlak horizontaal verloopt en
waarbij de tot het kauwstelsel behorende musculatuur ontspannen is.
o In rust (als je zit/ staat en ontspannen voor je uit kijkt) bevindt de mandibula zich in deze
rustpositie.
o Nauwelijks sprak van activiteit van kauwmusculatuur
o De ruimte tussen BK en OK in deze situatie = interocclusale ruimte/ free way space
• Rust(gelaats)hoogte: wanneer OK in rustpositie bevindt tevens hier sprake van
• Beethoogte (verticale dimensie): gelaatshoogte in maximale occlusie
o Bij natuurlijke dentitie bepaald door stand van tanden en kiezen
o Beethoogte is niet constant vanwege: groeiproces, abrasie en attritie
o Prothesedragers: kaakresorptie → afname beethoogte → rustpositie past zich aan (dan lastig
juiste verticale dimensie te vervaardigen)
o Gebitsprothese met onjuiste verticale dimensie:
▪ Gebitsprothese met te hoge beet: elementen van OK maken te vroeg contact met
die van de BK (kleine free way space)
▪ Gebitsprothese met te lage beet: elementen van de OK maken te laat contact met
die van de BK (te grote free way space)
o Beiden veroorzaken klachten! Te lage beet vaak beter te verdragen (te grote freeway space),
te hoge beet zorgt voor continu occlusaal contact → weefsels belast
o Juiste beethoogte vinden: OK neemt in ontspannen situatie na slikken spontaan fysiologische
rustpositie in, hiervan afstand meten en dan 2 a 3 mm van aftrekken(free way space)
o Beoordelen + controleren: aan de hand van de esthetiek. Het onderste deel van het gelaat
moet in harmonie zijn met de rest van het gezicht, mondhoeken mogen niet hangen enz.
▪ Criteria 2: occlusie, articulatie, centrale relatie
• Occlusie: contacten tussen elementen van OK en BK als de tandenrijen contact met elkaar maken
o Maximale occlusie; maximale contactsituatie tussen elementen van BK en OK wanneer kaken
vanuit rustpositie van mandibula geheel worden gesloten
• Articulatie: contactbewegingen van gebitselementen van OK en BK tijdens uitvoeren van functionele
bewegingen
• Ideale geval: maximale occlusie = centrale relatie
• Centrale relatie: relatie van mandibula tov schedel waarvan Frankforter vlak horizontaal verloopt,
waarbij beide kaakkopjes zich in hun meest ongedwongen dorsale stand in de fossae articulares
bevinden en waaruit laterale bewegingen te maken zijn.
• MO in CR = centrale maximale occlusie (CMO)
• Geen CMO? → instabiele occlusie tussen elementen van BK en OK (bij prothese) + onderprothese zal
wegglijden totdat er een CMO, stabiele occlusie, is bereikt
• Om in deze maximale (stabiele) occlusie te komen kan de prothese zich verplaatsen:
o Glijdt recht naar voren/ pro(tr)aal af: MO ligt dan procentraal
o Glijdt naar achteren/ retraal af: de MO ligt dan retrocentraal
o Glijdt links of rechts: de MO ligt dan rechts of links laterocentraal
→ ongunstig voor onderliggende weefsels; verschuiven van prothese → geen gelijke belasting →
hogere kans op mucosa-afwijkingen + botresorptie.
• Dus: CMO = belangrijk beoordelingscriterium voor kwaliteit gebitsprothese
• Prothese moet functioneel in harmonie zijn met bewegingen van OK
o Dit bereiken door: elementen zo opstellen dat bij beweging van OK naar actieve zijde (knobbel
op knobbel) ook contact is aan balanszijde
o Bilateraal gebalanceerde articulatie: tegelijk contact aan actieve en balanszijde bij een laterale
verplaatsing van de OK
▪ Dit om kantelen van prothese tijdens functie te voorkomen
▪ Criteria 3: retentie, stabiliteit en randlengte van de gebitsprothese
• Goed functioneren van gebitsprothese spelen ondersteuning, retentie en stabiliteit grote rol.
• Retentie: weerstand tegen het verplaatsen van gebitsprothese in richting tegengesteld aan
inzetrichting
• Stabiliteit: hoedanigheid van gebitsprothese om bij een functionele en m.n. horizontale belasting niet
van plaats te veranderen (deels afh. van mate van retentie)
o Prothese met matige retentie tgv slechte anatomische condities → kan toch goede stabiliteit
vertonen
• Factoren die belangrijk zijn bij retentie:
o Spleetdikte tussen mucosa en prothese minimaal, spleetlengte zo groot mogelijk, grootte van
dragend oppervlak maximaal, randaansluiting optimaal en gelijke belasting dragend
oppervlak
o Juiste randaansluiting in harmonie met anatomie belangrijk bij retentie
▪ Bovenprothese: palatinale dorsale afsluiting bij de A-zone (postdam)
▪ Onderprothese: linguale vlak vorm hebben dat het activiteit van tong- en
mondbodemmusculatuur niet belemmert (protheserand in gebied van linea
mylohyoidea te lang → prothese van plaats bij contractie van m. Mylohoideus en
beweging van tong).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller suusjevan. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $38.08. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
70055 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now