Graad 11 Fisiese Wetenskappe Kwartaal 3 opsommings: Die opsommings is saamgestel deur die Via Afrika handboek se werk op te som. Opsommings is in Afrikaans met aanvullende en skriftelike notas.
Hoofstuk 6: Elektrisiteit en Magnetisme
Eenheid 1: Elektrostatika
Eenheid 2: Elektromagnetis...
Elektriese Velde:
Coulomb se Wet van Elektrostatika:
Rigting van Elektriese Veldlyne:
Stelling van Coulomb se Wet:
• Gravitasieveldlyne om die Aarde is na die Aarde gerig
• Coulomb se wet = Die aantrekkingskrag of as gevolg van die rigting van krag wat op ‘n massa in
afstotingskrag tussen twee elektriese ladings by die veld uitgeoefen word.
‘n rustende toestand is direk eweredig aan die • Die positief gelaaide sfeer trek die negatiewe
produk van die ladings en omgekeerd eweredig toetslading aan en stoot die positiewe toetslading af.
aan die kwadraat van die afstand tussen hul
• Lyne is verder uitmekaar wanneer hulle verder van die
middelpunte. E1: sfeer af is – die veld word swakker en so ook die krag
𝑄 𝑄
• 𝐹 ∝ 𝑟1 2 2 . Elektrostatika op ‘n lading.
𝑄 𝑄
• F = k 𝑟1 2 2 . • Elektriese veld = gebied van die ruimte waar ‘n
(A)
Sample
• SI-eenhede:
- Newton (N) vir krag.
- Coulomb (C) vir lading.
- Meter (m) vir afstand.
elektriese lading ‘n krag ervaar.
• Elektriese veldlyn = toon die rigting van krag wat
ervaar word deur ‘n klein positiewe lading wat in die
veld geplaas word.
Summaries after sample
Behoud & Kwantisering
van Lading:
• Wet van behoud van elektriese lading = lading kan
nie geskep of vernietig word nie.
Q +Q Superposisionering van Kragte:
• Q = 12 2 .
• Beginsel van kwantisering van elektriese lading = • Q1 en Q2 sal elkeen ‘n krag op q uitoefen as dit in hul
lading word gevind as ‘n veelvoud van die lading elektriese veld is – kragte word gesuperposisioneer.
(qe) op ‘n elektron. • Hoe om die resultante van gesuperposisioneerde
kragte te bereken:
- Stap 1: Gebruik Coulomb se vergelyking om die
krag tussen elke paar ladings te bereken.
- Stap 2: Teken ‘n vryliggaamdiagram wat die
groottes en rigtings van die 2 kragte op q toon.
- Stap 3: Gebruik vektorsomme om die resultante
krag te bereken.
, E1: Energie & Chemiese
Verandering:
Aktiveringsenergie:
Hoekom word
Aktiveringsenergie Benodig?
• Aktiveringsenergie = minimum hoeveelheid Algemene Sure & Basisse:
energie wat nodig is vir ‘n eksotermiese reaksie om
• Sure:
plaas te vind.
- Soutsuur (HCl).
• Eerste fase van die reaksie – bindings breek.
- Salpetersuur (HNO3).
• Tweede fase – geaktiveerde kompleks word bereik.
Sample
- Swawelsuur (H2SO4).
• Derde fase – produkte word gevorm. E1: Energie & Chemiese - Koolsuur (H2CO3).
•. - Etanoësuur (asynsuur) (CH3COOH).
Verandering (B)
- Oksaalsuur ((COOH)2).
E2: Soorte Reaksies (A) • Basisse:
- Ammoniak (NH3).
E2: Soorte Reaksies:
Summaries after sample
Sure & Basisse:
• Sure kan waterstofgas vrystel
wanneer dit met sekere metale
- Ammoniumhidroksied (NH4OH).
- Natriumhidroksied (NaOH).
- Natriumkarbonaat (Na2CO3).
- Natriumbikarbonaat (NaHCO3).
gemeng word.
• Alkali = basis wat in water Suur-Basis-Teorieë:
oplosbaar is.
• pH skaal:
H+ -skenkers & H+ -ontvangers:
• Arrhenius se teorie:
- ‘n Suur se pH is minder as 7. - ‘n Suur is ‘n stof was H+ -ione • Suur-basis-reaksies behels die oordrag van
- ‘n Alkali se pH is groter as 7. vrystel as dit in oplossing is. protone.
- Neutrale oplossing = 7. - ‘n Basis is ‘n stof wat OH- -ione • Amfoliete = stof wat as óf ‘n suur óf ‘n
vrystel as dit in oplossing is. basis kan optree.
• Brønsted-Lowry teorie:
- ‘n Suur is ‘n protonskenker (H+).
- ‘n Basis is ‘n protonontvanger.
, Elektriese Velde:
Coulomb se Wet van Elektrostatika:
Rigting van Elektriese Veldlyne:
Stelling van Coulomb se Wet:
• Gravitasieveldlyne om die Aarde is na die Aarde gerig
• Coulomb se wet = Die aantrekkingskrag of as gevolg van die rigting van krag wat op ‘n massa in
afstotingskrag tussen twee elektriese ladings by die veld uitgeoefen word.
‘n rustende toestand is direk eweredig aan die • Die positief gelaaide sfeer trek die negatiewe
produk van die ladings en omgekeerd eweredig toetslading aan en stoot die positiewe toetslading af.
aan die kwadraat van die afstand tussen hul
• Lyne is verder uitmekaar wanneer hulle verder van die
middelpunte. E1: sfeer af is – die veld word swakker en so ook die krag
𝑄 𝑄
• 𝐹 ∝ 𝑟1 2 2 . Elektrostatika op ‘n lading.
𝑄 𝑄
• F = k 𝑟1 2 2 . • Elektriese veld = gebied van die ruimte waar ‘n
(A) elektriese lading ‘n krag ervaar.
• SI-eenhede:
- Newton (N) vir krag. • Elektriese veldlyn = toon die rigting van krag wat
- Coulomb (C) vir lading. ervaar word deur ‘n klein positiewe lading wat in die
- Meter (m) vir afstand. veld geplaas word.
Behoud & Kwantisering
van Lading:
• Wet van behoud van elektriese lading = lading kan
nie geskep of vernietig word nie.
Q +Q Superposisionering van Kragte:
• Q = 12 2 .
• Beginsel van kwantisering van elektriese lading = • Q1 en Q2 sal elkeen ‘n krag op q uitoefen as dit in hul
lading word gevind as ‘n veelvoud van die lading elektriese veld is – kragte word gesuperposisioneer.
(qe) op ‘n elektron. • Hoe om die resultante van gesuperposisioneerde
kragte te bereken:
- Stap 1: Gebruik Coulomb se vergelyking om die
krag tussen elke paar ladings te bereken.
- Stap 2: Teken ‘n vryliggaamdiagram wat die
groottes en rigtings van die 2 kragte op q toon.
- Stap 3: Gebruik vektorsomme om die resultante
krag te bereken.
, E2: Elektromagnetisme:
E1: Elektrostatika:
Magneetvelde Geassosieer
Elektriese Velde:
met Stroomdraende Geleiers:
Eienskappe van Elektriese Veldlyne:
Hersiening van Magneetvelde
: & Veldlyne:
• Gerig weg van die positiewe lading en na die E1: Elektrostatika
negatiewe lading. • Kompas = magneet wat vrylik om sy middelpunt kan draai.
• Eweredig gespasieerde lyne verteenwoordig ‘n (B) • Soortgelyke pole stoot mekaar af en ongelyke pole trek
uniforme elektriese veld. mekaar aan.
• Ladings wat op enige punt geplaas word ervaar E2: • Magneetveld = gebied waar ‘n magneet of ‘n magnetiese
dieselfde krag. Elektromagnetisme stof ‘n krag ervaar.
• Lyne kan nie mekaar kruis nie. • Magneetveldlyne wys die patroon en rigting van ‘n
(A)
magneetveld.
Grootte van ‘n Elektriese Veld: Magneetveld Naby ‘n Stroomdraende Draad:
• Elektromagnete:
• Krag is eweredig aan die lading. - Elektromagneet = kombinasie van ‘n kern • Regterhandreël:
𝐹
• E=𝑄. van yster met ‘n geïsoleerde - Verbeel jou dat jy die geleier vashou.
• Grootte (E) van die elektriese veld by ‘n stroomdraende draad daaromheen. - Jou duim wys in die rigting van stroom.
punt = die krag ervaar per eenheid van - Wanneer ‘n ystervoorwerp in ‘n - Jou ander vingers is gekrul in die rigting van die
lading geplaas by die punt – word in magneetveld van ‘n sterk magneet is - magneetveld.
newton per coulomb gemeet (N.C-1). word die ystervoorwerp ook ‘n magneet - • Stroomdraende solenoïed:
• Elektriese veld by ‘n punt word gegee na verwys as ‘n geïnduseerde magneet. - Die magneetveld is van noord na suid buite die solenoïde
deur: - Die suidpool van ‘n geïnduseerde gerig.
𝑄
E = k𝑟 2 . magneet is die naaste aan die noordpool - Die magneetveld is suid na noord binne die solenoïde gerig.
van die magneet – die magneet sal die - As die rigting van stroom omgekeer word, word polariteit
geïnduseerde magneet aantrek. omgekeer.
- Hard magnetiese stowwe – vereis sterk - Regterhand-solenoïedreël = verbeel dat jy ‘n solenoïde in
magnetiese velde om gemagnetiseer te
jou regterhand hou - vingers gekrul in die rigting van die
word – behou hul magnetisme.
stroom, en jou duim wys in die rigting van die magneetveld
- Sagte magnetiese stowwe – word maklik
binne die solenoïde.
gemagnetiseer maar verloor hul
magnetisme onmiddellik nadat dit uit die - Die verhoging van die stroom en die aantal windings in die
magneetveld verwyder is. spoel verhoog die magneetveld.
, Faraday se Wet:
• Faraday se wet van elektromagnetiese
Magneetvelde Geassosieer induksie = Wanneer daar ‘n verandering in
met Stroomdraende Geleiers: die magnetiese vloed deur ‘n lus plaasvind, Elektromagnetiese
word ‘n emk (ɛ) geïnduseer wat gelyk is aan
Omgewingsimpak van Oorhoofse die tempo van verandering van die vloed
Induksie in ‘n Solenoïed:
Elektriese Kraglyne: deur die lus. • Elektriese stroom word in die spoel
• geïnduseer wanneer die magneet relatief
• Neem ruimte op die grond op - ongewens vir tot die spoel beweeg.
stedelike ontwikkeling naby hulle. • Rigting van stroom hang af van watter
• Visueel onaantreklik. pool van die magneet gebruik word en of
• Gevaarlik vir voëls. dit in of uit die spoel getrek word.
• Sterk elektromagnetiese golwe wat uitgestraal E2: • Stroom word verhoog deur die magneet
word, kan radio-ontvangs en kommunikasie Elektromagnetisme vinniger te beweeg, ‘n sterker magneet
beïnvloed. te gebruik of die aantal windings in die
• Wisselstroom veroorsaak ‘n harde zoemgeluid
(B) draad te verhoog.
wanneer die kabels nat is. • Stroom in ‘n galvanometer word
• Gesondheidsgevare van woon naby kraglyne is veroorsaak deur emk wat oor die punt
debatteerbaar - om binne 60m van kraglyne te van die spoel geproduseer word.
woon is ‘n gesondheidsrisiko. ∆Φ
• ɛ = -N ∆𝑡 .
• Kinders wat tot 200m van kragdrade gebore is, toon
‘n verhoogde risiko om kinderleukemie te ontwikkel. Magnetiese Vloed:
•
• Grootte (B) van die magneetveld word voorgestel deur die
Lenz se Wet: nabyheid van die veldlyne.
• B is ‘n vektorhoeveelheid – rigting is dieselfde as die krag wat die
• Lenz se wet = Die geïnduseerde stroom vloei altyd in veld uitoefen.
‘n rigting wat ‘n magneetveld sal induseer wat die • Uniforme magneetveld – eenvormige magnetiese veld –
verandering in die magnetiese vloed sal opponeer. magnetiese materiaal ervaar dieselfde krag ongeag waar dit in
• Wanneer vloed toeneem, het die geïnduseerde die veld geplaas word – uitgebeeld deur eweredig gespasieerde
stroom ‘n geassosieerde magneetveld wat uit die veldlyne.
solenoïde wys – teen die verhoogde vloed. • Magnetiese vloed = totale hoeveelheid magnetiese veld wat
• Wanneer vloed afneem, het die geïnduseerde loodreg deur ‘n gegewe area gaan.
stroom ‘n geassosieerde magneetveld wat na die • Φ = BA.
solenoïde wys – teen die verminderde vloed. • As die veld nie loodreg op die area is nie: Φ = BA cosθ.
, Ohm se Wet: Drywing & Energie in
Bevestig Ohm se Wet: Elektriese Stroombane:
• V ∝ I. Formules om: Elektriese
• Ohm se wet = Die stroom deur ‘n weerstand Energie te Bereken:
Ohmiese & Nie- (resistor) is direk eweredig aan die
𝑊
Ohmiese Geleiers: potensiaalverskil wat oor ‘n weerstand gekoppel • V= .
𝑄
is, mits die temp. konstant gehou word. • W = VIt.
• As die I-V grafiek van ‘n geleier ‘n reguit V
• R = I of V = IR. • W = I2Rt.
lyn deur die oorsprong is = ohmiese 𝑉2𝑡
• Weerstand word in ohm gemeet. • W= .
geleier. 𝑅
• As die I-V grafiek van ‘n geleier nie ‘n • Energie word in joule gemeet.
reguit lyn is nie = nie-ohmiese geleier.
E3: Elektriese Elektriese Drywing:
Oplos van Elektriese Stroombane: Stroombane • Tempo waarteen energie in ‘n stroombaan
omgeskakel word.
Hersiening: 𝑊
• P= 𝑡 .
• Resistors in serie: • P = VI.
- Stroom is dieselfde op alle punte. • P = I2R.
- Potensiaalverskil oor die hele • Resistors in parallel: • P=
𝑉2
.
stroombaan = die som van die - Potensiaalverskil oor elke resistor 𝑅
potensiaalverskil oor elke weerstand. is dieselfde. • Krag word in watt (W) gemeet.
- Identiese resistors in serie sal - Die som van die strome in elke • Drywing is direk eweredig aan die kwadraat
potensiaalverskil gelykop verdeel. resistor = hoofstroom. van die stroom as weerstand konstant is.
- Ongelyke resistors in serie sal - Identiese weerstande in parallel • Drywing is direk eweredig aan stroom as
potensiaalverskil ongelyk verdeel. verdeel stroom gelykop. potensiaalverskil konstant is.
- Groter potensiaalverskil word oor die - Ongelyke weerstande in parallel • Drywing is omgekeerd eweredig aan die
groter resistor gemeet. verdeel stroom ongelyk. weerstand as potensiaalverskil konstant is.
- Rs = R1 + R2 + R3 … - Die groter stroom sal deur die • As stroom konstant is, is drywing direk
- kleiner resistor vloei. eweredig aan die potensiaalverskil en
- 𝑅 𝑅
- Rp = 𝑅 1+𝑅2 . weerstand.
• 1 2 • Energie word in kilowattuur (kW.h) gekoop.
- • Energie = drywing x tyd.
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller SummariesSA. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.45. You're not tied to anything after your purchase.
