Volledige samenvatting voor het blok Hobby, werk, sport van de opleiding fysiotherapie aan Hogeschool Utrecht. Zowel de stof van de hoorcolleges, vaardigheidstrainingen, werkcolleges en opgegeven literatuur komen aan bod.
Geel; kernwoorden uit de leerdoelen van de colleges.
Groen; dingen waarvan ik vermoed dat ze ook belangrijk zouden kunnen zijn.
Hoorcollege 1
Pijn; 'Een onplezierige sensorische en emotionele ervaring, geassocieerd met actuele of potentiële
weefselschade, of beschreven in termen van dergelijke schade’
Pijn die langer aanhoudt dan 3 maanden is chronische pijn.
Soorten pijn;
Nociceptieve pijn;
o Acute pijn
o Ontstaat wanneer weefsel beschadigd raakt door een mechanische, chemische of
thermische (nocische) prikkel.
Neuropathische pijn;
o Oorzaak ligt in het zenuwstelsel
Oorzaak in perifere zenuwstelsel; perifere neuropathische pijn (bijv. zenuw
klem)
Oorzaak in centrale zenuwstelsel; centrale neuropathische pijn
Door schade aan neuronen in centrale zenuwstelsel
Door disregulatie van centrale zenuwstelsel zonder schade aan
neuronen
Nociplastische pijn;
o Verzamelnaam voor veranderingen in het lijf in de afstelling, bijv. door emotie
o Bij lage prikkeling kan, door de nieuwe afstelling, sneller pijn ontstaan.
Als er door weefselschade een prikkel afgegeven wordt, wordt deze door nocisensoren (vrije
zenuwuiteinden) omgezet in actiepotentialen. Twee soorten zenuwvezels geven dit weer door aan
het centrale zenuwstelsel;
Eerst via Aδ-vezelsvezels naar het ruggenmerg;
o Snelle, dikke, gemyeliniseerde vezels
o Ontstaat primaire pijn door;
Wordt direct gevoeld
Is scherp
Is duidelijk te lokaliseren
Stopt als de beschadigende prikkel verdwijnt.
o Maken deel uit van de reflexboog van terugtrekreflexen
Als reactie op de weefselschade ontstaat in het weefsel een ontstekingsreactie. De
ontstekingsmediatoren die vrijkomen uit de kapotte cellen en uit de cellen van het
afweersysteem zorgen voor het prikkelen van andere zenuwuiteinden;
C-vezelsvezels naar het ruggenmerg;
o Langzame, dunne, ongemyeliniseerde vezels
o Ontstaat secundaire pijn;
Doffe, zeurende pijn
Is niet goed te lokaliseren
, Sterk emotionele component
Houdt de aandacht gericht op het letsel
Pijn blijft ontstaan zolang de ontekingsreactie duurt; kan naar de
achtergrond gaan door je aandacht er niet bij te houden (afleiding).
Als de pijn aanhoudt als de schade en ontsteking verdwenen is, spreek je
van chronische pijn.
Perifere sensitisatie ontstaat doordat C-vezelsvezels via hun distale uiteinden substance-vezelsP (SP) afgeven aan
het weefsel. SP stimuleert het ontstekingsproces in beschadigd weefsel door middel van de
axonreflex. Door deze reflex wordt de prikkel niet alleen naar het ruggenmerg geleid, maar ook via
aftakking terug naar het weefsel, waardoor meer SP wordt afgegeven.
Gevolg; het ontstekingsgebied breidt zich uit en de prikkeldrempel van C-vezelsvezels wordt verlaagd,
waardoor meer actiepotentialen ontstaan. Dit is perifere sensitisatie.
Doordat de prikkeldrempel van C-vezelsvezels lager is, ontstaat een verhoogde gevoeligheid voor pijn;
hyperalgesie.
Door de uitbreiding van het ontstekingsgebied worden prikkels die normaal niet pijnlijk zijn (bijv.
tast) als pijnlijk ervaren; allodynie.
De Aδ-vezels en de C-vezelsvezels schakelen in het ruggenmerg over op interneuronen. De Aδ-vezelsvezels schakelen
in het ruggenmerg één keer over, de C-vezelsvezels meerdere keren. Omdat de C-vezelsvezels meerder keren
overschakelen in het ruggenmerg, kunnen de signalen die via deze vezels lopen worden beïnvloed,
bijv. door andere zenuwvezels; poorttheorie.
1. Interneuronen in het ruggenmerg remmen de doorgeving van de pijnprikkels aan het
ruggenmerg; inhiberen
2. C-vezelsvezels schakelen over op de interneuronen en remmen de inhibitie; de poort voor
pijnprikkels staat helemaal open.
3. Andere zenuwvezels schakelen over op de inhiberende neuronen (bijv. de dikke tastvezels;
Aβ-vezelsvezels). Dit zorgt weer voor meer inhibitie; de poorten worden iets dichter gedaan.
4. Als tast-vezels en pijnprikkels tegelijk in het ruggenmerg aankomen, wordt er dus minder pijn
gevoeld.
Als je dus over een pijnlijke plek heen wrijft, is de pijngewaarwording minder.
Bij de verwerking van prikkels in het ruggenmerg kunnen pijnprikkels ook versterkt worden.
Sommige interneuronen in het ruggenmerg kunnen bij herhaalde prikkeling steeds gevoeliger
worden (wind-vezelsup). Deze neuronen heten wide dynamic range-vezels of WDR-vezelsneuronen omdat ze op
allerlei verschillende soorten prikkels reageren.
Bij een enkel binnenkomende prikkel met lage intensiteit reageren de WDR-vezelsneuronen niet. Bij sterke
of snel achter elkaar komende pijnprikkels die binnenkomen via de C-vezelsvezels, kunnen de WDR-vezels
neuronen steeds gevoeliger worden en geven ze een steeds sterker signaal af aan de hersenen. Als
hierna eenzelfde prikkel binnen komt, kan deze als nog pijnlijker worden ervaren. Bij de activatie van
de WDR-vezelsneuronen komt daarnaast SP vrij in het ruggenmerg. Hierdoor wordt de pijnprikkel
,verspreid naar andere delen van het ruggenmerg. De pijn wordt zo in een groter deel van het
lichaam gevoeld. Dit is centrale sensitisatie. De pijn neemt af zodra de perifere pijnprikkel afneemt.
Als de wind-vezelsup te lang door gaat, vinden er veranderingen plaats in de structuur van de neuronen,
waardoor prikkels steeds makkelijker worden doorgegeven. Als de prikkel vaak herhaald wordt,
veranderen andere neuronen ook. Dit heet langetermijnpotentiatie. Als dit bij de WDR-vezelsneuronen te
lang duurt, kunnen de veranderingen permanent worden, waardoor er continu een centrale
sensitisatie ontstaat.
De sensibele informatie uit het lichaam loopt via twee baansystemen vanuit het ruggenmerg via de
thalamus naar de hersenen;
De gnostische sensibiliteit achter in het ruggenmerg, in de achterstrengbanen (fijne tast en
houdings-vezels en bewegingszin).
De vitale sensibiliteit aan de voor-vezels en zijkant van het ruggenmerg, in de tractus
spinothalamicus (pijn, temperatuur, oppervlakkige tastzin).
o Tractus spinothalamicus anterior;
Ligt het meest vooraan
Vervoert met name informatie over de grove tast
o Tractus spinothalamicus lateralis;
Ligt aan de zijkant
Vervoert met name informatie over temperatuur en pijn, afkomstig van de
Aδ-vezels en de C-vezelsvezels. Vanuit het ruggenmerg volgt deze informatie weer twee
verschillende wegen;
Weg Aδ-vezelsvezels;
Prikkels worden overgeschakeld in het ruggenmerg
Informatie wordt naar de thalamus en vervolgens naar de hersenschors geleid
Informatie gaat via de meest lateraal lopende vezels van de tractus spinothalamicus lateralis
(andere naam; neospinothalamicus) naar de hersenschors (neoniveau).
o Hersenen weten zo precies de locatie en ernst van de pijn (dus primaire pijn)
Deze baan behoort funtioneel tot het archiniveau en wordt ook wel de propriospinale baan
genoemd.
Weg C-vezelsvezels;
Prikkels worden meerder keren overgeschakeld in het ruggenmerg
Informatie wordt o.a. naar de thalamus, het limbische systeem (emoties) en de hersenstam
(FR) geleid
Informatie wordt via het voorste deel van de tractus spinothalamicus lateralis naar het
limbische systeem vervoerd.
o Dit deel hoort bij het paleoniveau en heet ook wel de paleospinothalamicus.
o Het limbisch systeem beoordeeld of de pijnprikkel gevaarlijk is en wat voor reactie
erbij past = interpretatie en betekenisgeving.
Vezels uit de paleospinothalamicus schakelen over op de formatio reticularis (FR). Hierdoor
kan het CZ in een alarmtoestand worden gebracht.
Niveau's;
, Archiniveau;
o Ruggenmerg en hersenstam
o Wakkerheid (arousal) en reflexen
Paleoniveau;
o Middelste deel
o Basale kernen en limbisch systeem
o Emotioneel en automatisch funtioneren
Neoniveau;
o Hoogste deel
o Cortex
o Cognitieve functies (taal, begrijpen, sociale interacties)
Op centraal niveau vindt de verwerking van pijn plaats.
Nociceptieve prikkels worden door de thalamus verdeelt. Een deel gaat naar de somatosensorische
schors, waar de precieze locatie en de sterkte van pijnprikkel worden bepaald.
Andere prikkels worden naar verschillende hersengebieden vervoerd waar de emotionele
verwerking plaatsvindt; het limbische systeem (emotionele beoordeling vd prikkel), de basale kernen
(emotionele motoriek) en de hypothalamus (vegetatieve en hormonale reacties).
Sommige banen die van gebieden in de hersenstam naar het ruggenmerg lopen, kunnen pijn
dempen.
De thalamus stimuleert de hypothalamus tot het aanmaken van stoffen die pijn kunnen dempen
door aan receptoren in het centrale zenuwstelsel te hechten. Deze stoffen heten endorfinen.
Pijnneuromatrix; geheel van hersengebieden en stijgende en dalende banen.
Omdat een pijnprikkel door verschillende hersengebieden verwerkt wordt en er veel verschillende
afwegingen gemaakt worden voordat een pijnprikkel omgezet wordt in bewust ervaren pijn, zit er
geen vast verband tussen nociceptieve prikkel, pijngewaarwording en pijngedrag. Er zijn veel
factoren van invloed op de ervaring van pijn. Daarom reageren verschillende personen anders op
pijn en kan je pijn elke keer anders ervaren in eenzelfde situatie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller quintygeluk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.09. You're not tied to anything after your purchase.
