Een zeer uitgebreide samenvatting voor het tweede deel van de inleiding filosofie. In een kleine 90 pagina's heb ik de tekst uit het boek 'herschreven' zodat ik het zelf beter kan begrijpen. Ook heb ik alle theorie van youlearn en de zelftoetsen antwoorden overzichtelijk toegevoegd. Het is dus geen...
1. INLEIDING HEDENDAAGSE TIJD 3
INLEIDING YOULEARN 3
WIJSBEGEERTE – HOOFDSTUK 4 – PAGINA 117 T/M 130 4
A. NAAR EEN DECENTRERING VAN HET SUBJECT 4
1. INLEIDING 4
1.1 Het moderne subject en het burgerlijke persoonlijkheidsideaal 4
De Bildungsidee 6
1.2 De menswetenschappen en hun gevolgen 8
Differentiatie van het weten 8
Positivisme 8
De rol van het subject ondergraven 10
De meesters van het wantrouwen 10
1.3 De Linguistic Turn 11
1.4 Filosofieën van de eindigheid en de differentie 12
2. INDIVIDU EN EXISTENTIE 12
2.1 Kritiek op de burgerlijke mensvisie 13
2.1.1 Søren Kierkegaard (1813-1855) 13
2.1.2 Friedrich Nietzsche (1844-1900) 15
Tijdsdiagnose en kritiek 15
Slavenmoraal 17
Nihilisme 18
2.1.3. Max Weber (1864-1920) 20
2.1.4. Voorbij de burgerlijke mensvisie: de postmoderne individualisering 22
Differentiatie als uiteenvallen en emanciperen 22
Democratisering 23
Levensstijl en leefwereld 25
Existentiële gevolgen 26
2.2 De mens als openheid op de wereld: De existentiële fenomenologie 28
2.2.1. Edmund Husserl (1859-1938) en de fenomenologie 28
De ‘crisis van de Europese wetenschappen’ 28
De leefwereld 30
Filosofie als ‘’strenge Wissenschaft’’ 30
Een eerste zekerheid 32
De leefwereld als (re)constructie 34
Een voorbeeld: de waarneming 34
2.2.3. Jean-Paul Sartre en de menselijke vrijheid 36
2.2.4. Maurice Merleau-Ponty (1908-1961) en de lichamelijkheid 39
3. TAAL EN SUBJECT 40
3.1 Freuds psychoanalyse en de kritiek op het moderne subjectbegrip 41
Ontstaan van de psychoanalyse 41
Psychoanalyse als theorie van het subject 43
Het Es en de driften 43
Het Ik en het Boven-Ik 44
De psychogenese of ontstaansgeschiedenis van het psychisme 45
Filosofische betekenis 46
3.2 De ontdekking van de taal 48
3.2.1. Ludwig Wittgenstein (1889-1951) 48
3.2.1.1. Wittgenstein 1: de taal als afbeelding van ‘wat het geval is’ 48
3.2.1.2. Wittgenstein 2: de taal als taalspel 50
3.2.2. Ferdinand de Saussure (1857-1913) 51
1
,3.2.2.1. De taal als tekensysteem 51
3.2.2.2. In het spoor van Saussure: het structuralisme 52
3.3. Taal en subject 1: Jacques Lacan (1901-1981) 53
Hegel 53
Freud 54
Structuralisme 55
Taal en het onbewuste 56
Lacan over het subject 57
B. EEN HEDENDAAGSE VISIE OP WETENSCHAP EN SAMENLEVING 60
4. KENNIS EN WETENSCHAP 60
4.1 De Wiener Kreis en het debat over waarden en wetenschap 60
4.1.1. De Wiener Kreis (1925-1936) 60
4.1.2. Max Weber (1864-1920) 62
4.1.3. Max Horkheimer (1895-1973) en de kritische theorie 62
4.2 Karl Popper en het kritisch rationalisme 63
4.2.1. Karl Popper (1902-1994) 63
4.2.2. De hypothetisch-deductieve opvatting van wetenschap 65
Semmelweis 66
Onderscheid tussen ontdekkingscontext en rechtvaardigingscontext 66
4.3 Thomas Kuhn (1922-1996) en de wetenschappelijke revoluties 69
4.4 Michel Foucault (1926-1984) en de menswetenschappen 70
4.4.1. Een archeologie van de menswetenschappen 70
Les mots et les choses (1966) 71
4.2.2. Een genealogie van de menswetenschappen 72
Surveiller et punir 73
5. VRIJHEID EN SAMENLEVING 75
5.1 Alexis de Tocqueville en de vroegtijdige diagnose van de massademocratie 75
De la démocratie en Amérique 76
Het theoretische referentiekader (Alexis de Tocqueville) 77
Politiektheoretische bevindingen 79
5.2. Karl Marx (1818-1883) 80
Kritiek op de moderne samenleving 81
Arbeid en vervreemding 82
Historisch materialisme en Marx’ maatschappelijk alternatief 83
5.3. Isaiah Berlin (1909-1927) 85
5.4 Charles Taylor (1931-) 87
C. THEORIE/INLEIDENDE TEKSTEN YOULEARN 90
D. ZELFTOETSEN YOULEARN 100
2
,Inleiding Filosofie 2
1. Inleiding hedendaagse tijd
Inleiding youlearn
De hedendaagse filosofie is lastig onder één noemer te brengen. Dit omdat deze gekenmerkt
wordt door verdeeldheid, verbrokkeling en crisis.
Het optimisme van de negentiende eeuw is in de twintigste eeuw omgeslagen naar een
minder positieve stemming. De Eerste Wereldoorlog had hier een grote rol in en de Tweede
Wereldoorlog versterkte het heersende pessimisme alleen maar.
De tijd van de grote filosofische systemen is in de hedendaagse filosofie voorbij. De filosofie is
verdeeld geraakt in verschillende ‘stromingen’. Deze ontwikkelen zich onafhankelijk van
elkaar.
Bekende stromingen uit de hedendaagse filosofie:
- Fenomenologie (Edmund Husserl)
- Analytische filosofie (Angelsaksisch taalgebied vooral)
- Cultuurkritiek
- Hermeneutiek
Er zijn zeker rode lijnen zichtbaar in de hedendaagse filosofie:
- Zij is te beschouwen als een kritiek van het moderne weten.
- Grote aandacht sinds begin twintigste eeuw voor taal: linguïstische wending.
- De vraag naar de aard van de (geestes)wetenschappen.
Sommige filosofen twijfelden aan de autonomie van het subject en diens rationaliteit,
anderen stelden het subject zelf ter discussie. De mens werd niet langer als vanzelfsprekend
als een autonoom, bewust subject gezien.
3
, Wijsbegeerte – Hoofdstuk 4 – Pagina 117 t/m 130
Decentrering van het subject.
De hedendaagse tijd.
A. Naar een decentrering van het subject
1. Inleiding
Hoe de hedendaagse filosofie aankijkt tegen de verhouding tussen ‘denken en zijn’:
- Als erfenis van de moderniteit: deze visie waarin het subject centraal staat wordt
uitgebouwd aan de hand van moderne ontwikkelingen in de negentiende eeuw.
- Als kritiek op het moderne weten: Het moderne weten wordt reflexief. Het ‘weten’
analyseert zichzelf en wordt zich zo bewust van zijn ‘veronderstellingen,
mogelijkheden en beperkingen’.
Het is belangrijk om een goed begrip te hebben van de ‘evoluties’ die plaatsvonden in de
negentiende eeuw. Dit helpt aanzienlijk bij het begrijpen en plaatsen van de wijze waarop de
mens zichzelf is gaan begrijpen in het spoor van de moderne wending naar het subject.
1.1 Het moderne subject en het burgerlijke persoonlijkheidsideaal
Eerder hebben we geleerd dat het kenmerk van de moderniteit de wending naar het subject
is. Oftewel: het individu kwam centraal te staan.
In de filosofie kwam dit als eerst naar voren in het werk van René Descartes (1596-1650).
Maar niet lang daarna werkte deze ‘wending’ door op allerlei gebieden:
- Economie: individuele arbeid i.p.v. grondbezit.
- Religie: innerlijkheid protestanten i.p.v. uiterlijkheden katholicisme.
- Politiek: soevereine natie i.p.v. natuurrecht van goddelijke oorsprong.
- Recht: standen vervangen door gelijke rechten alle individuen.
De moderniteit legt alle ‘macht’ bij het individu (menselijk subject).
Door deze volgehouden ‘wending naar het subject’ ontstond de moderne subjectiviteit. Door
het systematisch verplaatsen van ‘de oorsprong’ en ‘fundament’ van de ‘verhoudingen
tussen mens en de wereld’ van een buiten (oudheid en middeleeuwen) naar een binnen: de
mens zelf.
Voor de moderniteit bestond het moderne subject dan ook niet, ‘subject’ was toen meer
een concretisering van een abstract wezen (het mens-zijn). Na de besproken wending
ontstond het moderne subject: een innerlijk rijk, complex en actief centrum van waaruit
verhoudingen met de wereld worden aangegaan.
In eigen woorden: de ‘modale’ mens ging zelf bepalen, i.p.v. dat alles voor hem werd
bepaald.
De vragen die ontstonden omtrent het moderne subject:
- Tot welk concreet mensbeeld heeft die wending naar het subject geleid?
- Hoe begrijpt de moderne mens zichzelf in het spoort van die moderne wending?
- Hoe geeft hij vorm aan zijn pas verworven subjectiviteit?
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maartenadfockert. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.56. You're not tied to anything after your purchase.
