Kennisbundel voor docenten Zorg & Welzijn. Vrijheidsbeperking. Januari 2014.
Zorgmedewerkers voelen zich verantwoordelijk voor hen en beperken uit
veiligheidsoverwegingen de eigen keuzes en risicobepaling van cliënten. Maar een leven
zonder risico’s bestaat niet en heeft geen kwaliteit. Het is belangrijk dat professionals
zich dit realiseren. Ditzelfde geldt voor familieleden. Het is immers een illusie te denken
dat een zorginstelling 100% veiligheid kan bieden. Het is daarom belangrijk dat
professionals, cliënten en familie/vertegenwoordigers met elkaar in gesprek gaan over de
vraag wat aanvaardbare risico’s zijn en deze af te wegen tegen de waarde van
(bewegings)vrijheid.
Het begrip vrijheidsbeperking kent verschillende definities. De Inspectie voor de
Gezondheidszorg (IGZ) hanteert als definitie: alle maatregelen (fysiek en verbaal) die de
vrijheid van cliënten beperken (In Nederlandse verzorgingstehuizen 25%), zoals:
- Fysieke vrijheidsbeperking (afzondering, Zweeds band, verpleegdeken, tafelblad);
- Gedrag beïnvloedende medicatie;
- Domotica (sensor, uitluistersysteem, camera, deurverklikker);
- Individuele afspraken (afspraken over sociale contacten, afspraken over eten,
drinken en roken, tijdsafspraken);
- Groepsafspraken en huisregels (bepaalde ruimtes of kasten op slot, bedtijden,
plasrondes).
Het wetsvoorstel Zorg en Dwang spreekt niet meer over vrijheidsbeperking, maar over
onvrijwillige zorg. Dit is zorg waartegen de cliënt zich verzet, of waarmee hij/ zij (of zijn/
haar vertegenwoordiger) niet mee instemt. Voorbeelden zijn:
- Voeding, vocht en medicatie voor een somatische reden;
- Medicatie die het gedrag of de bewegingsvrijheid beïnvloedt;
- Beperking van de bewegingsvrijheid;
- Toezicht houden op het doen en laten;
- Beperking in het recht een eigen leven te leiden.
Waarom worden cliënten in hun vrijheid beperkt?
Medewerkers in de zorg zetten vrijheidsbeperkende maatregelen meestal met goede
bedoelingen in. Ze willen de cliënt beschermen tegen gevaar. Ook de eigen veiligheid of
die van andere cliënten kan een reden zijn om vrijheids- beperkende maatregelen toe te
passen.
Helaas wordt vrijheidsbeperking niet altijd bewust ingezet. Regelmatig is er geen sprake
van gevaar en wordt een cliënt toch beperkt in zijn vrijheid. Medewerkers realiseren zich
dat vaak niet.
Meest gehoorde redenen om vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen:
- Hoog risico op vallen
- Onrust: weglopen, dwalen en bewegingsdrang
- Agressie
- Ander probleemgedrag: roepen, overeten, tikken en bonken, smeren met
ontlasting.
Vaak hebben de mensen goede bedoelingen om de maatregelen toe te passen om het
gevaar daarbij te minimaliseren – alleen is dit vaak onnodig.
Waarom vrijheidsbeperking in de zorg verminderen?
Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen heftig ingrijpen op het leven van de cliënt. Met
name fixerende maatregelen die de bewegingsvrijheid van cliënten beperken hebben veel
negatieve gevolgen:
Pagina 1 van 6
, - Meer onrust (verzet)
- Meer gedrag beïnvloedende medicatie om deze onrust weg te nemen – veel
bijwerkingen
- Achteruitgang mobiliteit: cliënt krijgt minder beweging en verliest hierdoor
spiermassa en lenigheid – valrisico neemt hierdoor toe
- Meer incontinentie – kan niet zelf naar het toilet
- Meer kans op decubitus. Cliënt ligt lang in dezelfde houding.
- Letsel – ophanging aan de Zweedse band
- Psychische klachten als angst en depressie
- Lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen, het
slaap-waakritme en stemming van cliënten.
Terugdringen van vrijheidsbeperkingen
Belangrijkste activiteiten die bijdragen aan het verminderen van de vrijheidsbeperkingen
zijn:
1) Bewustwording vergroten: zorgmedewerkers moeten zich ervan bewust zijn wat
ze doen. Vrijheid is een recht, zorgmedewerkers moeten telkens afvragen in
hoeverre zij dat mogen toepassen. Vrijheidsbeperkingen kunnen tot verschillende
negatieve gevolgen zorgen: meer onrust, meer psychofarmaca, achteruitgang
mobiliteit, stemmingswisselingen, meer incontinentie, meer kans op decubitus,
meer letsel, roepgedrag, angst, depressie, achteruitgang van het denkvermogen,
verstoring slaap-waakritme.
2) Cliëntgerichte aanpak op maat: elke cliënt heeft een ander verhaal en andere
ondersteuning nodig. Vraagt om maatwerk, inlevingsvermogen en begrip. Om een
zorgvuldige afweging te maken bij de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen,
volg je het 5-stappenplan:
a. Constateren van gevaar of risico
b. Voorbereiden van een besluit
c. Toestemming vragen aan de cliënt/vertegenwoordiger
d. Toepassen van de gekozen interventie
e. Evaluatie
3) Multidisciplinaire samenwerking zoeken: belangrijk om samen te werken met
verschillende disciplines inde zorgorganisatie.
4) Non-fixatiebeleid: de nieuwe visie moet duidelijke uitgedragen worden in de
organisatie. Het invoeren van non-fixatiebeleid en het organiseren van de juiste
randvoorwaarden het aantal vrijheidsbeperkende maatregelen drastisch laat
afnemen. Werknemers moeten het organisatiebeleid kennen – niet zomaar
iemand vastbinden.
5) Meten is weten: door regelmatig te meten ontstaat een beter inzicht in het
gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen en in de vraag of het gebruik ervan
stijgt of daalt. Je telt het aantal vrijheidsbeperkende maatregelen.
Beslisboom wet Zorg & Dwang – Vrijheidsbeperking
De wet gaat uit van drie verschillende stadia:
Pagina 2 van 6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller esmeecox. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.