Basisbegrippen logopedie 2 Communicatiestoornissen. De spraak na laryngectomie. Stemstoornissen
Een samenvatting van alle boeken voor het vak 'basisbegrippen van de logopedie 2' van John Van Borsel - tweede bachelor logopedische en audiologische wetenschappen UGent.
Bevat de boeken: Basisbegrippen logopedie - deel 2: communicatiestoornissen:
-de spraak na laryngectomie, stemstoornissen
-arti...
Basisbegrippen logopedie 2
De spraak na laryngectomie en stemstoornissen
1. De spraak na laryngectomie
1.1. Larynxkanker, laryngectomie en spraak
● Laryngectomie = larynx heelkundig verwijderd
● Uitgevoerd bij carcinoom (kankergezwel) in de larynx
● Typische patiënt
○ Mannelijk tussen 50-60 jaar
○ Roker
○ Alcoholgebruik
○ Blootstellingen bepaalde stoffen en bestraling
● Symptomen
○ Heesheid
○ Dyspnoe (ademhalingsmoeilijkheden)
○ Stridor (hoorbare in- en/of uitademing)
○ Pijn
○ Dysfagie (slikmoeilijkheden)
○ Overdreven veel hoesten
○ Hemoptysis (ophoesten van bloed)
○ Halitosis (stinkende adem)
○ Gezwollen hals
○ Gevoeligheid thv de larynx
● Diagnose gesteld op basis van biopsie
● TNM-classificatie = geeft aan hoe ver het kankergezwel ontwikkeld is in halsgebied
○ Hoe uitgebreid tumor is (T)
○ In welke mate uitzaaiing naar lymfeklieren in de hals (N = lymph nodes)
○ Hoeverre uitzaaiing naar andere lichaamsgebieden (M = metastasering)
● Onderscheid of tumor boven, thv van of onder de glottis
● Arts bepaald over weghalen, chemotherapie, radiotherapie of combinatie
● Laryngectomie neemt niet enkel tumor weg, ook orgaan waarmee stemtrillingen
worden voortgebracht
● Luchtweg ook gewijzigd
○ Waar trachea normaal uitmondt in farynx omgebogen en vastgemaakt aan
voorste halswand
○ Opening in halswand voor ademhaling = tracheostoma
○ Lucht uit de longen niet meer gebruikt om spraak te produceren
○ Nieuwe manier van spraak aanleren
1
,1.2. Spraakrevalidatie: pre- en postoperatief
1.2.1. Preoperatief onderzoek
● Spraakrevalidatie begint nog voor heelkundige ingreep
● Bedoeling bezoek dubbel
○ Mogelijkheid vragen patiënt te beantwoorden en info te geven
■ Patiënt voorbereiden dat spreken niet meer kan na operatie, maar niet
blijvend
■ Uitleggen waarom niet meer spreken op gebruikelijke manier
■ Aantal methodes spraakrevalidatie demonstreren
■ Info zelfhulpgroepen
○ Vaststellen hoe spraak patiënt nu is qua articulatie, spreeksnelheid, accent en
verstaanbaarheid
■ Belangrijk want invloed op aanleren nieuwe vorm spraak
■ Gehoor ook nagaan
● Onvoldoende gehoor → belemmering aanleren nieuwe spraak
■ Schriftelijke communicatievaardigheden evalueren
● Want na operatie (mogelijks) enige vorm communicatie
○ Patiënt laten kennismaken met succespatiënt
■ Zelfde geslacht, leeftijd etc…
■ Niet altijd goed, kan valse hoop geven
■ Alternatief: video-fragmenten
1.2.2. Postoperatief onderzoek
● Patiënt bang of teneergeslagen want spraak verloren
● Therapeut vertrouwen winnen door begrip en kennis te tonen
● Wachten tot toelating chirurg aanleren nieuwe spraak
● Als therapie gestart mag worden, zo vlug mogelijk doen
○ Prognose minder gunstig naarmate aanvang therapie uitgesteld
○ Postoperatief radiotherapie
■ Wenselijk voor aanvang radiotherapie al vorm van spraak, want
effecten radiotherapie negatieve invloed op vorderingen
spraaktherapie
● Soort alaryngale spraak hangt af van chirurgische ingreep & motivatie en voorkeur
patiënt
1.3. Oesophagusspraak
1.3.1. Basisprincipe
● Meest traditionele, niet langer meest gebruikelijke
● Bovenste derde slokdarm gebruikt als luchtreservoir
● Nieuwe glottis, gevormd thv vd slokdarmmond instaat voor stemtrillingen
● Patiënt brengt lucht in slokdarm en rispt/boert deze terug op
2
, ● Lucht passeert de nieuwgevormde glottis en er ontstaat bij stemhebbende klanken
luchttrillingen die zich voortplanten naar de keel/mond/neusholte
● Luchttrillingen verder op normale manier door articulatiebewegingen tot klanken
verwerkt
● Klanken langs vernauwing of ploffend geluid mogelijk
● Combinatie stemtrillingen en schuring of plofgeluid ook mogelijk
1.3.2. Technieken
1.3.2.1. Het pharyngo-oesophagaal segment
● Bij laryngectomie trachea losgemaakt van hypofarynx en omgebogen naar voorste
keelwand
● Vrijgekomen deel hypofarynx verbonden met slokdarm
● Verbinding hypofarynx en slokdarm = pharyngo-oesophagaal segment
● Vezels gaan op die plaats de sfincterwerking slokdarm verzorgen die als neoglottis
fungeren en stemtrillingen doen ontstaan
● Voor segment kan functioneren als neoglottis moet er lucht in slokdarm
○ Kan op 3 manieren
1.3.2.2. De inhalatie- of aspiratiemethode
● Inbrengen van lucht in de slokdarm gebeurt tijdens het inademen van lucht in de
longen
● Luchtdruk slokdarm normaal negatief
● Borstholte vergroot door inademing (langs tracheostoma) negatieve druk slokdarm
nog groter
● Pharyngo-oesophagaal segment niet te erg gespannen → lucht via neus en/of mond
in de slokdarm om onderdruk op te heffen
● Voordeel: patiënt moet stemgeving en ademhaling niet leren scheiden
● Patiënt neemt lucht in de oesophagus bij inademing en produceert stem bij
uitademing
● Echter maar weinig patiënten die erin slagen op deze wijze lucht in de slokdarm te
nemen
1.3.2.3. De luchtslikmethode
● Methode maakt gebruikt van de ontspanning die normaal optreedt in de
slokdarmmond tijdens het slikken om lucht in de oesophagus te brengen
● Patiënt opent de mond, hapt lucht en sluit de mond
● Dan met gesloten mond slikbewegingen waardoor het pharyngo-oesophagaal
segment ontspant en lucht uit de mondholte in oesophagus geduwd wordt
● Met deze methode ook slokdarmspraak mogelijk
● Methode niet aangewezen, lucht slikken neemt te veel tijd in beslag voor behoorlijk
spreektempo
1.3.2.4. De injectiemethode
3
, ● Luchtdruk in mond en farynx verhoogd zodat slokdarmmond zich onder invloed druk
gaat openen en lucht in de oesophagus stroomt om overdruk te neutraliseren
● Voorwaarde: velum opgetrokken zodat mondholte volledig afgesloten vd neusholte,
anders kan lucht ontsnappen via neus
● Overdruk in mond en farynx kan men tot stand brengen door ruimte in mondholte te
verkleinen, door tong naar achteren te bewegen → tongtip tegen alveolen en
tongblad en voor- en achtertong tegen palatum te laten rollen
● Bewegingen gecombineerd met voorwaartse beweging farynxwand
● Verhoging luchtdruk mondholte bij productie stemloze occlusieven /p/, /t/ en /k/
○ Lucht kan in slokdarm gebracht worden tijdens spreken zelf
○ Ontdekt door Annie Molenaar
○ Patiënt moet minder vaak spraak onderbreken om lucht bij te vullen + spraak
vloeiender
○ Lucht leren inademen op stemloze occlusieven
1.3.2.5. Spraakproductie
● Om spraak te produceren moet de lucht in de slokdarm nog uit de slokdarm
gedreven worden
● Klanken ontstaan als deze lucht de neoglottis aan het trillen brengt en/of een
vernauwing of afsluiting in het mondkanaal passeert
● Om de lucht te verwijderen is drukverhoging in de oesophagus nodig die
teweeggebracht wordt door uitademing lucht uit de longen
● Drukverhoging bij uitademing in de longen en trachea zet zich over op
slokdarmwanden
1.3.3. Therapie: verloop, duur, prognose en beïnvloedende factoren
1.3.3.1. Verloop
● Therapeut legt normale spraakproductie uit en waarom onmogelijk voor patiënt
● Slokdarmspraak verklaren
● Patiënt syllaben /pa:/, /ta:/ en /ka:/ krachtig laten articuleren
● Eerste oesophagusgeluiden ontstaan meestal toevallig
● Patiënt moet fonatiemechanisme goed leren beheersen
● Als genoemde lettergrepen onder de knie met stem, dan klinkers en eenlettergrepige
woorden
○ Woorden die telkens initiaal en finaal een vd gekende consonanten bevatten
(bvb. pot, kap, tak)
● Als vorige vlot, ook andere consonanten
○ Eerst enkel stemloze
○ Later ook stemhebbende
● Meerlettergrepige woorden oefenen met de aangeleerde klanken (bvb. kapot,
kapitein)
● Woorden met medeklinkerverbindingen (bvb. plat, kruip, klas)
● Ten slotte zinnen
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller logopediste. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.23. You're not tied to anything after your purchase.
