In deze samenvatting staan de belangrijkste dingen en de hoofdlijnen uit de Lesbrief Levensloop van LWEO. Deze lesbrief is onderdeel van de examens op vwo niveau voor de middelbare school. De samenvatting is inclusief voorbeelden en is helemaal nagekeken door een docent, dus bevat geen fouten.
1.2 Welke kosten tellen mee?
Mensen wegen voortdurend alternatieven tegen elkaar af en maken keuzes. Ook bedrijven
hebben te maken met afwegingen en keuzes (investeer je in machines of neem je extra
werknemers in dienst). Zowel bij consumeren als investeren worden producten aangeschaft.
Als producten worden aangeschaft door de eindgebruiker noemen we dit consumptie.
Worden kapitaalgoederen aangeschaft door een bedrijf dan noemen we dat investeren.
Je kunt niet alles kopen wat je wilt hebben. Economen noemen de spanning tussen
oneindige behoefte en beperkte middelen, schaarste.
Absolute schaarste: als er gebrek aan is (voedselschaarste bij hongersnood).
Relatie schaarste: Een product is schaars, als er een offer of inspanning moet worden
geleverd om het te verkrijgen.
Schaarste goederen kosten daarom ook geld. Goederen waarvoor geen schaarse middelen
worden opgeofferd noemen we vrije goederen (lucht die je inademt). Als we kiezen voor een
bepaalde mogelijkheid offeren we de waarde van de alternatieven op. De waarde van
datgene dat we opofferen noemen we de opofferingskosten. De opofferingskosten bestaan
uit de waarde van het op een na beste alternatief. (Kosten kunnen heel veel zijn zoals; geld,
plezier, tijd of energie).
1.3 Het budget, wat koop je ervoor?
Het beschikbare geld noemen we het budget. De hoogte van je budget
beperkt je keuzemogelijkheden. Soms is het handig om te vergelijking te
maken zodat je alle combinaties van twee producten kan zien. Zo’n
vergelijking noemen we een budgetvergelijking. Een grafische voorstelling
van deze vergelijking noemen we de budgetlijn (zie afbeelding hiernaast).
Voorkeuren kunnen veranderen. Een verandering leidt tot verschuiving
langs de budgetlijn.
De ligging van de budgetlijn is alleen afhankelijk van de hoogte van het budget.
Een budget is uitgedrukt in euro’s en daarom nominaal. Met een nominaal budget kun je een
bepaalde hoeveelheid goederen/diensten kopen. Hoe groot de koopkracht/reële waarde van
een budget is hangt af van de prijzen. Voor bepaling van verandering in koopkracht is niet
alleen de verandering van nominale waarde, maar ook verandering van prijzen van belang.
1.4 De invloed van andermans keus.
Beslissingen waarvan de gevolgen mede worden bepaald door beslissingen van andere
partijen vormen de speltheorie. De situatie wordt gezien als een spel.
- Spelers → nemen beslissingen → streven naar een zo hoog mogelijke uitbetaling.
- Informatie → Coöperatief (samenwerking) of niet-coöperatief (elkaar beconcurreren)
- Strategie → De strategie is erop gericht een zo hoog mogelijke uitbetaling te krijgen.
- Uitbetaling → verwachte opbrengst van een strategie. De hoogte van de uitbetaling
wordt weergegeven in een tabel (opbrengstenmatrix/uitbetalingsmatrix) dit hangt niet
1
, alleen af van de strategie die de speler kiest maar ook van de strategie van de ander.
- Evenwicht → verwachte uitkomst van het spel. (we beperken ons nu tot dominante
strategie)
Dominante strategie: Strategie die het meeste oplevert ongeacht de strategie van de ander.
1.4.2 Het gevangenendilemma.
Het resultaat van dit dilemma is het aantal jaren
gevangenisstraf. De verdachten willen een zo laag
mogelijke gevangenisstraf. Elke speler wil in het
gevangenendilemma de strategie kiezen die voor hem het
voordeligst is. Als de spelers zich door deze prikkel laten
leiden, zijn ze uiteindelijk bieden slechter af. Als de
gevangenen elkaar mogen spreken kunnen ze kiezen voor
coöperatief en niet-coöperatief spel, maar hierbij speelt
vertrouwen ook een rol.
1.4.3 Tit-for-tat.
Bij herhaling van een gevangenendilemma kan dit het gevolg hebben dat de spelers zich
coöperatief opstellen. Stel dat Irene kiest om op te ruimen dan kan Joyce kiezen wel of niet
opruimen. Als ze kiest voor niet opruimen zal Irene dit de week erna ook niet meer doen (de
coöperatieve strategie ontstaat)
Deze coöperatieve strategie, waarin de één precies hetzelfde doet als de ander heet de tit-
for-tat strategie.
1.4.4 Bindende afspraken.
Een coöperatieve opstelling kan ook ontstaan als de spelers worden gebonden aan een
afspraak. Er is een straf bij het schenden van de afspraak, beiden hebben belang om zich
eraan te houden. Een bindende afspraak kan er ook concreet uitzien, zoals een contract. Bij
een dilemma met meer dan twee personen is er sprake van een veel persoons dilemma. Als
de een dan profiteert van een ander, noemt men dit free-riders gedrag of meeliftersgedrag.
Aantekeningen
Een optimale uitkomst kun je bereiken door:
1. Collectieve dwang vanuit de overheid.
2. Bindende afspraak tussen 2 partijen.
3. Zelfbinding. Partij geeft zelf aan voor een keuze te kiezen. Als deze zich er niet aan
houdt leidt dat tot reputatieschade.
Hoofdstuk 2
2.2 Kinderjaren.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fennevanheugten15. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $8.39. Je zit daarna nergens aan vast.
