Class notes
Kunstgeschiedenis WBKA tot 1300 - 5 (jaar 1) Heiligen, relieken en reliekschrijnen
- Course
- Institution
College aantekeningen
[Show more]
Seller
Follow
ndww
Content preview
Westerse Architectuur en Beeldende Kunst voor 1300college 5: 25/9: Heiligen, relieken en reliekschrijnen
Inleiding
In de loop van de middeleeuwen werden heiligen steeds belangrijker als intermediair tussen God en
de mens. Hun stoffelijke resten kregen steeds meer 'virtus', kracht, toegekend. Aldus gingen relieken
een steeds belangrijker rol vervullen in de samenleving en zodoende zijn ze eveneens van belang voor
de kunstgeschiedenis (zie hiervoor het arFkel van Angenendt).
HEILIGEN
1. Nieuwe Testament (de apostelen, Maria en anderen)
2. Martelaren (zij die sFerven voor hun geloof)
3. Bekenners/belijders (sFchters van kloosters en kloosterorden, missionarissen en
bisschoppen).
Heiligen was een intermediair tussen god en de mens, kon goed woordje doen bij god voor de mens
Reliekà dat wat overblijR
Welke relieken een kerk bezat werd immers duidelijk gemaakt door middel van beeldprogramma's in
en op de kerken, denk aan gebeeldhouwde portalen, glasvensters, frescocycli.
Ook werden de relieken in almaar kostbaarder behuizingen geplaatst en behoorden tot het meest
gekoesterde bezit van de kerken (zie arFkel Van Cauteren). Daarbij wilden mensen graag zo dicht
mogelijk bij de relieken komen, met ze in contact komen. Om de pelgrimsstromen in goede banen te
leiden was het dus van belang de gebouwen erop aan te passen en ruimte te maken om alles in goede
banen te leiden.
Architectuur: De toenemende reliekenverering was dus ook van belang voor de ontwikkeling van de
architectuur (zie arFkel Den Hartog). En omdat botjes maar botjes zijn ging men de reliekhouders ook
steeds meer een vorm geven die iets vertelde over de inhoud van de schrijn. Aldus speelde de
reliekenverering ook een rol in de acceptaFe van het vrijstaande beeld.
SOORT RELIEKEN
Primaire relieken
zijn de stoffelijke overblijfselen van heiligen: bo\en, haren, nagels, tanden en kiezen, bloed,
moedermelk en dergelijke. De belangrijkste relieken waren die van Christus, maar vanwege Christus’
opstanding waren die schaars; nagels, haar en dat soort zaken, dat was al. Wel waren er secundaire
relieken als het Heilig Kruis, dat door Helena, de moeder van ConstanFjn de Grote was
teruggevonden.
Christusà niet zoveel primaire relieken maar wel secundaire relieken
Secundaire relieken
zijn voorwerpen die nauw met een heilige verbonden waren, kleding of schoeisel, een abts- of
pelgrimsstaf, dat soort zaken.
TerFaire relieken
zijn aanrakingsrelieken. Het gaat hierom stoffen of doeken die op het graf van een heilige hebben
gelegen en zoiets van de kracht van het origineel in zich hebben opgenomen, of het gaat om water,
olie, zand of iets van dien aard dat door de nabijheid van een belangrijke heilige een bepaalde
geneeskrachFge of beschermende werking zou hebben gekregen
VB
Monza-ampullenà pelgrimsflessen, 5de eeuw, reliek: aarde van christus, heilig water
De tombe van Sint-Gerlachus in Houthem à mergelzand ligt er nog (kan je meenemen)
, Reliekhouders à Houden de relieken, goud doosjes à
geven uitdrukking aan de waarde van de reliek
VB Ste.Chapelle
Lodewijk IX ontvangt de doornenkroon, de heilige lans,
het ware kruis en andere relieken uit ConstanFnopel.
De reliek van de doornenkroon en 22 andere relieken
werden daar bewaard.
De inhoud van de Grande Châsse van de Ste Chapelle in
Parijs
Relieken werden ook heel makkelijk weer omgesmolten. Eigenlijk een soort spaargeld
voor de kerk. Iconografie, glas in lood ramen willen ontcijferen: kijk dan naar de
relieken die bewaard zijn in de kerk.
DE ONTWIKKELING VAN DE RELIEKENCULTUS
Ontwikkeling: Uitbeelding van heiligen bekleden eerst alleen de muren. Naarmate de
ME is 3d toch ook wel gaaf om vast te houden. Om ze aan te kunnen raken kregen de
heiligen a\ributen.
Heilige kan je herkennen aan a\ributen:
Heilige Antonius Abtàvarkentje
Heilige Agnesà lam
Heilige Helenaà kruis
Heilige Stefanusà steentje op zijn hoofd
Literatuur over heiligenlegenden:
• Martyrologiaà Verhalen over heiligen (beetje sadisFsch boek)
• In de 13de eeuw maakte de dominicanen monnik Jacobus de Voragine
een compilaFe van de levens van de belangrijkste heiligen, de
zogenaamde Legenda aurea.
• Louis Goosen, Van Afra tot de Zevenslapers,
h\ps://www.dbnl.org/tekst/goos020vana03_01/colofon.php
Fig. Martyrologium van Zwiefalten van 1142
Hoe zit het met de reliekencultus?
De 1ste martelaarà proto martelaar Sint Stefanus, (is gestenigd vandaar dat een je en steentje bij zijn
hoofd ziet) Hij was al diaken aangesteld door de apostelen om hen te helpen met het geloof te
verkondigen. Na hem kwamen er steeds meer martelaren (mensen die voor hun geloof gemarteld
waren voor hun geloof). In de Fjd van ConstanFjn, als de kerk wordt gelegaliseerd, boven de
belangrijkste heiligen worden ook de kerken gebouwd. Doorgaans lagen de heiligen in de catacombe
(behalve st Pieter)
De basilica apostolorum (later San SebasFano) in Rome van 312-313. De site is geheel omgeven door
tombes en mausolea. ReconstrucFe en pla\egrond van de 4de-eeuwse San SebasFano in Rome.
De apsis van de Sant’ Agnese in Rome; rechts: de Sta Costanza, een cirkelvormige centraalbouw.
VAN KERKHOF NAAR KERK
4de eeuw: volksverhuizingen
Graven (van heiligen oa, vanwege de hygiene) lagen buiten de stadà Ambrosius (vind het niet goed
dat de heilige buiten de stad zijn)àbegint de heilige als 1ste heilige naar de stadà Protasius en zet ze
in de Basilicum, plaats het onder een confessio
De corpussen van de Romeinse martelaren Gervasius en Protasius in de confessio van de kerk van
Sant’Ambrogio in Milaan. Hun ‘elevaPo’ en ‘translaPo’ hadden plaats in de 4e eeuw onder
aartsbisschop Ambrosius
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ndww. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.65. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62890 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now