Week 1 Belasting, ethiek en waarden, een weerbarstig driespan
Gribnau
Inleiding
Centrale vraag in dit artikel: waarom en hoe moet men ethiek in fiscaal gedrag verdisconteren?
Voor beantwoording van deze vraag is een reflectie op ethiek zelf nodig en op haar relatie met fiscaal
gedrag. Dit fiscaal gedrag drukt een specifieke relatie tussen individu en maatschappij uit, gekenmerkt
door morele waarden en normen. Daarnaast is aandacht nodig voor rechtswaarden, en vervolgens is
de vraag hoe met deze waarden om te gaan i.e. wat is een redelijke vorm van fiscale wederkerigheid
tussen individu en maatschappij en wat houdt dat in voor de vrijheid om de fiscaal voordeligste weg te
kiezen?
Maatschappij, individu en moraal
De moraal of ethiek (dit is kennelijk hetzelfde) betreft de vraag hoe men moet handelen als individu en
tegenover andere individuen. Moraal gaat niet zozeer over wat normaal is om te doen, maar over wat
juist is te doen. Moraal kan worden gezien als een publiek systeem van waarden en normen. Er is
sprake van een gedeeld begrip in een bepaalde samenleving en gemeenschappelijke kennis over de
vraag hoe men dient te handelen (gemeenschappelijke moraal). Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld
het juridische systeem is de moraal een informeel publiek systeem.
Het juridische systeem is een (gecodificeerd) deelsysteem van het geheel van waarden en normen. De
publieke moraal laat zich daarbij nooit geheel en al in het recht vertalen. Een rechtsnorm dekt nooit
volledig de diepte en draagwijdte van een morele norm.
Waarden
Waarden zijn zaken die we goed vinden omdat ze intrinsiek waardevol zijn. Dergelijke min of meer
duurzame voorkeuren over wat wenselijk of goed is omwille van zichzelf worden in brede kring
gedeeld. Zij zijn zo fundamenteel voor ons, dat wij onze identiteit via waarden definiëren.
Waarden en normen
Waarden zijn vanwege hun algemeenheid voor zeer wisselende en uiteenlopende uitleg vatbaar. Ze
zijn niet concreet genoeg om als ‘gedragsbepalende factor’ te functioneren. Normen daarentegen zijn
concreter. Zij worden uit waarden afgeleid en zijn minder algemeen dan waarden; zij vormen een
uitwerking van waarden. Normen formuleren een verplichting tot bepaald gedrag, terwijl waarden daar
te onbepaald voor zijn.
De vraag is vervolgens wat de relatie is tussen belastingen en waarden. Zijn waarden intrinsiek
verbonden met belastingen? De econoom en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz schrijft: ‘Every tax
system is an expression of a country’s basic values – and its politics.’ Waarden zijn dus inherent aan
belastingen. Belastingen weerspiegelen de fundamentele waarden van een samenleving. Vrijheid is
misschien wel de meest opvallende waarde – maar zeker niet de enige.
Vrijheid
Belastingen financieren de bescherming en bevordering van waarden zoals vrijheid en gelijkheid.
Deze ruim gedefinieerde vrijheid betekent uiteraard dat eigendom wordt beschermd en dat er sprake is
van eigendomsrecht. Met belastingen worden tal van overheidstaken gefinancierd: defensie, politie,
justitie, dijken, infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg, een gezonde economie, werkgelegenheid,
cultuur, sport, sociale zekerheid, etc. Zo maken belastingen vrijheid mogelijk.
In het voorgaande spelen twee vormen van vrijheid een rol. Enerzijds vormen belastingen een inbreuk
op het eigendomsrecht van het individu en daarmee een inmenging in zijn vrijheid. Dit is de
zogenoemde negatieve vrijheid. Anderzijds maken belastingen als gezegd tal van andere
overheidstaken mogelijk zoals infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg, een gezonde economie,
werkgelegenheid, etc. Zo wordt positieve vrijheid bevorderd.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller baksteen75. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.00. You're not tied to anything after your purchase.