Summary

Thema's uit de orthopedagogie: handicap en ontwikkelingsstoornissen (samenvatting) P0W97A

0 purchase

Course
Orthopedagogiek: handicap en ontwikkelingsstoornis (P0W97A)

Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)

Samenvatting van alle theoretische informatie voor het opleidingsonderdeel Thema's uit de orthopedagogie: handicap en ontwikkelingsstoornissen. Met deze samenvatting behaalde ik in totaal een 15/20 voor dit opleidingsonderdeel bij de eerste examenkans.

[Show more]

Preview 6 out of 163 pages

View example

Uploaded on September 17, 2024
Number of pages 163
Written in 2023/2024
Type Summary

probleemgedrag
autisme
neurodiversiteit
communicatie
sociale netwerken
sociale inclusie
gezinsgericht werken
ouderen
inovho
beleid
ouders
p0w97a
seksualiteit en intimiteit

Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Education
Pedagogische Wetenschappen
Course
Orthopedagogiek: handicap en ontwikkelingsstoornis (P0W97A)

$9.36

Add to cart

Add to wishlist

100% satisfaction guarantee
Immediately available after payment
Both online and in PDF
No strings attached

Handicap en ontwikkelingsstoornissen - Module 1: Analysekader voor
probleemgedrag bij personen met verstandelijke en meervoudige beperkingen

1 Definitie en prevalentie van probleemgedrag

1.1 Definiëring van probleemgedrag

Probleemgedrag: internaliserend en/of externaliserend gedrag dat door de persoon zelf en/of de
omgeving in een specifieke context als sociaal-cultureel ongewenst wordt gezien en dat van
zodanige intensiteit, frequentie of duur is, dat het voor de persoon zelf en/of de naaste omgeving
nadelig, stressvol of schadelijk is.

Internaliserend is minder zichtbaar, MAAR niet minder schadelijk!
Interpretatiecomponent: door persoon zelf of omgeving als ongewenst gezien → subjectieve
interpretatie om te bepalen wat (on)gewenst is
Stuk objectief qua intensiteit, frequentie of duur voor persoon/omgeving nadelig, stressvol of
schadelijk

Verschillende componenten maken dat men zegt dat er iets interactioneel en subjectief is
Benoemen van gedrag als probleemgedrag:
● Afhankelijk van aard, intensiteit, frequentie en duur
● Afhankelijk van leeftijd en ontwikkelingsniveau
● Afhankelijk van consequenties
● Diverse perspectieven

Types van probleemgedrag:
● Zelfverwondend gedrag
○ Herhaalde handelingen die schade aanbrengen of aan kunnen brengen aan het
eigen lichaam
● Agressief of destructief gedrag
○ Gedrag dat letsel of schade toebrengt of kan brengen aan andere personen of
materialen
● Stereotiep/repetitief gedrag
○ Herhaalde motorische bewegingen (ernst en interferentie met dagelijkse activiteiten)
○ Meest discussie of men dit altijd als probleemgedrag moet benoemen → ernst en
inferentie spelen een rol
● Andere
○ Moeilijker in andere drie categorieën onder te brengen
○ Bv.: slaapstoornissen, eetstoornissen, …

1

,1.2 Prevalentie van probleemgedrag

Prevalentie van probleemgedrag in populatiestudies:
● Algemeen: 18,1%
● Agressief en destructief gedrag: 8,3%
● Zelfverwondend gedrag: 7,5%
● Stereotiep gedrag: 10,9%

Soms een selecte groep: vooral personen die in residentiële voorzieningen terecht komen → men kan
hier ook door probleemgedrag terechtkomen
Daarom proberen zo algemeen mogelijk mensen met beperking uit bepaalde regio, met bepaalde
leeftijd mee te nemen in studies

Samenhangende factoren uit populatiestudies:
● Bij alle categorieën
○ Moeilijkheden met communicatie
○ Ernstig/diepe verstandelijke beperking
● Bij specifieke categorieën
○ Mobiliteitsproblemen
○ Visuele beperkingen
○ Epilepsie
○ ASS
○ Genetische syndromen
○ Geen dagactiviteiten
○ Leven in residentiële setting
→ Cumulative risk index

Heel veel factoren hangen samen met probleemgedrag
Cumulatieve risicofactoren: hoe meer factoren men terugvindt bij een persoon, hoe groter de kans dat
die persoon probleemgedrag vertoont

1.3 Gevolgen van probleemgedrag

Nadruk dat het niet alleen gaat over duur/intensiteit, maar ook over impact op persoon of omgeving
In dagelijkse praktijk zien dat het vaak heel negatieve consequenties heeft → situatie wordt alsmaar
erger

Kwaliteit van leven is in het gedrang
● Schade aan zichzelf of anderen, op materieel, lichamelijk en/of psychisch vlak
● Belemmert functioneren, sociale interacties en maatschappelijke participatie
● Verhoogde stress en draaglast bij persoon zelf of direct betrokkenen

2

, 2 Analysekader voor probleemgedrag

Multifactoriële analyse van probleemgedrag:

Eerste stap = eerste exploratie en verkenning
Expliciet verschillende perspectieven in rekening brengen
● Hoe ziet het gedrag eruit, hoe wordt het beleefd door de persoon zelf en betrokkenen, welke
betekenis geeft men aan het gedrag en welke belangen en behoeften zijn gerelateerd aan het
gedrag?
● Sinds wanneer, op welke momenten en hoe vaak komt het gedrag voor en wat zijn de
gevolgen van het gedrag?
● Levert het gedrag ernstig nadeel op voor de persoon zelf, beperkt het zijn ontplooiingskansen
en/of zijn de gevolgen van het gedrag negatief voor de kwaliteit van leven van één of
meerdere betrokkenen?
● Bestaat het vermoeden dat de persoon somatische en/of psychische problemen ervaart die
aanleiding vormen voor het gedrag?
● Levert het gedrag ernstig nadeel op voor omstanders?
● Welke beschermende factoren en/of kwaliteiten zijn bij of rond de persoon aan te wijzen?
→ Hoe groot is de noodzaak om meer in detail te kijken?

Stap 2 en stap 3 = meer uitgebreide assessment
Enkele kenmerken van dit proces:
● Multidisciplinair en gefaseerd
○ Factoren aan bod waarop men als orthopedagoog alleen nooit antwoord heeft
○ Psycholoog, kinesist, …
○ Eerst breed beeld krijgen, dan pas meer in diepte
● Participatie van persoon met beperkingen en naasten
● Breed kijken
○ Heel veel diverse factoren
● Meervoudig kijken, met aandacht voor belevingen (emoties), betekenissen
(opvattingen, meningen), en belangen (behoeften, waarden, normen)
○ Niet alleen naar feitelijkheid, ook naar wat er achter zit
● Specifiek kijken, met aandacht voor de unieke persoon in een unieke context
○ Analyse altijd voor individu, niet uitgaan van algemene vaststellingen
● Dynamisch doorheen de tijd
○ Niet omdat men 1x analyse maakt, dat ze voor jaren stand houdt
○ Er zit heel veel veranderingen in
○ Analyse geregeld opnieuw maken door veranderingen doorheen de tijd

3

,Alles wat relevant kan zijn om problemen te begrijpen in beeld brengen:

→ Zoeken welke factoren uitlokkend, verklarend of instandhoudend zijn voor problemen!

2.1 Probleemgedrag

Probleemgedrag = eerste stap in uitgebreide analyse:
● Meestal vertrekpunt, en reden waarom men bij hulpverlening terecht komt
● Zo gedetailleerd mogelijk in beeld brengen wat probleemgedrag precies inhoudt:
○ Om welk gedrag gaat het?
○ Wat is de frequentie?
○ Wat is de duur?
○ Wat is de intensiteit?

Diagnostiek van probleemgedrag
● Observatie
● Gesprekken
● Screeningsvragenlijsten gericht op probleemgedrag
○ ASEBA (CBCL/TRF)
○ Sterke kanten en moeilijkheden (SDQ)
○ Vragenlijst Ontwikkeling en Gedrag (VOG)
○ Storend Gedragsschaal-Z (SGZ)
○ …
● Uitgebreide evaluatie
○ Consensusprotocol Ernstig Probleemgedrag (CEP)
○ …

2.2 Psychiatrische stoornissen

Prevalentie van psychiatrische stoornissen:
● Volwassenen met een verstandelijke beperking: 13,9% - 75,2%
● Prevalentie ligt hoger dan in algemene populatie
○ Kinderen en jongeren met verstandelijke beperking: 30%-50%
○ Kinderen en jongeren zonder verstandelijke beperking: 8%-18%

Probleemgedrag en psychiatrische stoornissen
● Significante samenhang tussen mentale gezondheidsproblemen en probleemgedrag
(agressie en zelfverwondend gedrag, niet stereotyp gedrag)
● Met name bij ernstig/diep verstandelijke beperking sterke samenhang mentale
gezondheidsproblemen en zelfverwondend gedrag
● (Ernst van) ASS hangt samen met probleemgedrag

4

,Er zijn verschillende mogelijke verklaringen voor de samenhang tussen probleemgedrag en
psychiatrische stoornissen
● Gedragsprobleem kan een atypisch symptoom zijn van een onderliggende psychiatrische
stoornis (‘gedragsequivalenten’)
● Psychiatrische stoornis kan de verklaring zijn van het ontstaan van het probleemgedrag
(secundaire kenmerken van psychiatrische stoornis) / houdt eerdere gedragsproblemen in
stand
● Gedragsproblemen kunnen psychiatrische problematiek uitlokken

Aard van psychiatrische stoornissen
● Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
● Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen
● Bipolaire stemmingsstoornissen
● Depressieve stemmingsstoornissen
● Angststoornissen
● Obsessief-compulsieve en verwante stoornissen
● Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen
● Dissociatieve stoornissen
● Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen
● Voedings- en eetstoornissen
● Eliminatiestoornissen
● Slaap-waakstoornissen
● Seksuele disfuncties
● Genderdysforie
● Parafiele stoornissen
● Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen
● Middelengerelateerde en verslavingsstoornissen
● Neurocognitieve stoornissen
● Persoonlijkheidsstoornissen

Diagnostiek van psychiatrische stoornissen:
● Problemen
○ Beperkte cognitieve en communicatieve vaardigheden
■ Zelfinzicht voor introspectie veel moeilijker
■ Beperktere communicatieve vaardigheden
○ Atypische verschijningsvormen van psychische stoornissen
■ Niet altijd klassieke symptomen
■ Men heeft kennis nodig over doelgroep en verschijningsvormen om te weten
waarover het gaat
○ Psychosociale maskering
■ Vaak al veel gebeurd in voorgeschiedenis
■ Niet altijd gemakkelijk precies te weten wat juist aanleiding is voor
psychiatrische problematiek
■ Negatieve life events vaak heel hoog
■ Voorgeschiedenis maskeert de concrete aanleidingen voor bepaalde huidige
manieren van functioneren
○ ‘Diagnostic overshadowing’
■ Bepaald gedrag als symptoom, maar men beschouwd het als typisch voor
personen met beperking
■ Men gaat bepaalde gedragingen als normaal beschouwen

5

, ○ ‘Baseline exaggeration’
■ Mensen met verstandelijke beperking vaak al heel lang/vaak probleemgedrag
→ verschil meer/minder niet heel duidelijk meer
■ Vaak altijd al problemen, dus verschil met baseline niet altijd duidelijk
○ Weinig kennis over gedrag
○ Overmatig of vertraagd reageren op stressvolle gebeurtenissen
■ In normale populatie heel snel reactie op trauma
■ Bij mensen met verstandelijke beperking kan dit jaren na gebeuren zijn,
waardoor men niet meer link legt met bepaalde ervaringen
● Aandachtspunten
○ Formuleren hulpvraag (zelf of ‘belangrijke ander’)
○ Voldoende zicht krijgen op klachten (via ‘belangrijke ander’, observaties, …)
■ Voldoende doorvragen
■ Omgeving vaak meer gericht op externaliserende symptomen en gedrag
○ Rekening houden met het cognitieve niveau
■ Woordenschat
■ Abstractievermogen
■ Tijdsbesef
■ Onderscheid fantasie-realiteit
■ Besef oorzaak-gevolg
○ Rekening houden met het emotionele niveau
■ Zelfstandig keuzes maken
■ Verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag
■ Besef van regels
■ Waarden en normen
● Screeningsvragenlijsten, gericht op psychiatrische problematiek (algemeen)
○ (Mini) Psychiatric Assessment Schedule – Adults with Developmental Disabilities
(Mini-PAS-ADD)
○ Reiss Screen for Maladaptive Behavior
○ Psychopathology Inventory for Mentally Retarded Adults (PIMRA)
○ Diagnostic Assessment of the Severely Handicapped-II (DASH-II)
○ …
● Vragenlijsten, gericht op psychiatrische problematiek (specifiek)
○ ASS
○ Depressie
○ Dementie
○ …
● Alternatieven voor DSM
○ DSM “vertaald”/toegepast specifiek voor personen met verstandelijke beperking
○ Psychiaters die met doelgroep werken in Vlaanderen gebruiken dit frequent
○ Richtlijnen voor de praktijk van onderzoek en diagnostiek van problemen met de
geestelijke gezondheid bij volwassenen met een verstandelijke beperking
○ DM-ID-2: Diagnostic Manual – Intellectual Disability
○ DC-LD: Diagnostic Criteria for Psychiatric Disorders for use with Adults with Learning
Disabilities/Mental Retardation

6

The benefits of buying summaries with Stuvia:

Guaranteed quality through customer reviews

Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.

Quick and easy check-out

You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.

Focus on what matters

Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!

Frequently asked questions

What do I get when I buy this document?

You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.

Satisfaction guarantee: how does it work?

Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.

Who am I buying these notes from?

Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller xanalaenen. Stuvia facilitates payment to the seller.

Will I be stuck with a subscription?

No, you only buy these notes for $9.36. You're not tied to anything after your purchase.

Can Stuvia be trusted?

4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)

67479 documents were sold in the last 30 days

Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now

Start selling