In dit document kunt u een samenvatting lezen van het examenstof aardrijkskunde Havo 5. Het bevat domein B Wereld, domein C Aarde, Domein D ontwikkelingsland (Brazilië) en domein E Leefomgeving.
In de samenvatting zijn ook plaatjes toegevoegd, om de stof nog duidelijker te maken.
Examenvoorbereiding
Aardrijkskunde samenvatting
Domein B Wereld
Indicatoren voor het vergelijken van landen op economisch,
demogra sch en sociaal-cultureel terrein.
Economische, demogra sch en sociaal-culturele indicatoren voor het vergelijken
van landen en de beperking van gemiddelde nationale waarden voor die indicatoren.
Economische spreidingspatronen:
- Landen in het centrum scoren allemaal hoog of zeer hoog op het inkomen per capita,
landen in het semiperiferie scoren meestal in de middenmoot, en de perifere landen
hebben vrijwel allemaal een laag tot zeer laag inkomen per capita.
- In centrumlanden werkt vrijwel altijd een laag percentage in de landbouw en een hoog
percentage in de diensten. In perifere landen is het andersom. De semiperiferie landen
zitten hier weer tussenin.
- De relaties tussen het centrum en de periferie blijken vaak ongunstig uit te pakken voor
perifere landen: zij exporteren vooral grondsto en en landbouwproducten en
importeren industrieproducten. Ze hebben hierdoor te maken met een ongunstige
ruilvoet.
- De slechte economische positie van perifere landen zorgt er weer voor dat er weinig
industriële activiteiten van de grond komt en dan toe dienstensector niet goed kan
ontwikkelen.
Demogra sche spreidingspatronen:
- De fase van de demogra sch transitie waarin een land zit bevindt, hangt vaak samen
met de economisch ontwikkeling van dat land. Dit heeft weer gevolgen voor de
verandering van de bevolkingsomvang.
- Je kunt de wereld opdelen door de demogra sche spreidingspatronen. Dit kun je doen
voor de indicator leeftijdsopbouw: rijke landen hebben een relatief oudere bevolking en
armere landen een relatief jonge. Dit leidt in beide groepen landen tot een hoge
demogra sch druk: de verhouding tussen de productieve leeftijdsgroep (20-64) en de
niet productieve leeftijdsgroepen (0-19 en 65+)
Sociaal-culturele spreidingspatronen:
- De wereld is in te verdelen in verschillende cultuurgebieden. Dit zijn gebieden waar
mensen wonen met overheersend gelijke cultuurelementen zoals taal, godsdienst en
levensstijl.
- Er zijn verschillende indelingen. So moge hebben vooral de nadruk op religie, andere
op etnische verbondenheid en weer andere op een mix van die twee.
- Het feit dat er wereldwijd groepen mensen zijn die cultuurelementen doen, heeft onder
andere te maken met kolonialisme en migratie.
- De ruimtelijke spreiding van een verschijnsel van een brongebied naar nieuwe gebieden
noemen we di usie.
Aandachtspunten:
- Indicatoren maken het vergelijken en categoriseren van landen mogelijk.
- Indicatoren op nationale schaal verhullen ruimtelijke en sociale verschillen.
Mondiale spreidingspatronen Economische, demogra sch en
sociaal-culturele indicatoren en hun dynamiek
Mondiale economische, demogra sche en sociaal-culturele spreidingspatronen,
alsmede de meest opvallende veranderingen hierin sins 1980 beschrijven en in
hoofdlijnen verklaren
Economische spreidingspatroon:
- Er is veel veranderd in de periferie en semiperiferie landen, daardoor laten deze
groepen landen steeds meer diversiteit zien.
- Het inkomen per capita van opkomende economieën is de afgelopen decennia relatief
snel gegroeid.
- In 2050 zullen China, India, Brazilië en Mexico qua bbp waarschijnlijk tot de tien
grootste economieën ter wereld behoren. Het Afrikaanse continent blijft echter achter.
Het had zelfs in de jaren tachtig e negengit een negatieve economische groei.
Demogra sche spreidingspatronen:
- Dat landen zich in verschillende fasen van demogra sche transitie bevinden, zorgt voor
een verandering in demogra sche spreidingspatronen.
- Het aantal vrouwen dat kinderen krijgen, neemt in alle continenten af. Deze daling is
echte het minst sterk in Afrika. Toch is sinds 1980 de procentuele bevolkingsgroei in
Afrika het meest gedaald.
- Er is verder een nieuw probleem wind e leeftijdsopbouw in Latijns-Amerika, Afrika en
Azië: door toegenomen levensverwachting krijgen landen hier ook steeds meer te
maken met een verouderde bevolking.
Sociaal-culturele spreidingspatronen:
- Sinds de jaren tachtig is globalisering toegenomen. Dat geldt ook voor het aantal
migranten als percentage van de wereldbevolking.
- Deze processen zorgen voor een noemende culturele uitwisseling, waardoor culturele
grenzen steeds moeilijker te trekken zijn.
2
fi fi fifi fi fi
, Aandachtspunten:
Op basis van economische indicatoren kan de wereld ingedeeld worden in een
wereldsysteem met een centrum, periferie en semiperiferie.
- Het (oorspronkelijke) mondiale centrum-periferie patroon hangt samen met de erfenis
van het koloniale verleden en de internationale arbeidsverdeling die daar uit naar voren
kwam.
- De periferie (het zuiden) raakt meer gedi erentieerd (opkomende landen, middengroep,
achterblijvers).
Op basis van de demogra sche indicatoren kan de wereld ingedeeld worden naar fasen
in de demogra sche transitie.
- Demogra sche transities zijn vaak gerelateerd aan economische ontwikkeling.
Op basis van culturele indicatoren kan de wereld ingedeeld worden in cultuurgebieden.
- Talen en godsdiensten zijn (o.a.) door kolonialisme en migratie verspreid.
- Culturele grenzen zijn door huidige migratie en culturele uitwisseling steeds moeilijker
te trekken.
Economische begrippen:
- Wereldsysteem: centrum, semi-periferie, periferie
- Internationale arbeidsverdeling
- Vestigingskolonie
- Exploitatiekolonie
- Dekolonisatie
Demogra sche begrippen:
- Demogra sche transitie
- Demogra sche druk
- Verstedelijking
Sociaal-culturele begrippen:
- Cultuurgebied
- Di usie
Mondiale relatiepatronen van handel, investeringen en
migratie.
Mondiale relatiepatronen van handel, investeringen en migratie
Het grootste deel van de industriële productie, investeringen en handel in de wereld vindt
plaats in de triade: de economische driehoek van Noord-Amerika, West-Europa en het
oosten en zuidoosten van Azië.
Zuid- en Midden-Amerika en het oosten en zuidoosten van Azië gaan steeds een
bangelijkere rol spelen, omdat ze daar productie naartoe verplaatsen i.v.m.
lagelonenlanden.
Multinationale ondernemingen/multinationals (mno’s) spelen in het proces een belangrijke
rol. Mno’s voeren veranderingen in hun productieketen door: de arbeidsintensieve
onderdelen daarvan verplaatsen ze naar lagelonenlanden.
Redenen waarom ze een bedrijf op een bepaalde plek vestigen kunnen zijn:
- Gunstige wetgeving
- Stabiel politiek klimaat
- Goede arbeidsmentaliteit
- Lagelonenlanden
3
ff
fi fi fi ff
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller carmenhoogenkamp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
