Summary
Samenvatting Literatuur van de moderne tijd (E. Van Boven, M. Kemperink) VOLLEDIG BOEK
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van het VOLLEDIGE BOEK Literatuur van de moderne tijd (E. Van Boven, M. Kemperink, 3e editie).
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: mirjamtol • 4 year ago
Seller
FollowEliseSalemans
Reviews received
Content preview
Elise Salemans Lerarenopleiding NederlandsSamenvatting Literatuur van de moderne tijd (E. Van Boven, M.
Kemperink) VOLLEDIG BOEK
Hoofdstuk 1: achtergronden bij literaire ontwikkelingen 1830 – 1880
Vlaamse en Nederlandse letterkunde
Rond 1830 – begin van de moderne letterkunde in Nederland en Vlaanderen.
Letterkunde als een niet-gescheiden domein
Tot aan 1880 – het literaire leven (de literatuur en alles wat ermee te maken had) had een
pragmatische functie.
- Het verband tussen literatuur en andere niet-esthetische domeinen werd vaak aangehaald.
- Schrijvers gebruikten hun pen ten dienste van niet-literaire doelstellingen.
o Domineedichters J.J.L. ten Kate (1819-1889) en Nicolaas Beets (1814-1903)
▪ Zielenheil van hun lezers;
▪ Intellectuele opvoeding van de lezers in algemene zin.
o J.J. Cremer (1827-1880)
▪ Terugdringen van de kinderarbeid en van de sociale armoede.
- Schrijven was nevenactiviteit: men had nog een ‘echte’ baan.
Leescultuur
Hoe kwamen negentiende-eeuwse lezers in contact met literatuur?
- Leesgezelschappen die voor gezamenlijke rekening boeken kochten die onderling
rondgingen;
- Particuliere bibliotheken;
- Literaire bijdragen in kranten en tijdschriften;
- Voorlezen (bijvoorbeeld in huiselijke kring);
o Eén boek bereikte zo veel lezers tegelijk.
- Leesavonden waarop schrijvers voorlazen uit eigen werk.
Veel literatuur werd geschreven om voorgedragen te worden.
- Cremer – humoristische en aangrijpende verhalen;
- Multatuli – overtuigen van zijn politieke en maatschappelijke ideeën.
In de loop van de negentiende eeuw nam de belangstelling voor de literatuur in de moedertaal toe.
- De roman won veel populatiteit.
o Van stuiversromannetjes tot literair hooggekwalificeerde romans en verhalen;
o Genre werd steeds meer en in steeds bredere sociale kringen gelezen.
Politieke onrust
1815 – Slag bij Waterloo
- Val van Napoleon;
- Revolutie, opstand en oorlog kenmerken de rest van de 19e eeuw;
- Sterk romantisch nationalisme in opkomst;
- Franse Revolutie (1789) ligt nog vers in het geheugen.
1830 – Julirevolutie in Parijs
- Republikeinsgezinden proberen een revolutie te forceren;
,Elise Salemans Lerarenopleiding Nederlands
- Dit mislukt en Louis Philippe wordt koning.
1848 – Weer een opstand in Parijs
- Stad werd belegerd en Louis Philippe moest het veld ruimen;
- In Frankrijk wordt de Republiek uitgeroepen en op andere plaatsen in Europa breken
opstanden uit;
- Zorgt voor angst in Nederland bij behoudende kringen.
1851 – Staatsgreep Frankrijk brengt Napoleon op de troon
- Frankrijk geen republiek meer, Napoleon blijft tot 1871 zitten.
1853 – 1856 – Krim-oorlog tussen Rusland en Turkije
1860 – In de VS woedt een burgeroorlog tussen de Noordelijke en Westelijke staten
- Inzet is de afschaffing van de slavernij;
- 1865 – afschaffing is een feit.
1870 – Frankrijk begint een oorlog tegen Duitsland
- Duurde kort en werd door Duitsland gewonnen.
1871 – Franse republiek uitgeroepen
➔ De hele eeuw door bleven opstand en revolutie voor velen reële bedreigingen. Voor de
revolutionairgezinden waren het juist aanvaardbare middelen om een betere wereld te
realiseren.
Nederland en België: vereniging en afscheiding
In de Nederlandse politieke situatie speelden eenwording en opstand een belangrijke rol
(nationalisme).
- Europa kreeg op het Congres van Wenen (1815) een nieuwe indeling;
o Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden werden samengevoegd.
→ Doel: een bolwerk creëren tegen het nog steeds machtige Frankrijk.
- In Nederland heerste het verlangen naar een nationale staat onder een Oranjevorst, als
symbool voor de nieuwe onafhankelijkheid.
o Koning Willem I;
o Liep uit op een mislukking.
▪ In Zuid-Nederland stak het romantisch nationalisme de kop op, dat zich niet
kon vinden in het concept van een grote Nederlandse staat, maar zijn
wortels in het zuiden of in het noorden zocht.
1830 – Onafhankelijkheidsopstand in Brussel
- Betekende het begin van de scheiding tussen Nederland en België;
- 1831 – Tiendaagse veldtocht → poging van de Koning om Nederland en België geannexeerd
te houden (mislukte);
- 1839 – België officieel onafhankelijk.
Ook in Nederland zorgde dit alles voor een toename van het nationaal gevoel.
- Citadelpoëzie – de literatuur die uit de botsing met de Belgen ontstond.
In België kreeg het nationalisme bij een deel van de Vlamingen de vorm van een flamingantistische
(sterk pro-Vlaamse) gezindheid.
- Reactie op het feit dat na de scheiding het Frans door de heersende groepen als
vanzelfsprekend beschouwd werd als de nationale taal;
,Elise Salemans Lerarenopleiding Nederlands
- Hendrik Conscience (1812-1883) en Max Rooses (1839-1914) gebruikten de roman als wapen
in de strijd voor emanicipatie van de Vlaamse cultuur;
- De Vlaamse Beweging – kwam op voor de rechten en de waarde van de eigen taal en
cultuur.
o Karakter van een emancipatiebeweging;
o Jan Frans Willems (1793-1846) → berijmde oproep Aen de Belgen (1818).
▪ Wordt de vader van de Vlaamse Beweging genoemd.
Sociaaleconomische achtergronden
Langzaam maar zeker gingen de moderne middelen van transport en communicatie en stedelijke
concentratie het beeld bepalen van een door snelheid, dynamiek en massaliteit geregeerde
samenleving.
- In Nederland kwam de industrialisatie in de tweede helft van de 19e eeuw pas langzaam op
gang;
o De trek naar de stad werd versterkt;
o De stad begon een steeds grotere aantrekkingskracht te krijgen;
▪ Werk;
▪ Centrum van cultuur en vermaak.
o De stedelijke bevolkingsgroei deed de verpaupering toenemen.
- De literatuur uit de 19e eeuw geeft gestalte aan het kommervolle bestaan van de lagere
klassen in de maatschappij;
o Leed in de vorm van sociaal bewogen gedichten en verhalen;
o Liefdadigheid en volksopvoeding als middelen tot verbetering.
- Nederland was in de 19e eeuw een standenmaatschappij;
o Stand was een kwestie van inkomen, maar vooral van geboorte;
o Je gedroeg je naar je stand, met inachtneming van alle rechten en plichten die
daarbij hoorden;
o Sociaal gedrag werd in hoge mate bepaald door wat wel en niet passend geacht
werd;
o Geslacht speelde een belangrijke rol: voor vrouwen golden andere regels dan voor
mannen.
- Botsingen bleven door al deze regels en wetten niet uit.
o Met mate geeft de literatuur van deze periode daar ook gestalte aan;
▪ De lotgevallen van Klaasje Zevenster (1865-1866) van Jacob van Lennep
(1802-1868) en Lidewyde (1868) van Cd. Busken Huet (1826-1886).
• Voorbeelden van boeken die voor het 19e-eeuwse lezerspubliek op
(of over) de grens lagen van het betamelijke: het één gaat over een
bordeel en het ander over overspelige liefde.
Vernieuwingen binnen het protestantisme
Groot was het belang van de dominees.
- Vormden een belangrijk deel van de intellectuele elite;
- Stonden in direct contact met een breder, niet altijd geschoold publiek;
- Konden als volksopvoeders gemakkelijk een brugfunctie vervullen.
, Elise Salemans Lerarenopleiding Nederlands
De Nederlands Hervormde Kerk was destijds het overheersende en toonaangevende kerkelijke
instituut. Daarnaast ontstonden veel nieuwe, kleine kerkelijke gemeenschappen die zich in 1869
grotendeels verenigden in de Christelijk Gereformeerde Kerk.
Er ontstonden in de 19e eeuw een aantal invloedrijke vernieuwende stromingen op godsdienstig
gebied.
- De beweging van het Reveil – een godsdienstige lekenbeweging die werd gezien als reactie
op het rationalisme en de verlichting;
o Pleitte voor een persoonlijk doorvoeld christendom;
o De wijze waarop de romantiek zich op religieus terrein manifesteerde;
o Het geloof moest vooral de dagelijkse levenspraktijk doordringen.
o Belangrijkste schrijvers die in Nederland deze beweging gestalte hebben gegeven:
▪ Willem de Clerq (1795-1844);
▪ Willem Bilderdijk (1756-1831);
▪ Isaac Da Costa (1798-1860).
- Een andere vernieuwing was het modernisme.
o Werd sterk gekleurd door een rationalistische benadering;
o Werd in hoge mate gestimuleerd door de wetenschappelijke ontdekkingen van die
tijd;
o Het wilde een verzoening tussen geloof aan de ene kant en filosofie en wetenschap
aan de andere kant;
o De bijbel werd aan historisch-kritisch onderzoek onderworpen;
▪ Brieven over den Bijbel (1858) – Cd. Busken Huet.
o Dit leidde soms tot geloofstwijfel en tot het verlaten van de kerk.
▪ Adriaan de Mérival (1868) – A. Pierson (1831-1896);
▪ Cd. Busken Huet.
De katholieke emancipatie
De tweede helft van de eeuw laat ook de emancipatie zien van de Nederlandse katholieken, die tot
dan toe maatschappelijk gesproken een ondergeschikte rol hadden gespeeld.
- 1853 – De herinvoering van het bisschoppelijk bestuur;
- Belangrijke figuren in deze emancipatie:
o Schrijver J.A. Alberdingk Thijm (1820-1889);
o Priester-politicus H.J.A.M. Schaepman (1844-1903).
- Begin van de verzuiling.
Anders was de situatie in België.
- Gezag van de katholieke kerk was groot en van een scheiding tussen kerk en staat was weinig
zichtbaar;
- Antiklerikale bewegingen en liberalen tekenden protest aan tegen de macht en de
bevoogding van de kerk.
➔ In Nederland en België leidde dit in sommige gevallen tot ontkerkelijking, geloofsafval en
zelfs tot vrijdenkerij.
o 1855 – Antikerkelijke propaganda kwam in Nederland via het tijdschrift De
Dageraad.
o Multatuli – Gebed van den onwetende (1861).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller EliseSalemans. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.13. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now