Uitgebreide aantekeningen van het vak Wetenschapsfilosofie. Hierin zijn alle colleges opgenomen en uitgewerkt. Dit bevat dus alleen de college-stof. Een overzicht van het positivisme (getoetst op het tentamen) is op mijn account te vinden, net als samenvattingen van de literatuur en het oefententam...
Wetenschapsfilosofie
Hoorcollege 1: Positivisme
Wat is positivisme?
- Een invloedrijke 20e -eeuwse visie op kennis en wetenschap
- In het verlengde van logisch positivisme
o Alle onzin uit de filosofie/ wetenschap weren en zo komen tot strenge criteria
voor echte betrouwbare kennis
- Ong. hetzelfde als ‘sciëntisme’ (introductie) en het “empirisch-analytische
wetenschapstheorie (7) bij Bersselaar
- Het dominante denkkader in gedragswetenschappen
Het centrale idee:
- Wetenschap dient vrij te zijn van:
o Metafysica (alles wat niet empirisch aantoonbaar is: filosofen)
o Externe factoren:
Subjectieve factoren (smaak, belangen, gevoel, waarden…)
Contextfactoren (ideologie, cultuur, normen..)
- Het wil Harde precieze wetenschap
- Dus:
o De feiten en niets dan de feiten
o Empirisme
Feitelijke bewering moet operationaliseerbaar zijn
o Meten is weten
Alleen gestructureerde observatie en logica/wiskunde moet
kunnen uitrekenen
Kwantitatief: natuurwetenschappelijke methode maatgevend (fysica)
Liever getallen dan beschrijvingen
Zoeken naar wetten, oorzaken/ mechanismen of correlaties
Ipv beleving, betekenis, regels, begrippen, belangen (Bersselaar)
Aparte methoden nodig ipv positivisme dit meten
Probleem met positivisme:
- ‘Positivistisch’ staat voor velen gelijk aan ‘wetenschappelijk’
- Positivisme is dus leidend voor veel onderzoek in sociale wetenschappen
- Maar miss positivisme daar:
o Onhoudbaar
o Onwerkbaar feitelijk bestaande gedragswetenschap is (nog?) niet strikt
positivistisch!
o Improductief positivistisch denken stuurt zorg en hulpverlening de
verkeerde (?) kant op:
Evidence- based (kan niet allemaal)
Neuro-reductionisme (bent toch niet alleen brein)
Meten en labelen
Denken in geïsoleerde kenmerken (bent integrale persoon)
Denken in gem (bent niet gemiddeld)
Epistemologie:
, - Waar komt positivistische denkkader vandaan?
- Vb epistemologie: “Hoe kun je weten dat wereld om je heen echt is?”
- Meten is weten = berust op suc6 van natuurwetenschappelijke methode
- Empirisme berust op epistemologische denktraditie – en op ‘de geest binnenin’
Natuurwetenschappelijke methode
- Francis Bacon: novum Organum (1620) grondlegger
- De geleerden lazen Aristoteles: als je hem snapte dan wist je hoe wereld in elkaar zat,
net als de bijbel. Kennis door de boeken
- Francis wilde hiervan af:
o … men of shap wits, shut up in their cells of a few authors, chiefly aristotle,
their dictator
o (W)hy should a few received authors stand up like Hercules columns, beyond
wich there should be no sailing or discovering (…)?
o Boeken moet je achter je laten dan leer je iets
- 17e eeuw: ‘mechanisering van wereldbeeld’
o Experimenten moet je kunnen generaliseren wereld werkt op voorspelbare
manier Newton
- De wereld als klok en wiskunde als ‘taal van de schepper’.
- De wereld is nu in vergelijkingen
o ‘the universe can’t be read until we have learned the language. It is written in
mathematical language (galilei)
Epistemologie
= Kenleer, nadenken over kennis
- (Hoe) is kennis mogelijk
- Wat rechtvaardigt onze kennisclaims? welke fundamenten
- (Hoe) kunnen we scepticus weerleggen?
- Traditie tot in 20e eeuw: funderingsdenken
o ‘vind de fundamenten van onze kennis!’
o ‘we weten niets, want er zijn geen fundamenten’
- Dit lukt helemaal niet door de hele geschiedenis, er zijn geen fundamenten voor onze
kennis
De grot van Plato
- Het kennisprobleem: hoe komen we van schijn tot werkelijkheid?
- De dagelijkse werkelijkheid is slechts een ‘schimmelspel’ denken dat het echte
wereld is maar is illusie
- De ware realiteit is eeuwig en onveranderlijk
- Deze is kenbaar door zuiver redeneren (wiskunde)
- De filosoof/ de wetenschapper is degene die de echte wereld ziet de wiskundige
De geest binnen in volgens Descartes (17e eeuw)
- De wereld als klok geeft een probleem met de geest: hoe dan geesten in deze wereld
- Dualisme: geest VS materie Geest apart domein
- Geest maakt contact met het lichaam in het brein
- We zitten aan de ‘binnenkant’ van onze zintuigen (contact wereld door zintuigen)
o Hopen dat info van de zintuigen over de wereld correct is
- En kunnen slechts raden wat ‘daarbuiten’ is
, - Dan kennisprobleem anders:
o Hoe komt kennis van wereld in geest terecht?
o Een onafhankelijk kijkje in ‘echte’ wereld is onmogelijk
o Solipsisme: alleen directe kennis van eigen geest
Rationalisme VS empirisme
Rationalisme
- Alle kennis komt voort uit logisch redeneren
- Kennis is a priori
o Kennis start in geest en begint met axioma’s (onwrikbare zekerheden)
o Leidt daar deductief andere waarheden uit af
- Aanname: logische structuur van geest en feitelijke structuur van wereld komen
overheen
- Deductie (syllogismen)
o Conclusie volgt uit premissen
o Conclusie waar conclusie waar
o Voordeel: waarheid blijft gegarandeerd
o Nadeel: er komt geen nieuwe kennis bij
Empirisme
- (Hobbes, Locke, Hume, Logisch positivisten)
- Alle kennis komt voort uit zintuigelijke waarneming, resultaat prikkels
- Inductie:
o Algemene conclusie uit beperkt aantal waarnemingen
o Conclusie wordt alleen maar waarschijnlijker door premissen
o Voordeel: Komt nieuwe kennis bij
o Nadeel: er komt geen nieuwe kennis bij
Kant VS Hume
Hume:
- ‘inductieprobleem’ inductie levert geen zekerheid op
- Een generalisatie kan nooit bewezen worden
- We kennen geen oorzakelijkheid, alleen regular succesion
- Wat zien we en wat leiden we af?
Empirisme lijkt meest kansrijk:
- Kant laat zien dat ‘sluitende bewijzen’ van rationalisten niet steekhoudend zijn
- Empirische wetenschap bloeit
- Hume laat echter zien dat zintuigen ons geen kennis opleveren
o Wetmatigheden, oorzakelijkheid, morele juistheid
Kants oplossing:
- Dinge an sich kunnen we niet kennen, maar wel geest geconstrueerde werkelijkheid
- Tijd en ruimte: onze manier om indrukken te ordenen, kunnen we niet waarnemen
o Categorieën zijn een ‘bril’ die niet af kunnen zetten, zonder zien we niets
o Ons denken is die bril
o Hume: alles wat niet kunnen weten categorieën van denken
- Kennis ontstaat als kennend iemand iets doet met de wereld (binnen en buiten)
- ‘gedanken ohne inhalt sind leer, Anschauuhngen ohne begriffe sind blind’
, Logisch positivisme
- Kennis is niet alleen zintuigelijke input, en geest zelf actief aandeel
- Moet geest de zintuigen wel aanvullen?
o Dan verschil echte kennis/ loze verzinsels niet duidelijk
o Kijk naar theologen en filosofen
- Logisch positivisten: geest moet zintuigelijke input alleen maar logisch redeneren
- Laatste poging tot vinden kennisfundamenten en radicale vorm empirisme (geest
niks toevoegen, alleen ordenen)
- Rigoureuze afbakening tussen wetenschap en niet-wetenschap
- Wiener Kreis: jaren 20’ en 30’
- Ingrediënten kennis:
o Waarneming (a posteriori = met behulp van zintuigen)
o Logica (a priori = voor de zintuigen)
- Begint: Waarneming is theoretisch neutrale verslaglegging van zintuigelijke indrukken
(basiszinnen) geen interpretatie (zoals aardbei)
- Dan logica erbij bewijsvoering met als afsluiter de verificatie/ confirmatie van
theorieën door inductie
- Doel: ontwikkeling inductieve logica
- Reductionisme: alle betekenisvolle uitspraken zijn direct herleiden tot uitspraken
over directe waarneming (de basiszinnen)
- Verificatieprincipe: moet voor onze waarneming verschil maken of uitspraak waar is
of niet. Ander is die betekenisloos
- Dus geen metafysica!
College 2: gedragswetenschappers (niet) benijden
Kwestie: hoe menselijk gedrag ooit wetenschappelijk bestuderen?
Positivist zegt:
- Op zelfde manier als andere verschijnselen: natuurwetenschappen
- Kwantitatief: meten is weten
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller IreneWaals. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.97. You're not tied to anything after your purchase.
