Summary
Samenvatting Geschiedenis van de Psychologie
- Course
- Institution
Samenvatting alle slides & college notities
[Show more]
Seller
Follow
julietielemans
Content preview
Geschiedenis van psychologieHOOFDSTUK 0: TEN GELEIDE
WAAROM DIT VAK?
Eindtermen bachelor psychologie
o Kennis en inzicht in ontstaan van psychologie als afzonderlijke wetenschap
o Situering van hedendaagse tegenstellingen en discussies, zoals:
Subject- versus objectgestuurde kennisverwerving
Erfelijkheid versus milieu
Rationaliteit versus emotionaliteit
o Oordeelsvorming:
Beschikt over een analytisch vermogen en kritische houding zodat de reikwijdte en
geldigheid van informatie op een academisch verantwoorde manier kan beoordeeld
worden
Staat open voor verschillende perspectieven en kan rekening houden met alternatieve
verklaringen vanuit een kritische, onderzoekende basishouding
Ter ondersteuning van de hierboven vermelde competenties beschikt de afgestudeerde
bachelor over elementaire academische en intellectuele vaardigheden zoals een
vaardigheid tot kritisch, consistent, rationeel, logisch en creatief denken, een
argumenteervaardigheid, een reflexief vermogen en een vermogen tot synthetiseren,
abstraheren en generaliseren.
Ultieme doelstelling: “sapere aude” (durf je verstand te gebruiken/ durf denken)
o Immanuel Kant – Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung? (Wat is verlichting?)
INHOUD
Begintermen
o Vertrouwd zijn met de verschillende onderzoeksdomeinen en -methoden van de
hedendaagse psychologie
o cf. opleidingsonderdelen uit de eerste studiefase van de bachelor psychologie
Noot: ook (gelukkig?) enige overlap met andere opleidingsonderdelen
Chronologische tijdslijn: 15e – 20e eeuw
Drie thema’s (niet onafhankelijk van elkaar): mens(beeld), maatschappij en methode
o Inzichten en empirische bevindingen rond mens en menselijk gedrag
Filosofie – bv. “subject of object”
Empirische voorlopers – fysiologische vraagstukken
o Het mens- en maatschappijbeeld
Trends van individualisatie en sociaal management
o ‘Wat is wetenschap’?
Cf. belang wetenschappelijke
methode in opleiding
1
, HOOFDSTUK 1: DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
Motto: “Die Psychologie hat eine lange Vergangenheit, doch nur eine kurze Geschichte.” – citaat
toegeschreven aan Hermann Ebbinghaus (1850-1909)
1. HEDENDAAGSE EN TRADITIONELE BENADERINGEN VAN DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
1.1. EEN HEDENDAAGSE KIJK OP DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
Belangrijk kenmerk van hedendaagse psychologie is haar uitgesproken diversiteit
Zeer veel verschillende subdisciplines met uiteenlopende onderzoeksdomeinen:
neuropsychologie tot sociale psychologie
Benaderingen: experimenteel en filosofisch
Gelijkaardig lijkende termen verwijzen naar verschillende studiedomeinen: bv “leren”
(leerpsychologie) en “geheugen” (functieleer)
Doelstellingen van wat psychologie zou moeten verwezenlijken: van “het voorspellen en
beheersen van gedrag” tot “het volledig verstaan van zichzelf zodat geen behoefte aan
voorspellen en beheersing”
Afbakening t.o.v. andere disciplines, bv. antropologie (beschrijving van volkeren): dans van bijen
vs. dans bij mensen, ‘parenting’ vs. ‘kinship’
Richards: belangrijk doel van geschiedenis van psychologie deze chaotisch overkomende situatie
begrijpelijk te maken
Gaat dus om onderzoek naar de status van de discipline van de psychologie zelf
Geschiedenis van psychologie is dan relevant voor cruciale, theoretische discussies in de
discipline zelf
Voor een stuk zal de geschiedenis van de psychologie zich ook richten op de relatie tussen de
psychologie en haar domein (het psychologische)
Dus: geschiedenis van de psychologie is een belangrijk element in opleiding tot psycholoog want ze
zet aan tot zelfreflectie (= metapsychologie)
1.2. EEN MEER TRADITIONELE KIJK OP DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
Recente benadering van de geschiedenis van de psychologie staat in schril contrast met een meer
traditionele kijk op de geschiedenis van de psychologie (vooral voor 1970 gangbaar)
Context: psychologie die zichzelf nog moest bewijzen als wetenschap, trachten zichzelf in stand
te houden ten op zichten van andere disciplines
Geschiedenis van de psychologie werd gebruikt om deze wetenschappelijkheid te ondersteunen
o Uitte zich in een “verhaal” waarin doorheen de tijd een toenemende graad van
wetenschappelijkheid naar boven kwam met een opeenvolgende reeks van
verwezenlijkingen (geheugen, LTG/KTG, capaciteit van KTG, …)
Vaak werd geschiedschrijving van de psychologie dan een bespreking van ‘grote namen’ (bv.:
Descartes, Locke, Kant, von Helmholtz en Fechner)
Huidige psychologen als de intellectuele erfgenamen van een lange traditie die kon teruggaan tot
Aristoteles en Plato
o Elke auteur die schreef over psychologische onderwerpen (ongeacht reden of precieze
inhoud) gedoopt tot ‘Psycholoog avant la lettre’
Motto van deze traditionele geschiedschrijving: de vragen die vroeger gesteld werden zijn
dezelfde als de vragen van de huidige psychologie maar methoden verschilden
Gekende citaten die deze traditionele visie ondersteunen
o Ebbinghaus (zie begin hoofdstuk)
o Boring (1929), een van de eerste grote wetenschapshistorici van de psychologie: “... nothing
which is supposed to be new is ever really new.”
o Pavlov: “If you want a new idea, read an old book.”
2
,Samenvatting: Twee benaderingen van geschiedenis van psychologie
Traditionele Hedendaagse
Overzicht verleden Verduidelijking hedendaagse situatie
Continuïteit van verleden naar heden: Mogelijk discontinuïteit: vragen zijn
vragen zijn dezelfde, methode is verschillend
verschillend Status van psychologie, zelfreflectie,
Psychologie zelf wordt niet in vraag relatie tussen psychologie en haar domein
gesteld
1.3. KORT BESLUIT
Tegenstelling tussen de nieuwere (modernere) benadering en de meer traditionele benadering van
de geschiedenis van de psychologie is niet volledig te vatten in bovenstaande wit/zwart
tegenstellingen
Er bestaan oudere werken die een uitzondering vormen op de bovenstaande traditionele visie en
binnen de traditionele visie is er ook relevant historisch onderzoek gebeurd
De tegenstelling tussen beide benaderingen is ook terug te vinden in andere
wetenschapsdomeinen, zoals de natuurkunde en de geneeskunde.
2. HOE DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE BESCHRIJVEN?
Tegenstelling tussen een hedendaagse en traditionele visie op de geschiedenis van de psychologie
roept de vraag op op welke manier men het verleden of de voorgeschiedenis van een bepaald
domein kan beschrijven.
2.1. MOGELIJKE VALKUILEN
Whig geschiedschrijving
Vertrekt van een teleologische visie op de geschiedenis: er is een doel (teleos) en de hele
geschiedenis is er om dat doel te bereiken
Beschrijving van de geschiedenis van een wetenschap: wetenschap impliceert vooruitgang
Hedendaagse wetenschap is noodzakelijk correct of ten minste toch superieur ten opzichte van
het verleden
Geschiedschrijving wordt snel beperkt tot een verhaal hoe briljante wetenschappers (helden) de
waarheid ontdekten, die we nu nog steeds kennen (triomfalisme)
Fouten worden ook als dwalingen beschouwd
Ideeën en theorieën uit het verleden die niet conform zijn met de huidige visie worden buiten
beschouwing gelaten
De term Whig geschiedschrijving wordt ook gebruikt buiten de wetenschapsgeschiedenis
Door historicus Butterfield voor het eerst gebruikt in 1931
Context: Engeland en later UK (late 17 e – begin 19e eeuw)
o ‘Whigs’ partij (voorstander van Parlementaire macht)
o vs. ‘Tories’ (voorstander Koningshuis en aristocratie)
In discussie tussen deze twee visies werd ook soms naar verleden gegrepen (werd
geïnterpreteerd en gekleurd vanuit zijn eigen politieke overtuiging)
Kenmerken:
o Interpreting history as a story of progress toward the present, and specifically toward the
British constitutional political settlement;
o Viewing the British parliamentary, constitutional monarchy as the apex of human political
development;
o Assuming that the constitutional monarchy was in fact an ideal held throughout all ages of
the past, despite the observed facts of British history and the several power struggles
between monarchs and parliaments;
3
, o Assuming that political figures in the past held current political beliefs;
o Assuming that British history was a march of progress whose inevitable outcome was the
constitutional monarchy; and
o Presenting political figures of the past as heroes, who advanced the cause of this political
progress, or villains, who sought to hinder its inevitable triumph.
Voorbeeld Whig geschiedschrijving in de sociale psychologie
Samelson (2000): vindt dit terug in verschillende edities van “Handbook of Social Psychology”
(Lindzey, 1954)
o Men beschrijft daarbij de geschiedenis van het veld als transitie van de inhoudelijke ideeen
van 19e- eeuwe denkers tot succesvolle ontstaan van de experimentele sociale psychologie
in de 20e- eeuw
Bedenkingen bij Whig geschiedschrijving
Biedt weinig genuanceerde kijk op het verleden
Vooruitgangsgedachte doet geen recht aan complexiteit van wetenschappelijk proces
Fouten uit verleden vaak even interessant (interessanter?) als geboekte successen
Wetenschap boekt niet immer vooruitgang, dient niet altijd zuiver welzijn van mensheid
Huidige situatie kan je moeilijk ”optimaal” noemen
Komt niet zo vaak voor in de geschiedenis van psychologie
Presentisme
‘nunc pro tunc’ (letterlijk: het nu voor het toen nemen), vorm van projectie
Hedendaagse ideeën en perspectieven worden op anachronistische wijze (klopt niet met de tijd)
gebruikt in de voorstelling en interpretatie van het verleden
o Bv.: als men in een biografie over Alexander de Grote zou aangeven dat hij een homo was,
dan gebruikt men een term die in de hedendaagse context een eigen betekenis heeft, die
niet of slechts deels overlapt met het gedachtengoed ten tijde van de oude Grieken
Minder uitgesproken vorm van presentisme is het aangeven dat het verleden zeer relevant is
voor de huidige situatie (van psychologie)
o Bv.: geschiedenis gebruiken om te bewijzen dat een huidige theoretische positie de juiste is
Smith (1998): werk van de La Mettrie ‘L’Homme- machine’ uit 1747 is een voorbode
(voorloper) van moderne opvattingen over de menselijke geest als computer als we
dit denken maken we de fout van het presentisme
Vergelijking met computer in die tijd is niet juist want er bestonden nog geen
computers
Bedenkingen bij presentisme
Valkuil: leidt tot misleidend beeld over het verleden
Ook een vorm van waarheid: elke vorm van geschiedschrijving (interesses, prioriteiten, vragen)
vertrekt steeds vanuit het nu (cultureel en intellectueel klimaat)
o Leahey (2004): “A large-scale, historical survey of the sort I am writing must be, to some
degree, presentist – that is, concerned with how psychology got the way it is.”
Geschiedschrijving houdt dus steeds een vorm van perspectivisme in: het verleden wordt vanuit
een bepaald perspectief bekeken en op basis van hedendaagse opvattingen (is kennis van de
werkelijkheid überhaupt mogelijk?)
Great man view
Laatste mogelijke valkuil bij het beschrijven van het verleden: geschiedkundige feiten zijn
voornamelijk het resultaat van de inspanningen van opeenvolgende grote persoonlijkheden
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller julietielemans. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.69. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
50064 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now