Dit is de proeftoets met antwoorden voor het vak onderzoeksmethoden. De antwoorden zijn in de les nagekeken, besproken en dus correct. Boek: dit is onderzoek!
In de onderstaande casus vind je een (ingekorte) onderzoeksopzet van het
afstudeeronderzoek van een SJD-studente. Lees deze door ter voorbereiding voor les 7.
Voorafgaand aan de échte toets komt de casus ook vooraf online. Het is de bedoeling dat je
deze vooraf doorleest zodat je daar geen tijd aan kwijt bent bij het maken van de toets!
Hoofdstuk 1 Inleiding
De opdrachtgever van het onderzoek is gemeente Polderdam, een landelijke gemeente met
20.000 inwoners in Noord-Holland, met diverse dorpskernen. Deze gemeente heeft
gevraagd om onderzoek te doen hoe de gemeente haar inwoners die veel mantelzorg
verlenen beter kunnen ondersteunen, zodat zij niet overbelast raken.
1.1 Aanleiding en probleemstelling
Wat is de aanleiding voor dit onderzoek? Doordat steeds meer ouderen langer thuis willen
blijven wonen, mensen met een beperking zo zelfstandig mogelijk willen zijn en vanwege
bezuinigingen, heeft de overheid besloten over te gaan tot een hervorming in de zorg
(Rijksoverheid, 2015). Op 1 januari 2015 hebben in Nederland drie belangrijke transities
plaatsgevonden. Transities houden in dat er overheidstaken en verantwoordelijkheden
worden overgedragen naar de gemeenten. Eén van deze transities was de overheveling van
AWBZ-begeleiding en persoonlijke verzorging naar de Wet maatschappelijke ondersteuning
(Wmo) (Rijksoverheid, 2014). Door de transitie is de Wet maatschappelijke ondersteuning
(hierna: Wmo 2015) per 2015 ook aangepast. Het doel van de Wmo 2015, is dat gemeenten
ervoor moeten zorgen dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen en
participeren met ondersteuning van de gemeente. Door de Wmo 2015 is de gemeente
verantwoordelijk geworden voor het begeleiden en ondersteunen van de zelfredzaamheid en
participatie van mensen met een beperking, of met chronische, psychische of psychosociale
problemen. Met behulp van deze ondersteuning is het uitgangspunt dat mensen zo lang
mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven. Voor de gemeente betekent dit dat zij de
mantelzorg moeten bevorderen en zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving van de cliënt
ondersteuning moeten bieden op het gebied van zelfredzaamheid en participatie. Van de
inwoners die zorgbehoevend zijn, wordt verwacht dat zij eerst een beroep doen op hun
eigen sociale netwerk. Het eigen sociale netwerk bestaat uit familieleden, vrienden, buren en
kennissen. Door het belang van de ‘eigen kracht’ zal er (in)direct een groter beroep worden
gedaan op mantelzorgers. De mantelzorgers zullen dan ook steeds meer een hele
belangrijke spil zijn in de samenleving. De gemeente heeft geen overzicht van alle
mantelzorgers, er is geen registratie wie mantelzorg verleent. Uit de gesprekken met de
opdrachtgever is naar voren gekomen dat de gemeente Polderdam er van uitgaat dat er
meer druk op mantelzorgers komt. Hoe en wanneer deze hogere druk zich zal uiten op het
welbevinden en de capaciteiten van de mantelzorgers is nog onduidelijk. Ook vraagt de
gemeente zich af hoe andere gemeenten omgaan met mantelzorgondersteuning en wat ze
hiervan kunnen leren. De gemeente Polderdam wil weten hoe zij de
mantelzorgondersteuning moet inrichten om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen.
,1.2 Doelstelling
De opdrachtgever, de gemeente Polderdam hoopt door dit onderzoek kennis te krijgen over
de ervaren overbelasting van de mantelzorgers in de gemeente.
Vraag 21
Onder het kopje doelstelling staat dat de opdrachtgever door het onderzoek meer
kennis wil krijgen over de ervaren overbelasting van de mantelzorgers. Deze
doelstelling is echter niet volledig, als je de eerdere tekst goed leest. Wat is het
volledige doel van het onderzoek?
De doelstelling bestaat uit twee onderdelen: 1) kennis verzamelen over.. 2) zodat.... De
opdrachtgever, de gemeente Polderdam hoopt door dit onderzoek kennis te krijgen over de
ervaren overbelasting van de mantelzorgers in de gemeente én hoe andere gemeenten
mantelzorgondersteuning inrichten, zodat zij de eigen mantelzorgondersteuning zo kan
inrichten dat mantelzorgers niet overbelast raken.
(vervolg casus)
1.3. Onderzoeksvragen
De hoofdvraag die centraal staat in dit onderzoek, luidt:
Wat kan de gemeente Polderdam doen om te voorkomen dat mantelzorgers overbelast
raken?
Hierbij horen de volgende deelvragen:
1. Hoe is de ondersteuning voor mantelzorgers nu geregeld in de gemeente Polderdam
en wat zijn knelpunten volgens medewerkers van de gemeente?
Met ondersteuning bedoel ik de mantelzorgondersteuning die op grond van de Wmo 2015
vanuit de gemeente aangeboden moet worden als daar vraag naar is. Ook wil ik een inzicht
verkrijgen in de knelpunten betreffende deze ondersteuning.
2. Hoe ervaren mantelzorgers van de gemeente Polderdam de huidige ondersteuning
en wat zouden zij nodig hebben?
Met deze vraag hoopt de gemeente een inzicht te krijgen in de verleende zorg door
mantelzorgers en hun ervaringen. In de gemeente Polderdam is ook veel verborgen
mantelzorg en zij willen graag weten of er een taboe rust op het vragen van ondersteuning.
Met deze deelvraag hoopt de opdrachtgever kennis te kunnen nemen van de achterliggende
problematiek rondom de belastbaarheid en behoefte aan ondersteuning.
3. Wat doen andere gemeenten om hun mantelzorgers te ontlasten?
Door andere gemeenten erbij te betrekken kan er zowel een vergelijking worden gemaakt,
als wel ideeën worden opgedaan omtrent de mantelzorgondersteuning voor deze gemeente.
De gemeente hoopt een beter beeld te krijgen van de ondersteuningsmogelijkheden die
andere gemeenten bieden naar aanleiding van de nieuwe wetgeving.
,Hoofdstuk 2 Theoretisch kader
2.1 Mantelzorg
Voor het onderzoek is het van belang om de juiste definitie van ‘mantelzorg’ te bepalen. De
definitie van het begrip mantelzorg is in de wet vastgelegd. Mantelzorg wordt in artikel 1.1.1
lid 1 van de Wmo 2015 gedefinieerd als: “Mantelzorg: hulp ten behoeve van
zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen, opvang, jeugdhulp, het opvoeden en
opgroeien van jeugdigen en zorg en overige diensten als bedoeld in de
Zorgverzekeringswet, die rechtstreeks voortvloeit uit een tussen personen bestaande sociale
relatie en die niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep.”
In het beleidsplan Sociaal Domein van de gemeente Polderdam, wordt mantelzorg
gedefinieerd als: “Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep
wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden in diens directe
omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie” (Gemeente
Polderdam, 2015, p. 48).
Relevantie voor dit onderzoek
Het is van belang om de juiste omschrijving van het begrip ‘mantelzorg’ te definiëren. Het
blijkt dat de gemeente Polderdam de definitie niet letterlijk overneemt uit de wet, maar de
definitie anders formuleert. De definities komen wel overeen en er zijn geen duidelijke
verschillen te merken. Het valt op dat er aan mantelzorg geen tijd is verbonden en dat alle
hulp, of het nou een uur in de week is, of dagelijks een aantal uren, geen verschil maakt
voor de definitie.
2.2. Overbelasting
Het is van belang om te weten wanneer er precies sprake is van overbelasting, het begrip
moet meetbaar gemaakt worden. Dit begrip heeft namelijk voor iedereen een andere
betekenis en niet iedereen ervaart even snel het gevoel van overbelasting. De Boer, Broese
van Groenou en Timmermans (2009) schrijven dat er tijdens eerdere onderzoeken naar
overbelasting van mantelzorgers gebruik is gemaakt van veertien stellingen over de mate
waarin zij zich belast voelen. Deze veertien stellingen vormen samen een hiërarchische
schaal waarmee gemeten kan worden in hoeverre mantelzorgers zich overbelast voelen.
Hieronder de veertien stellingen die zijn gebruikt:
1. De situatie liet mij nooit los: ja/nee
2. Nooit vrij van verantwoordelijkheden: ja / nee
3. Door betrokkenheid erg gebonden voelen: ja / nee
4. Regelmatig tekort aan tijd: ja / nee
5. Meer moeite met regelen van het huishouden: ja / nee
6. Toe om iets te ondernemen in vrije tijd: ja / nee
7. Het combineren verantwoordelijkheden en werk en/of gezin viel niet mee: ja/nee
8. Ik voelde me over het geheel genomen erg onder druk staan door de situatie van degene
voor wie ik zorgde: ja / nee
9. De hulp kwam teveel op mijn schouders neer: ja/nee
10. Werk of andere bezigheden minder zorgvuldig gedaan: ja/nee
11. Ik moest altijd maar klaarstaan voor degene voor wie ik zorgde: ja/nee
12. Mijn zelfstandigheid kwam in de knel: ja / nee
, 13. Ik ben ziek of overspannen geraakt door te veel verplichtingen tegelijkertijd: ja/ nee
14. Door mijn betrokkenheid kreeg ik conflicten thuis en/of op mijn werk: ja/nee (De Boer et
al., 2009, p. 146).
Van deze stellingen kan weer een verdeling worden gemaakt naar de mate van
overbelasting. In het onderzoek van De Boer (2009) werd aan respondenten gevraagd of de
stellingen van toepassing waren op henzelf. Hoe meer stellingen van toepassing zijn, hoe
meer sprake is van gevoel van overbelasting. Dat is dan ook de definitie van gevoel van
overbelasting.
De verdeling naar mate van belasting:
● 0 stellingen van toepassing: niet belast
● 1-3 stellingen van toepassing: licht belast; voortdurend plichtsgevoel
● 4-8 stellingen van toepassing: matig belast; problemen met combineren van taken
● 9-14 stellingen van toepassing: ernstig belast; teveel verplichtingen (De Boer et al.,
2009, p.147).
Relevantie voor dit onderzoek
Ik volg in mijn onderzoek de definitie van De Boer et al. Om te meten en een inzicht te
krijgen in de belastbaarheid van de taken van mantelzorgers in Polderdam is het voor mijn
onderzoek toepasselijk om deze stellingen te gebruiken voor dataverzamelingsmethoden.
Omdat vrijwel iedereen een andere interpretatie heeft van overbelasting, is voor dit
onderzoek relevant om de veertien stellingen te gebruiken, zodat aan de hand van deze
stellingen de eventuele gevoel van overbelasting van mantelzorgers onderverdeeld kan
worden in categorieën om zo een beter zicht te krijgen op de belasting van hun taken.
Vraag 22
Geef met ja/nee aan of de onderzoeker de volgende redenen om literatuuronderzoek
te doen, zelf toepast in zijn theoretisch kader, en motiveer waarom wel of niet.
● Reden 1: definiëren van relevante begrippen uit de hoofdvraag en deelvragen?
Ja, dit doet de onderzoeker bij de kenmerken mantelzorg (daar noemt de student 2
definities vanuit de wet en het gemeentelijk beleid) en / of overbelasting (daar zegt
de student dat de stellingen samen de definitie vormen van het begrip).
Ook kan het antwoord zijn deels: omdat de student niet aangeeft welke definitie voor
mantelzorg wordt overgenomen in het eigen onderzoek. En omdat de stellingen
eigenlijk geen heldere definitie vormen in 1 omschrijving, maar eigenlijk een set
indicatoren zijn.
● Reden 2: Hoe hebben anderen soortgelijk onderzoek gedaan en kun je het net
zo aanpakken?
Ja, dit doet de onderzoeker, er wordt een ander onderzoek beschreven (van de Boer
en collega’s over overbelasting) en de onderzoeker wil de stellingen die het begrip
overbelasting operationaliseren ook gaan gebruiken in het eigen onderzoek.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller DHGL. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.23. You're not tied to anything after your purchase.
