Samenvatting van het volledige boek 'Naar eigen beeld en gelijkenis' van Christiane Stallaert. Het document bevat ook notities van de PowerPoint bij het boek en alle vragen met oplossingen van de lectuuropdracht (o.a. linken met de actualiteit worden extensief uitgelegd). De examendoelstelling staa...
Naar eigen beeld en gelijkenis: Ras, religie, volk in nazi-Duitsland en het inquisitoriale Spanje
Woord vooraf
- Sociale cohesie = maatschappelijke uitdaging in etnisch gemengde samenleving
o Assimilatie: identiteitsverschillen uitwissen
o Segregatie: scheiding eigene vreemde
o Extreme vorm: Spanje v/d Inquisitie (assimilatiebeleid) + nazi-Duitsland (genocidaal
segregatiebeleid) Veel gelijkenissen, bv. etnisch narcisme; radicalisering
- Interetnisch samenleven: ook kijken naar de ‘Ander’
- Diversiteit in etnisch plurale samenleving
o Oproepen tot onverdraagzaamheid + ‘medicaliseren’ diversiteitsvraagstuk: terminologie
zoals bij vroegere radicalisering
o Trump: narcistisch & imperialistisch wereldbeeld
o IS: narcistische uitwas v. religie + genocidale praktijken = raison d’état (~ nazisme)
o Iraanse Republiek: instrument natieopbouw + zedenpolitie (disciplineert + controleert) (~
Inquisitie)
Historische context: 1492/1942
- Spanje, 1492
o Tot 1492: christenen, moslims, joden
Assimilatiebeleid: Inquisitie
Segregatiebeleid: Bloedzuiverheidsstatuten
- Duitsland, 1942
o Nationaalsocialisme, bloed-en-bodem ideaal, Arisch ras, Aktion T4, Lebensborntehuizen
Inleiding
De eigenaardigste grap uit de wereldgeschiedenis
- Beide gevalstudies: ideaal v. etnisch homogene samenleving staat centraal
o Universele dimensie
Constructief comparatisme
- Etnisch denkkader
o Staatsproject v. etnische zuivering, op juridische basis gelegitimeerd & ondersteund door
bureaucratisch apparaat
- Anti-judaïsme/antisemitisme ingebed in Europese context, maar Spanje & Duitsland hadden anti-
Joodse klimaat tot instrument gemaakt v. politieke natieopbouw & etnische zuivering
Het daderperspectief
- Spaanse historicus & inquisitiedeskundige José Antonio Escudero in zijn kritiek op Netanyahu:
Welk ras werd precies vervolgd door de zogeheten racistische inquisitie? Racistische karakter
v/d Inquisitie ontkennen. Redenering van Escudero zou neerkomen op de vraag hoe het racisme
v/d nazi’s ten opzichte v/d joden te rijmen valt met de vervolging v. asocialen, homo’s, Jehova’s
Getuigen, geesteszieken, communisten…, om vervolgens het racistische karakter v/h nazisme te
ontkennen.
o Maar anti-Joodse maatregelen zijn gevolg v. etnisch project, niet aanleiding/oorzaak
- Daderstaat: streven naar etnische zuiverheid
o Nazisme: Blut und Boden (vooral ras)
o Spaanse natie: ideaal v. religieus-etnische zuiverheid (oud-christenen); afstammelingen
v. joodse of moslimbekeerlingen = onzuiver
1
,- Vergelijk nazisme: enkel als we vertrekken v/d zelfdefinitie v/d dader-Staat komen we tot een
globale interpretatie waarin alle deelinterpretaties kunnen worden ingepast. Of zoals Hilberg zei:
enkel de daders overzien het geheel.
- Slachtofferperspectief = gefragmenteerd Primaire beweegreden v/h genocidale/etnocidale is
niet ‘haat voor de Ander’, maar een ziekelijke eigenliefde
De taal van het imperium
Ontluizing als eindoplossing
- “Joden zijn luizen die anderen besmetten en epidemieën veroorzaken”: Endlösung = ontluizing
o Uitwijzing werd hierdoor sociaal aanvaardbaar: uitsluitingsmechanisme zorgt ervoor dat
deze metafoor gewoon waarheid wordt, de lijn tussen figuurlijk & letterlijk taalgebruik
wordt overschreden
Van woord tot moord
- ‘Ausrotten’; ‘extirpar’: “joden zijn haatdragers en we mogen ze uitroeien” Uitsluitingsdiscours:
metaforisch taalgebruik construeert de werkelijkheid en verhult ze zelfs
o Bv. eufemismen zoals ‘Sonderbehandlung’ of ‘Gnadentod’
Onverdraagzaamheid als deugd
- ‘Fanatisme’ en ‘onverdraagzaamheid’ zijn een deugd voor wie voorstander is van het
inquisitoriale model
Morisken en Armeniërs
- Vergeten slachtoffers van regimes: historisch geheugenverlies
- Genocide: intentie om een bevolkingsgroep blijvende schade toe te brengen of te vernielen,
waarbij de slachtoffers geselecteerd worden o.b.v. hun behoren tot een bepaalde groep
o Juridische definitie is beperkend
Rwanda, homoseksuelen, mentaal zieke mensen
Criterium van ‘intentionaliteit’: ‘collateral damage’
Etnocide wordt niet in de definitie opgenomen
Semiotische fossielen
- Jaarlijks traditionele feesten waarbij herdenking v/d vervolging, uitdrijving of vernietiging v/d
Ander centraal staat Machtsverhoudingen op symbolische wijze geënsceneerd; collectieve
identiteitsopbouw Joden voorgesteld als ondergeschikte sociale groep met marginale positie
- Voor de slachtoffers is het een pijnlijke herinnering, voor de ‘daders’ is het niet meer dan een
folkloristisch gegeven als sociale cohesie v/d dorpsgemeenschap
- Dergelijke ‘semiotische fossielen’ getuigen v/e verleden v. etnisch conflict waarmee nooit
volledig in het reine is gekomen in Spanje Onvoorwaardelijke veroordeling nazisme
In naam van het bloed
- Naamkunde & genealogisch onderzoek = hoeksteen radicaal etnisch beleid
o Naam = meest doeltreffende + verraderlijke + bedrieglijke instrument om beleid uit te
voeren om bepaalde groepen uit te roeien
o In etnisch wereldbeeld vallen eigennaam & etnische identiteit samen. Twijfels over
authenticiteit v/d etnische naam Uitsluiting, etnisch onzuiver Naamkundige terreur
- Etnische socialisatie: familienamen leren onderscheiden om zo nieuw-christelijken te herkennen
- Assimilatiestrategie Spanje: gemeenschap laten verdwijnen: christelijke namen opleggen om
etnische gemeenschap v/d Morisken te vernietigen: geheugen v. die gemeenschap wissen,
‘memoricide’, verlies v. genealogische kennis, sociale structuur uiteen laten vallen
2
, o Je vergeet wat je oorsprong en oorspronkelijke naam ooit geweest zijn Geassimileerd
- Segregatiestrategie Duitsland: gemeenschap zichtbaar maken: zichtbaarheid etnische Andere
herstellen, totale uitsluiting, deportatie vergemakkelijken (herkenbaar, makkelijk op te sporen)
o Omdat Joden in de 19e E al sterk geassimileerd waren (en dus aan hun naam niet meer te
herkennen waren), moesten ze opnieuw etnisch-religieuze naam toevoegen in de jaren 30:
Israël & Sara als tweede naam. Ze wisten toen nog niet dat dit tot uitroeiingskampen zou
leiden.
o Zodra ze in de kampen waren, kregen ze gewoon een numerieke code getatoeëerd
- Spelling is ook van belang + zorgvuldige naamkeuze om etnische zuiverheid aan te tonen: naam
als instrument van overleving
- Etnisch maatschappijbeeld: naam is herleid tot spiegel v/h bloed, het bloed tot spiegel v/d ziel
naam is meer dan taalkundig teken
- Gevalstudie Saul Friedländer: naamwisselingen in functie v. identiteitsgevoel (Frans, katholiek,
Jezuïetenorde, Joods, mengvorm Frans-Joods)
Het narcisme van het kleine verschil
De rede(n) v/d redeloosheid
Etnisch navelstaren als politiek project
- Religieuze interpretatie geniet de voorkeur i.p.v. raciale interpretatie
o Stamboomonderzoek voor doeltreffend vervolgingsbeleid
o Veel gelijkenissen tussen het Iberische & Germaanse raciale antisemitisme
- Ontwikkeling nieuwe wetenschapstakken Verstrengeling wetenschap & politiek Medische
kijk op machtsstrategieën of biologische benadering v. sociale gedragingen
- Behoud etnische zuiverheid + collectief narcisme Uitsluiting v/d Ander door heersende
etnische groep
o Politiek-etnisch beleid: staatsgrens samenvallen met etnische grens
o Hitler noemt dit ‘recht op zelfverdediging’
Gevoel en rede
- Hitler: innerlijke strijd rede & gevoel Rede zegeviert, emotie onderworpen ‘Gevoelsmatige’
antisemitisme werd ‘raadgever’ van ‘rationeel’ antisemitisme (van het verstand); anti-Joods
planmatig beleid door Staat geregeld via juridische weg
- Maatschappelijke orde in Spanje en Duitsland is niet het product van passie/emotie, maar
zorgvuldig geconstrueerd door het intellect, door de rede
- Maatschappij als levend organisme; homogeen volkslichaam; collectieve rede (raison d’état)
Christendom als ‘raison d’état’
Inquisitie = juridisch-bureaucratisch apparaat, verbonden aan religie, om christelijke ‘raison d’état’ te
beschermen tegen interne vijanden Waken over nationale lichaam v. christelijk Spanje
(staatsbelang)
Het volkslichaam
- Organistische opvatting v. politieke gemeenschap
- Endogene onzuiverheid: v. binnenuit leven v/d natie bedreigen
- Ziek worden door exogene stoffen: externe elementen die lichaam v. buitenaf besmetten
- Medische metafoor als taalmiddel om volksnationale project te legitimeren
o Naziartsen ging volledig mee hierin: zorg voor de natie letterlijk toevertrouwd aan medisch
beroep (doden = medisch hulpmiddel)
- Nationaliseren v/h lichaam & rede + gemedicaliseerde opvatting Legitimeringsgrond voor
uitschakeling ‘volksvreemde’ elementen
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller studywithme789. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.70. You're not tied to anything after your purchase.
