Bevat samenvattingen van:
- De brede basis van sociaal werk: HF 8, 9, 10 & 11
- Basisboek Psychologie: HF 11
- Systemisch werken: HF 2
- Remmerswaal: Groepsontwikkeling in therapiegroepen
- Remmerswaal: Online werken met groepen
,Samenvatting de brede basis van sociaal werk.
Hoofdstuk 8, 9, 10 & 11.
Hoofdstuk 8: Methodisch werken met groepen.
Jolanda Sonneveld & Kees Penninx
8.2 Groepswerk in het sociaal werk.
Sociaal werkers zetten groepswerk in om een (ped)agogische omgeving voor deelnemers te
creëren waarin zowel de groep als geheel, als individuen zich kunnen ontwikkelen. Sinds de
jaren 50 van de vorige eeuw werken professionals in diverse projecten, werkwijzen en
specifieke interventies met diverse soorten groepen, voorbeelden zijn:
- Groepsgewijze voorlichtingsprogramma’s rond gezonde voeding
- Trainingen bij vakbonden en andere belangenorganisaties
- Ondersteuning van zelfhulpgroepen in de ggz
- Talentprogramma’s in het jongerenwerk
- Programma’s voor gedragsverandering
Een voorbeeld van de laatste is: positive peer culture interventies (PPC), PPC is een
verzamelnaam voor vormen van groepswerk die zijn ontwikkeld om de kracht van de
peergroup te gebruiken om het antisociale gedrag van jongeren een positieve wending te
geven. Bij deze vorm van groepswerk worden diverse praktische werkvormen (technieken)
gebruikt, zoals kringgesprekken, fysieke of creatieve oefeningen en rollenspellen.
Er is sprake van een groep als hierbij minimaal drie personen betrokken zijn, omdat dan een
zekere interactie tussen de groepsleden kan optreden en er een autonoom groepsproces op
gang kan komen. Op een groepswerk gebaseerde interventie kan bestaan uit een reeks van
terugkerende bijeenkomsten, maar er kan ook sprake zijn van eenmalige bijeenkomsten.
Sociaal werkers kunnen in het werken met groepen verschillende rollen hebben, zoals die
van een trainer, bemiddelaar, onderhandelaar, facilitator, organisator of ontwikkelaar. De
groepswerkers moeten bewust kunnen schakelen tussen 5 niveaus van
groepscommunicatie: het inhoudsniveau, het procedureniveau, het betrekkingsniveau, het
bestaansniveau en het contextuele niveau.
Groepswerk door vrijwilligers.
Groepswerk kan in veel gevallen zowel door sociaal werkers als door burgers en vrijwilligers
worden uitgevoerd. De niet-professioneel geschoolde vrijwilliger kan daarin zeer succesvol
zijn dankzij talent, charisma of vertrouwen bij de groepsleden. Tegelijkertijd leren ervaringen
in de praktijk dat vrijwilligers soms de (ped)agogische vaardigheden missen om bijvoorbeeld
aansluiting te vinden bij de groep om pestgedrag in de groep te voorkomen.
8.3 Twee stromingen: social group work en groepsdynamica.
Social group work.
In de jaren 30 komt in de VS social group op binnen sociale en recreatieve centra en
speeltuinen. In deze vorm van sociaal werk draait alles om democratische
burgerschapsvorming en dan vooral in de betekenis van a way of life.
,De ontwikkeling van de mens, gericht op zijn individuele mogelijkheden en het verbeteren
van het vermogen om relaties te vormen en maatschappelijk te functioneren, worden de
doelen van het social group work.
Groepsdynamica.
De groepsdynamica gaat ervan uit dat in specifieke groepen een ontwikkeling te verwachten
valt die in grote lijnen analoog is aan de ontwikkelingen die voorkomen in alle groepen. Veel
theoretici verklaren op basis van empirisch onderzoek dat er verschillende fasen zijn te
onderscheiden in het groepsproces (denk aan het model van Levine, Tuckman en Johnson &
Johnson).
- Model of Group Development (Tuckman & Jensen): proces van groepsvorming
a.d.h.v. 5 fasen: forming = beginfase, storming = conflictfase, norming =normerende
fase, performing = productieve fase en adjouring = afscheidsfase. (Deze laatste fase is
eigenlijk vanzelfsprekend, hierin wordt de groep ontbonden van elkaar).
8.4 De groep als (ped)agogische omgeving.
Ontwikkeling van het individu.
De gedachte is dat mensen niet alleen of niet het meest zinvol leren via individuele
trajecten, maar dat zij ook – en vaak beter – leren door hun persoonlijke ervaringen te
verbinden aan de ervaringen van anderen. De invloed die groepsleden op elkaar hebben,
blijkt een belangrijke verklaring te zijn voor de kracht van groepswerk.
In de groep ontdekken zij dat anderen aan dezelfde omstandigheden hun problemen
ontlenen. Door in groepsverband bezig te zijn met de vraag van een ander, werken ze
tegelijkertijd aan hun eigen vragen.
Ontwikkeling van een groep.
In de groep kunnen mensen via een interactief proces zelf vorm en betekenis leren geven
aan de wereld om hen heen. Groepswerkers dragen op deze manier bij aan de ontwikkeling
van een rijke democratische cultuur.
Eigen regie en inclusie.
Het eerste uitgangspunt binnen de begeleiding van groepswerk is regie. De groepswerker
stimuleert de groep om zelf de regie te nemen. Concreet houdt dat in dat de groep
uitgenodigd wordt om zelf initiatieven te nemen, met ideeën te komen, na te denken over
de omgang met onderlinge problemen en conflicten, regels te formuleren voor de omgang
met elkaar en beslissingen te nemen. Bij het hebben van de regie hoort ook het zelf oplossen
van de problemen.
Groepsinterventie: Time-in in plaats van time-out: als iemand ongewenst gedrag vertoont,
is het een logische stap dat je iemand een time-out geeft, je verwijdert deze dan letterlijk uit
de groep. Met een time-in geef je alleen of samen als groep feedback op het gedrag van de
persoon, het is niet de bedoeling dat je diegene aanvalt, maar helpt.
, Het tweede uitgangspunt betreft inclusie. Dit begrip verwijst naar de insluiting en de
toenemende participatie van individuen met diverse achtergronden in de samenleving.
Inclusie als uitgangspunt voor het groepswerk houdt in dat mensen ongeacht hun sociaal-
culturele achtergrond, sekse, leeftijd, seksualiteit, talenten en beperkingen kunnen meedoen
in de groep.
Het is een agogische verantwoordelijkheid van de groepswerker om aandacht te geven aan
verschillen tussen groepsleden en deze op een respectvolle wijze bespreekbaar te maken.
8.5 Een methode.
Methodisch werken met groepen kan heel goed werken, in dit model wordt er onderscheid
gemaakt tussen methodische stappen en methodische principes van groepswerk.
Methodische stappen.
1. Werven: groepswerkers gaan indien nodig op zoek naar groepsleden en motiveren
hen om deel te nemen aan groepswerk.
2. Kennismaken: de groepswerker neemt tijd om de groep te leren kennen en de
groepsleden krijgen de gelegenheid om de groepswerker en elkaar te leren kennen.
Het kennismaken bestaat uit het opbouwen van een werkrelatie, het structureren
van de groep, het maken van een groepsanalyse en het peilen van de behoeften.
3. Doelen stellen: hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen ontwikkelingsdoelen =
dit zijn doelen die de sociaal werker met een specifieke groep voor ogen heeft, en
groepsdoelen = dit zijn doelen die de groep voor zichzelf heeft gedefinieerd. Het is
belangrijk dat de groepsleden (indien mogelijk) zelf de regie hebben bij het
formuleren van de doelen, hierbij sluiten ze goed aan op hun behoeften.
4. Programmeren: het bedenken, ontwerpen, ontwikkelen en evalueren van
groepsactiviteiten. Voorbeelden: groepsoefeningen, vergaderingen en uitstapjes.
5. Uitvoeren: hier begeleidt de groepswerker zowel de groep als de individuele
groepsleden bij het doorlopen van het programma.
6. Afsluiten: dit vindt plaats als de groep ophoudt te bestaan. Kenmerkend aan deze
stap is dat de groep door te evalueren terugblikt op het proces, de resultaten en de
bijdrage van de verschillende groepsleden. Ook wordt er stilgestaan bij de positieve
en negatieve gevoelens die zij ervaren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller samnouwens. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.51. You're not tied to anything after your purchase.