Verdiepingsvak Aansprakelijkheidsrecht en verzekeringsrecht
Summary
Samenvatting onderdeel verzekeringsrecht
49 views 1 purchase
Course
Verdiepingsvak Aansprakelijkheidsrecht en verzekeringsrecht
Institution
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Book
Asser-serie 7-IX - Verzekering 2019
Samenvatting van het onderdeel verzekeringsrecht voor het vak Verdiepingsvak Aansprakelijkheidsrecht & Verzekeringsrecht. Inclusief arresten. Enkel ontbreekt het leerstuk van de directe actie.
Leerstuk van directe actie en toezichthouders ontbreken
January 23, 2020
54
2019/2020
Summary
Subjects
verzekeringsrecht
Connected book
Book Title:
Author(s):
Edition:
ISBN:
Edition:
Written for
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Master Rechtsgeleerdheid, richting privaatrecht
Verdiepingsvak Aansprakelijkheidsrecht en verzekeringsrecht
All documents for this subject (4)
Seller
Follow
lisaleeuwenvan
Content preview
Aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht – Samenvatting week een – Introductie
verzekeringsovereenkomst
De verzekeringsovereenkomst wordt geregeld in titel 7.17 van het Burgerlijk Wetboek. De titel is in werking
getreden op 1 januari 2006. Hiervoor was de verzekeringsovereenkomst geregeld in het Wetboek van
Koophandel.
De geschiedenis van de verzekeringsovereenkomst
Oorspronkelijk was de verzekering slechts een onderdeel van een groter geheel en bestond zij niet als
zelfstandige overeenkomst. Naar alle waarschijnlijkheid vormt het bodemerijcontract de voorloper van de
hedendaagse verzekeringsovereenkomst. De levensverzekering is nog lange tijd verboden geweest. In 1721
werd een eerste document afgegeven dat iets dergelijks toestond. In de zeventiend een achttiende eeuw
ontstonden de eerste vormen van schadeverzekeringen. In die tijd hadden verzekeringen geen of nauwelijks
een sociale functie. Verzekeraars waren handelaars die vrij wilden zijn in het bepalen van de risico’s die zij
wensten te verzekeren.
In 1809 gaf Lodewijk Napoleon tot opdracht tot het ontwerp van het Wetboek van Koophandel. In het
oorspronkelijke ontwerp was daar enkel een verzekering voor zeeverzekeringen in opgenomen. In de jaren
dertig werd dit uitgebreid naar andere soorten verzekeringen en algemene beginselen die van toepassing
waren op alle verzekeringen. In 1838 traden deze bepalingen in werking. De meeste bepalingen waren van
regelend recht en strekten ter bescherming van de verzekeraar tegen fraude door de verzekeringnemer.
De verzekeringsovereenkomst van vandaag heeft een belangrijke sociale functie gekregen: de verzekering
biedt zekerheid aan het individu door risico’s die hij in het maatschappelijk verkeer loopt en hij zelf niet kan
dragen, af te wentelen op collectiviteit. De bepalingen strekken steeds meer ter bescherming van de
verzekeringnemer c.q. verzekerde en niet tegen de verzekeraar. Deze opvattingen waren voornamelijk terug
te vinden in verzekeringsovereenkomsten en rechtspraak. Het Wetboek van Koophandel was nog niet
aangepast en was erg verouderd. Halverwege de vorige eeuw ontstond daarom het idee om de
verzekeringsovereenkomst als onderdeel van boek 7 BW op te nemen. Er is veel over gediscussieerd en er
zijn vele wijzigingen geweest. Uiteindelijk is op 3 juni 2005 de Invoeringswet aan de Tweede Kamer
aangeboden. Op 1 januari 2006 is de wet uiteindelijk in werking getreden.
De plaats van de verzekeringsovereenkomst in het BW
Krachtens titel 7.17 BW vormt de verzekeringsovereenkomst een bijzondere overeenkomst. Gelet op de
gelaagde structuur van het BW zijn de algemene bepalingen uit boek 3, boek 5 en boek 6 BW tevens van
toepassing op de verzekeringsovereenkomst.
De verzekeringsovereenkomst is een kansovereenkomst. Zij is el een bijzondere kansovereenkomst, omdat
het vertrouwensbeginsel een grote rol speelt. De verzekeringsovereenkomst wordt om die reden aangeduid
als een overeenkomst uberrimae fidae.
Titel 7.17 heeft een overzichtelijke indeling, waarbij de eerste afdeling de algemene bepalingen bevat,
afdeling twee specifieke bepalingen over de schadeverzekering bevat en afdeling 3 specifieke bepalingen
over de sommenverzekering.
De belangrijkste wijzigingen van titel 7.17 ten opzichte van het oude verzekeringsrecht betreffende
regelingen over verzwijging, verrekening van nog openstaande premie met een uitkering, het recht op
afdracht van de tussenpersoon, opzegging van de verzekeringsovereenkomst, verjaring, overgang van het
verzekerd belang, verbod van erkenningen en directe actie en meervoudige verzekering.
Niet alle civielrechtelijke bepalingen met betrekking op de verzekeringsovereenkomst zijn opgenomen in titel
7.17 BW. Zo staan ook bepalingen in de Wet op het financieel toezicht (Wft), evenals bepalingen in het
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, de Faillissementswet en de erfrechtwetgeving.
,Tot slot is opvallend dat in titel 7.17 is gekozen voor een systeem van dwingend recht. Van sommige
bepalingen mag in het geheel niet worden afgeweken en van andere bepalingen niet ten nadele van de
verzekeringnemer c.q. verzekerde worden afgeweken, dan wel niet ten nadele van een verzekeringnemer
c.q. verzekerde niet handelend in beroep of bedrijf. Indien van een bepaling ter bescherming van een der
partijen wordt afgeweken, dan is een dergelijk beding vernietigbaar conform artikel 3:40 lid 2 BW. Indien een
dergelijke bescherming ontbreekt, levert strijd van een verzekeringsvoorwaarde met een dwingende
wetsbepaling uit titel 7.17 BW een nietige verzekeringsvoorwaarde op.
De wetgever is niet duidelijk geweest over de vraag of van de dwingendrechtelijke consument beschermende
bepalingen reflexwerking kan worden gegeven aan de kleine ondernemer. Hij merkt op dat het
beschermingsstelsel van titel 7.17 BW overeenkomst met afdeling 6.5.3 BW over algemene voorwaarden:
beide regelingen beschermen de kleine ondernemer en de consument. Het lijkt erop dat de wetgever niet
zonder meer de reflexwerking aan de consument beschermende bepalingen van titel 7.17 BW wil toekennen,
maar hij dit ook niet heeft verboden.
Artikel 221 Overgangswet Nieuw Burgerlijk Wetboek (Ow) regelt het overgangsrecht met betrekking tot titel
7.17 BW.
De definitie en elementen van de verzekeringsovereenkomst
Verzekering is een overeenkomst waarbij de ene partij, de verzekeraar, zich tegen het genot van premie
jegens haar wederpartij, de verzekeringnemer, verbindt tot het doen van een of meer uitkeringen, en bij het
sluiten der overeenkomst voor partijen geen zekerheid bestaat, dat, wanneer of tot welk bedrag enige
uitkering moet worden gedaan, of ook hoe lang de overeengekomen premiebetaling zal duren (artikel 7:925
BW).
Uit de omschrijving volgen vier kenmerken voor het zijn van een verzekeringsovereenkomst:
Er is sprake van een overeenkomst
Een overeenkomst is een rechtshandeling tot stand gekomen door de overeenstemmende en
onderling afhankelijke wilsverklaringen van twee of meer partijen, gericht op het teweegbrengen
van een rechtsgevolg ten behoeve van een der partijen en ten laste van de andere partij, of ten
behoeve en ten laste van beide partijen over en weer.
Er is een verplichting tot betaling van premie
Premie kan zowel een vast bedrag als een variabele omslag of naheffing zijn. De vaststelling en de
betaling van premie kunnen op verschillende wijzen worden geregeld. Irrelevant is wie de premie
betaalt. Totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst geschiedt niet pas na betaling, maar
door aanvaarding van het aanbod tot verzekeren. Indien zich na de totstandkoming schade
voordoet voordat de eerste premie is betaald, kan de verzekeraar dus niet stellen dat er geen
overeenkomst bestaat omdat geen premie is betaald.
De overeenkomst verbindt tot het doen van uitkeringen
Een verzekeringsovereenkomst moet gericht zijn op uitkering door de verzekeraar als een bepaald
risico zich heeft voltrokken. Wat het risico is, verschilt per overeenkomst. Bij sommige verzekeringen
gaat het om een onzeker voorval, bij andere wordt het risico gevormd door het al dan niet aanwezig
zijn van een bepaalde status quo op een zeker moment. De prestatie waartoe de verzekeraar is
gehouden kan bestaan in een of meer uitkeringen in geld en/of in een prestatie in natura.
Het is onzeker of en wanneer uitkering zal plaatsvinden
Kenmerkend van de verzekeringsovereenkomst is dat er sprake moet zijn van onzekerheid.
In het geval er sprake is van een schadeverzekering geldt een extra vereiste, namelijk dat de verzekering
strekt tot vergoeding van vermogensschade. In het geval er sprake is van een sommenverzekering geldt ook
een extra vereiste, namelijk dat het onverschillig is of en in hoeverre schade wordt vergoed en het betreft
een persoonsverzekering. Indien een overeenkomst aan de vier eisen voldoet, maar niet strekt tot
vergoeding van vermogensschade en geen persoonsverzekering is, dan is het toch geen
verzekeringsovereenkomst.
,Het onzekerheidsvereiste bij de verzekeringsovereenkomst
Onzeker is of de verzekeraar de verbintenis zal hebben om uitkeringen te doen, dan wel of de
verzekeringnemer op enig moment nog gehouden zal zijn premie te betalen. Van onzekerheid moet sprake
zijn ten tijde van het aangaan van een (nieuwe) verzekeringsovereenkomst. Over onzekerheid kan een aantal
vragen ontstaan.
Allereerst de vraag van het moment van het bestaan van onzekerheid. In de literatuur is de mening verdeeld
over of de onzekerheidseis ook moet gelden gedurende de verzekeringsovereenkomst. De achterliggende
gedachte is dat het onzeker moet zijn ook voor de verzekerde, die de verwezenlijking van het risico dus niet
met opzet mag afdwingen. Opzettelijk veroorzaakte schade kan immers niet worden vergoed. Sinds het
Bierglas-arrest wordt opzettelijk veroorzaakte schade beschouwd als in strijd met de openbare orde. Echter,
het onzekerheidsvereiste geldt enkel voor het ontstaan van de verzekeringsovereenkomst. Of schade als
gevolg van het voorval gedekt is, dient beoordeeld te worden door het bepalen van de rechtens relevante
oorzaak van de schade en de omvang van de dekking. Oftewel: het onzeker voorval moet worden
onderscheiden van het van buiten komend onheil. Er moet dus sprake zijn van onzekerheid bij het sluiten van
de verzekeringsovereenkomst en bij uitkering tijdens de verzekeringsovereenkomst gaat het om
onzekerheid van een van buiten komend onheil.
De tweede vraag ontstaat van onzekerheid bij een voorwaardelijke of onvoorwaardelijke verbintenis. In het
geval het niet gaat om onzekerheid over de duur van de premiebetaling ligt de onzekerheid aan de zijde van
de verzekeraar. De afhankelijkheid van een onzekerheid maakt de verbintenis van de verzekeraar om een
uitkering te doen tot een voorwaardelijke. In de literatuur wordt hier weleens anders over gedacht. Zo wordt
de opvatting verdedigd dat de verzekeraar een onvoorwaardelijke verbintenis heeft tot het dragen van risico
en niet een voorwaardelijke verbintenis tot het doen van een uitkering. Echter, alle voorwaardelijke
verbintenissen zijn feitelijke verbintenissen waarbij een of beide partijen een kans lopen, namelijk de kans dat
de voorwaarde vervuld wordt. We noemen het een risico (en niet een kans), omdat de consequentie van de
gebeurtenis in zekere zin negatief is (de verzekeraar moet betalen).
Een tweede vraag is of de onzekerheid objectief dan wel subjectief moet zijn. De onzekerheid die aanwezig
moet zijn bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst moet bestaan bij de betreffende partijen. Dit is
een subjectieve onzekerheid. In het arrest Bike Brothers heeft de Hoge Raad hier invulling aan gegeven:
Arrest d.d. 11 april 1997 van Hoge Raad (Bike Brothers)
Partijen mogen wel overeenkomen dat de verzekering met terugwerkende kracht wordt aangegaan, maar dat niet
wordt aanvaard dat de verzekering ook schade dekt die het gevolg is van verwezenlijking van het risico voordat de
verzekering tot stand is gekomen indien de verzekeringnemer c.q. verzekerde daarvan toen reeds kennis droeg.
Daarnaast geldt dat voor de vraag of een bepaald evenement als onzeker voorval kan worden aangemerkt, het
geheel gebeuren in aanmerking moet worden genomen en dat het niet geoorloofd is daarbij een wezenlijk element
ter zijde te laten.
Een dergelijk geval wordt retroactieve dekking genoemd, waarbij een risico verwezenlijkt blijkt te zijn voor
het sluiten van de overeenkomst. In dat geval is bepalend wat de verzekerde daadwerkelijk wist en wat hij
behoorde te weten. Een meer objectieve benadering geldt voor de onzekerheid die van belang is voor de
vraag of sprake is van het zich voordoen van een verzekerd risico als bedoeld in de dekkingsomschrijving.
De schadeverzekering als species van verzekeringen
De schadeverzekering kent naast de vier standaard elementen (overeenkomst, premie, uitkering,
onzekerheid) een vijfde element: de verzekering strekt tot vergoeding van vermogensschade die de
verzekerde zou kunnen lijden (artikel 7:944 BW). Het is een speciaal soort verzekeringsovereenkomst. Met
vermogensschade wordt tot uitdrukking gebracht dat het gaat om elk vermogensrechtelijk nadeel.
, De sommenverzekering als species van verzekeringen
Een sommenverzekering is de verzekering, waarbij het onverschillig is of en in hoeverre met de uitkering de
schade wordt vergoed. Bij een sommenverzekering staat vast op het moment dat deze wordt afgesloten
welke som door de verzekeraar zal worden uitgekeerd op het moment dat de bepaalde gebeurtenis zich
voordoet. De onzekerheid zit in het feit wanneer de gebeurtenis zal intreden.
Bij de sommenverzekering is het irrelevant of en in hoeverre met de uitkering schade wordt vergoed. Het
indemniteitsbeginsel – het beginsel dat bepaalt dat een verzekeringsovereenkomst niet de strekking mag
hebben dat de verzekerde als gevolg van het intreden van het risico in een duidelijk voordeligere positie
geraakt – geldt dan ook niet bij de sommenverzekering. De levensverzekering is een speciaal soort
sommenverzekering.
De betrokken personen bij de verzekeringsovereenkomst
Bij de verzekeringsovereenkomst zijn vier personen relevant:
De verzekeraar
De verzekeringnemer
De verzekerde / begunstigde / tot uitkering gerechtigde
De tussenpersoon
De verzekeraar is diegene die zich verplicht tot het uitkeren in het geval een bepaalde gebeurtenis zich
voordoet. Een particulier dan wel een rechtspersoon kan een verzekeraar zijn. De verzekeraar moet zich
houden aan de regels van de Wft.
De verzekeringnemer is de aanduiding voor de wederpartij van de verzekeraar bij een
verzekeringsovereenkomst. Dit kan zowel een particulier (persoon niet handelend in uitoefening van beroep
of bedrijf) als een rechtspersoon zijn.
De verzekerde c.q. begunstigde is de persoon die recht heeft op uitkering onder een schade- of
sommenverzekering. Bij de schadeverzekering wordt die persoon de tot uitkering gerechtigde genoemd en
bij de sommenverzekering de begunstigde. De verzekerde is niet enkel degene die in geval van
verwezenlijking van het risico krachtens de verzekering recht heeft op uitkering, maar ook diegene die door
aanvaarding van de aanwijzing recht op uitkering zal krijgen. De verzekerde en verzekeringnemer kunnen
dezelfde persoon zijn, maar dit hoeft niet. Zo kan bijvoorbeeld een wettelijk vertegenwoordiger een
verzekering afsluiten voor het kind. De wettelijk vertegenwoordiger is dan de verzekeringnemer en het kind
de verzekerde.
De tussenpersoon is een hulppersoon, waarbij zowel de verzekeringnemer als de verzekeraar bij het aangaan
van de verzekeringsovereenkomst en bij de afwikkeling van uitkeringen gebruik van kunnen maken. De
tussenpersoon heeft uitsluitend een bemiddelende functie.
De totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst
De overeenkomst van verzekeringen is consensueel van aard: zij komt in beginsel tot stand zodra tussen
partijen wilsovereenstemming bestaat. De vraag of van wilsovereenstemming sprake is, dient – gelet op de
gelaagdheid van het Burgerlijk Wetboek – beoordeeld te worden naar de regels van Boek 3 en Boek 6 BW:
de overeenkomst komt tot stand doordat de aanvaarding van het aanbod de aanbieder bereikt. De
verzekeringsovereenkomst komt vormloos tot stand. De polis is niet meer dan een bewijsmiddel van de
verzekeringsovereenkomst. Het is geen voorwaarde voor het tot stand komen van de
verzekeringsovereenkomst.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lisaleeuwenvan. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.80. You're not tied to anything after your purchase.
