Summary
Samenvatting Praktische cursus zinsontleding, alle hoofdstukken, syntaxis
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van Praktische cursus zinsontleding van Klein & Van den Toorn. 7e druk, 2011. Hoofdstuk 1 t/m 3 samengevat.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: petravandeschoot-jonkers • 4 year ago
some long explanations sometimes and very literally
Seller
Follow
Jorine78
Reviews received
Content preview
Zinsontleding - Hoofdstuk 1 – enkelvoudige zinnenPersoonsvorm (pv)
Wanneer we een zin ontleden beginnen we met het zoeken naar de persoonsvorm.
De persoonsvorm is het werkwoord waarmee de tijd van de handeling wordt uitgedrukt in
de zin. Hij kan dus in de tegenwoordige- of in de verleden tijd staan.
Om de persoonsvorm te vinden moet je de tijd van de zin veranderen. Alle werkwoorden
die veranderen zijn persoonsvormen. De pv is dus het werkwoord dat je in een andere tijd
kunt zetten.
Er kunnen meerdere persoonsvormen in een zin staan. Het gaat dan om hoofd- en
bijzinnen. Je kunt er dan vaak een aantal kortere zinnen van maken.
Plaats van de PV:
1. In hoofdzinnen staat hij vooraan.
2. In wensende en vragende zinnen; vooraan.
3. Mededelende zinnen; op de tweede plaats
Wanneer er een gebod, een bevel, een verzoek of een raad wordt uitgedrukt, spreekt men
van een gebiedende wijs. Bij de gebiedende wijs is het veranderen van de persoonsvorm
echter NIET mogelijk.
Onderwerp (ond)
Nadat je de pv gevonden hebt, zoek je het onderwerp. Het onderwerp komt qua aantal
met de pv overeen en veranderd mee wanneer je de pv verandert. Dit noemt men de
getalsproef.
De getalsproef geldt echter niet wanneer er sprake is van:
1. Wanneer het onderwerp ‘HET’ is
2. Wanneer het werkwoord een natuurgebeuren is (het regent, het sneeuwt, enz.)
3. Wanneer het werkwoord een onbekende werking aanduidt (het spookt)
4. Wanneer men het onderwerp niet kan of wil aangeven (het lekt)
Het onderwerp ‘HET’ wordt hierbij een ‘loos onderwerp’ genoemd.
Herhalend onderwerp: wanneer een onderwerp in het begin van een zin staat, wordt het
vaak herhaald door woorden zoals dat of die (het huis van.., dat…).
Plaatsonderwerp: Wanneer ‘er’ de zin opent en het onderwerp dat in getal overeenkomt
met de pv verderop volgt, dan is ‘er’ het plaatsonderwerp. (Er stond een agent in de hal,
er stonden agenten in de hal).
Getalsonderwerp: Dit is het 2e onderwerp in een zin die begint met ‘er’ (Er stonden
agenten in de hal; agenten zijn hierbij het getalsonderwerp).
Wanneer het plaatsonderwerp ‘er’ en het getalsonderwerp verderop in de zin staan, kun je
deze vaak naar voren halen in de zin.
Een onderwerp begint NOOIT met een voorzetsel.
,Werkwoordelijk gezegde (ww.gez.) Er gebeurt iets, er zit beweging in
Dit is de pv samen met alle andere werkwoorden.
Er zijn woorden die ook tot werkwoordelijk gezegde worden gerekend. Dit zijn:
‘TE’ (ik zit te lezen)
‘ZICH’; wederkerende werkwoorden (zich schamen, zich vergissen, zich
herinneren), wanneer ‘zich’ niet weglaatbaar of vervangbaar is! Bij de woorden
‘zich wassen’ kun je ‘zich’ ook vervangen door iets anders (Els waste zich/de baby/
de hond etc.). Dan hoort ‘zich’ NIET bij het werkwoordelijk gezegde.
Werkwoorden met vaste aanvullingen; ‘inhalen’, ‘wegsterven’, ‘uitdunnen’
‘uitzenden’ etc.
Werkwoordelijke uitdrukkingen; ‘rekening houden, flater geslagen, ‘een poets
gebakken’, ‘er vandoor gaan’.
Naamwoordelijk gezegde (nw. Gez.) iets of iemand is iets
Woorden die, in combinatie met een koppelwerkwoord, iets zeggen over het onderwerp
zijn naamwoorden. Bijv. Albert is monteur, Jenny is ziek, De kachel bleek aan. Is de pv een
koppelwerkwoord, dan vormt deze samen met het naamwoord het naamwoordelijk
gezegde. Een naamwoordelijk gezegde kan dus alleen gevormd worden met een van de
koppelwerkwoorden!
De koppelwerkwoorden zijn:
- Zijn (vervangende kww: staan, zitten, vallen)
- Worden (vervangend kww: raken)
- Heten
- Dunken
- Schijnen
- Blijken
- Blijven
- Lijken
- Voorkomen
Een koppelwerkwoord geeft geen handeling aan, maar koppelt het onderwerp aan het
deel waarin een bijvoeglijk en/of zelfstandig naamwoord staat. Het onderwerp doet niet
iets, maar is iets. Als het kww het onderwerp koppelt aan een deel met een zelfstandig
naamwoord, dan kun je het kww meestal vervangen door een =-teken.
In bijzinnen staat soms een constructie waarbij de pv achteraan in de zin staat. Bij een
werkwoordelijk gezegde kun je deze verplaatsen. Bij een naamwoordelijk gezegde niet!
Ww. Gezegde: Ik weet dat Loes vertrokken is. Ik weet dat Loes is vertrokken. 2 opties.
Nw.gezegde: Ik weet dat Loes ziek is. Ik weet dat Loes is ziek kan niet!
Als het kww het onderwerp koppelt aan een zinsdeel met een bijvoeglijk naamwoord, dan
kun je dit bijvoeglijke naamwoord voor het zelfstandig naamwoord plaatsen. Het wordt
dan een deel van het onderwerp. Je kunt het koppelwerkwoord dan weglaten.
Bijv. De zon is fel. De felle zon.
, Naamwoordelijke delen kunnen aangevuld zijn met woorden als:
- Aan
- Uit
- Op
- Langere woordgroepen (in de war, beneden peil)
- Uitdrukkingen (in de wolken, in de war)
Om te controleren of het een naamwoordelijk deel is, kun je kijken of je het kunt uitleggen
met het woordje “dat”.
Bijv.
1. Rudi was in de wolken van geluk; dat was Rudi (hier kan “daar was hij” niet. Hij is nl.
niet letterlijk in de wolken). Zowel “in de wolken” als “dat” zijn naamwoordelijk deel.
2. Het vliegtuig was in de wolken; daar was het vliegtuig (letterlijk plaatselijk aanwezig).
Bij het naamwoordelijk gezegde kan het voorkomen dat woorden als ‘het, dit en dat’
gebruikt worden. Deze woorden zijn formeel gezien enkelvoud, maar kunnen verwijzen
naar zaken of personen die meervoud zijn.
Soms is het moeilijk om vast te stellen of iets een werkwoordelijk of naamwoordelijk
gezegde is. Gaat het om een zonet verrichte handeling, of om een toestand?
Handeling? Werkwoordelijk gezegde (zijn gisteren getrouwd).
Toestand? Naamwoordelijk gezegde (zijn sinds gisteren getrouwd; huwelijkse staat).
Let op bij het gebruik van koppelwerkwoorden op deze 5 punten:
Vervangende koppelwerkwoorden
Er zijn enkele werkwoorden die wanneer ze gebruikt worden hetzelfde betekenen als
het koppelwerkwoord “zijn of worden’. Dit zijn ‘vervangende’ koppelwerkwoorden.
- Zijn: staan, zitten en vallen
- Worden: raken
Meer werkwoorden in het naamwoordelijk gezegde
In een naamwoordelijk gezegde kunnen naast het koppelwerkwoord ook nog andere
werkwoorden voorkomen. Het koppelwerkwoord staat dan niet meer in de
persoonsvorm, maar ‘schuift op’. Bijv. Ina wordt ziek. Ina is ziek geworden.
Te + zijn, worden of blijven.
‘Zijn’, ‘worden’ en ‘blijven’ zijn’ echte koppelwerkwoorden. De rest kan aangevuld
worden met het woordje ‘te’ en een van deze 3 koppelwerkwoorden. Bijv. Hij schijnt
ziek..te zijn. Hij blijkt advocaat..te blijven. Zij lijkt beter..te worden.
Zonder naamwoordelijk deel zijn koppelwerkwoorden zelfstandige werkwoorden!
Zijn + te + infinitief (= hele werkwoord)
Bij het werkwoord ‘zijn’ kan een naamwoordelijk deel optreden dat bestaat uit “te” +
hele werkwoord. Het lijkt daardoor op een werkwoordelijk gezegde, maar “te +
infinitief” hebben hier de betekenis van een bijvoeglijk naamwoord.
Bijv. Dat is te doen. Dit kan vervangen worden door: Dat is doenlijk.
Het naamwoordelijk gezegde = werkwoordelijk deel + naamwoordelijk deel
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Jorine78. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.21. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
73918 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now