De samenvatting bevat essentiële informatie over een deel van de prehistorie en voornamelijk de periode van de oudheid, denk bijvoorbeeld aan de Griekse wereld (polis, filosofie, kunst, Athene en Sparta). Door de samenvatting zul je gegarandeerd de belangrijkste punten van deze periode in de gesch...
1. Het ontstaan van de beschavingen Egypte en Mesopotamië................................................5
Prehistorie, Steentijd (tot 3000 v. Chr.)..............................................................................................6
(Na 3000 v. Chr.).................................................................................................................................6
2. Het derde millennium.............................................................................................................8
Egypte: Het Oude Rijk (±2600-±2150).................................................................................................8
Mesopotamië: Sumer en Akkad.........................................................................................................8
Sumeriërs........................................................................................................................................8
3. Het tweede millennium........................................................................................................11
Egypte: het Middenrijk (±2000- ± 1800 v. Chr.) en de Tweede Tussenperiode (±1800- 1550 v. Chr.)
..........................................................................................................................................................11
Noord-Mesopotamië: Het Oudassyrische rijk (±2000-±1750 v. Chr.)...............................................11
Zuid Mesopotamië: Het Oudbabylonische rijk (±1800- ±1600 v. Chr.).............................................11
Het ‘concert der mogendheden’.......................................................................................................13
Egypte: het Nieuwe Rijk (± 1550- 1100 v. Chr.)................................................................................13
Babylonië en Assyrië.........................................................................................................................13
4. Het eerste millennium..........................................................................................................14
Ontwrichting en herstel....................................................................................................................14
Egypte: de Derde Tussentijd (± 100- 715 v. Chr.)..............................................................................14
5. Godsdienst............................................................................................................................15
6. Economie en maatschappij...................................................................................................16
Agrarische economie, grondbezit.....................................................................................................16
‘Redistributie economie’..................................................................................................................16
Betaalmiddelen................................................................................................................................16
Handel..............................................................................................................................................16
Sociale stratificatie...........................................................................................................................16
7. Rijksbestuur...........................................................................................................................19
Koningschap.....................................................................................................................................19
Het bestuursapparaat.......................................................................................................................19
Leger.................................................................................................................................................19
8. De vroege ijzertijd (±1200 – 750) ‘De Donkere Eeuwen’......................................................20
, 2
Ontwrichting en herstel....................................................................................................................20
Veranderingen op demografisch en economisch terrein..................................................................21
De polis.........................................................................................................................................21
Veranderingen op sociaal terrein.....................................................................................................22
Veranderingen op militair terrein.....................................................................................................22
Verandering op cultureel terrein......................................................................................................22
Het alfabet....................................................................................................................................22
Literatuur......................................................................................................................................24
Beeldende kunst...........................................................................................................................24
Bouwkunst....................................................................................................................................24
Godsdienst....................................................................................................................................24
Verandering op politiek terrein........................................................................................................25
Sparta...........................................................................................................................................25
Athene..........................................................................................................................................25
Cléísthenes...................................................................................................................................26
10. De klassieke periode, (± 500 – 330 v. Chr.).........................................................................28
De Perzische oorlogen......................................................................................................................28
Sparta en Athene na 479 v. Chr........................................................................................................28
De Delisch-Attische Zeebond (477-404)........................................................................................28
Atheense leiders in de vijfde eeuw...............................................................................................29
De Atheense staatsinkomsten......................................................................................................29
De Peloponnesische oorlog (431-404 v. Chr.)...................................................................................29
De Tweede Attische Zeebond (377-355 v. Chr.)............................................................................30
Sociale en militaire verhoudingen................................................................................................30
De opkomst van Macedonië.........................................................................................................30
Phillipus II (395-336 v. Chr.): het einde van de klassieke periode in de Griekse geschiedenis......31
De Atheense bevolking in de vijfde en vierde eeuw v. Chr...............................................................31
De Metoiken.................................................................................................................................31
De slaven......................................................................................................................................31
Vrouwen in Athene en Sparta.......................................................................................................31
Verdere ontwikkelingen in de Atheense democratie.......................................................................32
De raad van de Areópagus in 462/1..............................................................................................32
Péricles.........................................................................................................................................32
De democratie en de vloot...........................................................................................................32
Oude en nieuwe politici................................................................................................................32
, 3
Kritiek op de Atheense democratie..............................................................................................34
......................................................................................................................................................34
12. De vroege Romeinse geschiedenis (753-265 v. Chr.).........................................................35
De Romeinse expansie in Italië (509-265 v. Chr.).............................................................................35
Kolonisatie....................................................................................................................................35
Municipia......................................................................................................................................36
Het militair karakter van de Romeinse samenleving....................................................................36
De standenstrijd (ca. 500-287 v. Chr.)..............................................................................................37
Het verloop van de standenstrijd.................................................................................................37
De staatsinstellingen in de Romeinse republiek aan het einde van de standenstrijd: nieuwe sociale
verschillen.........................................................................................................................................39
De magistraten.............................................................................................................................39
De senaat......................................................................................................................................41
Nobiles, senatoren en equites......................................................................................................41
De sociale opbouw van de Romeinse bevolking...........................................................................41
De volksvergaderingen.................................................................................................................43
Een oligarchisch bestel.................................................................................................................44
Een nieuw type cliënten...............................................................................................................44
Enige demografische gegevens.....................................................................................................44
13. Verdere expansie en nieuwe sociale spanningen (264-133 v. Chr.)...................................45
De Romeinse expansie van 263-121 v. Chr.......................................................................................45
De Punische oorlogen...................................................................................................................45
Oorlogen in Spanje, de Povlakte en de hellenistische gebieden ten oosten van Italië.................46
Twee vormen van Romeinse machtsuitbreiding...........................................................................46
14. De eeuw der Romeinse burgeroorlogen (133-30 v. Chr.)...................................................48
Dringende problemen en ontevreden groepen................................................................................48
De Gracchen.....................................................................................................................................48
Tiberius Gracchus.........................................................................................................................48
Gaius Gracchus.............................................................................................................................50
Politieke gevolgen van het optreden van de Gracchen................................................................50
De legerhervormingen van Marius...................................................................................................50
Sociale structuur in de Republiek:................................................................................................51
Eerste burgeroorlog (88-82 v. Chr.)..............................................................................................51
Tweede burgeroorlog (49-45 v. Chr.)............................................................................................52
Derde Burgeroorlog (44-30 v. Chr.)..............................................................................................52
, 4
15. De vroege keizertijd (27 v. Chr. – 193 n. Chr.)....................................................................53
Augustus...........................................................................................................................................53
De constitutionele positie van Augustus en de werkelijke basis van zijn macht...........................53
De regeling van 27 v. Chr.: twee soorten provincies.....................................................................53
De regelingen van 23 en 19 v. Chr................................................................................................54
De Vroege Keizertijd na Augustus (14-193 n. Chr.)...........................................................................54
Oorlogen en opstanden................................................................................................................54
Het keizerschap en de opvolging..................................................................................................55
Ontwikkelingen in het rijksbestuur na Augustus..........................................................................57
De verbreiding van het Romeinse burgerrecht.............................................................................57
Veranderingen in de hogere standen...........................................................................................57
Het Romeinse recht......................................................................................................................58
De provincies in het westen en oosten: van wingewest naar rijksdeel.............................................59
De westelijke provincies: de Kelten..............................................................................................59
De oostelijke rijkshelft: de Grieken in het Romeinse Rijk.............................................................60
De godsdienst...................................................................................................................................61
Romeinse goden en gebruiken.....................................................................................................62
Introductie van vreemde goden...................................................................................................63
De christenen................................................................................................................................63
16. De crisis van de derde eeuw n. Chr. en de late oudheid....................................................66
Verhoogde druk op de noordelijke en oostelijke grenzen................................................................66
De Germanen................................................................................................................................66
Het Nieuwperzische rijk der Sassaniden.......................................................................................67
Interne problemen in het Romeinse Rijk..........................................................................................67
Militaire problemen......................................................................................................................67
Structurele gebreken....................................................................................................................68
Christenvervolgingen....................................................................................................................68
Constantijn de Grote (306-337)........................................................................................................69
Constantijns overgang naar het christendom...............................................................................69
, 5
I. Het Oude Nabije Oosten
1. Het ontstaan van de beschavingen Egypte en Mesopotamië
Tussen de Eufraat en de Tigris in Mesopotamië (Irak)
Aan de oevers van de Nijl in Egypte
Rond 3000 v. Chr.
Kenmerken:
o toenemende verstedelijking
o staatsvorming
o uitvinding schrift
, 6
Prehistorie, Steentijd (tot 3000 v. Chr.)
Oude/midden steentijd, men leefde van wat men verzamelde en de jacht
Eind middensteentijd (mesolithicum ca. 10.000 v. Chr.) waren de werktuigen zodanig verbeterd
dat men effectiever kon profiteren van de natuur men kon langer op dezelfde plaats wonen
Begin nieuwe steentijd (neolithicum, gekenmerkt door gepolijste stenen werktuigen), beheersing
natuur door graan te kweken en wild te temmen Neolithische Revolutie
(Na 3000 v. Chr.)
Regen landbouw: pas mogelijk als er minstens 250 mm regen per jaar valt, slechts mogelijk in
Iran, Noord Irak, Noord- Syrië en kustgebied van de Middellandse Zee (bijzonder kwetsbare
gebieden).
Irrigatie landbouw: Egypte (natuurlijke irrigatie, Nijl overstroomt vóór zaaitijd) en Zuid-
Mesopotamië (kunstmatige irrigatie, overstroming is onregelmatig namelijk tegen de oogsttijd)
Landbouw, schiep mogelijkheid dat meer mensen op een vaste plaats kon verblijven en zich niet
voltijd met alleen voedselproductie hoefde bezig te houden (specialisatie)
Door de specialisatie ontstond ook een ambtenarenapparaat en een priesterklasse.
Centrum Mesopotamische stad was een tempel, deze ontwikkelde zich tot een grote organisatie
met veel grondbezit. Hield zich bezig met landbouw, veeteelt en ambacht.
Uit deze tempeleconomie ontstond tussen 3400-3200 v. Chr. het schrift (spijkerschrift in
Mesopotamië en Hiëroglyfen in Egypte).
Beide schriftsoorten waren deels pictografisch (elk woord een afbeelding ) en deels ideografisch
(elk woord een symbool, zon+den=zonden)
Landbouwers waren sedentair omdat ze hun land moesten onderhouden en ontginnen.
Veetelers waren nomadisch om nieuwe grond voor het vee te vinden.
Primitieve landbouwers waren vaak semi-sedentair en trokken rond tussen een zomer en winter
kamp (transhumance) deze landbouwers ruilden ook spullen met mensen uit vaste
nederzettingen.
Haat/liefde relatie tussen beide levenswijzen:
o Haat omdat de sedentaire landbouwers bang waren voor plunderingen door de
nomaden.
o Liefde omdat beide groepen elkaars producten nodig hadden.
Verschillen Mesopotamië en Egypte
In Egypte zijn de landbouwomstandigheden gunstiger dan in Mesopotamië
Egyptenaren zaaiden in vruchtbaar slib en de Mesopotamiërs moesten hun water eerst reinigen
van alle schadelijke zouten.
In Mesopotamië werd steeds meer gerst en verbouwd, gewassen die goed tegen een zilte grond
kunnen, in Egypte werd er meer tarwe verbouwd.
De overgang van cultuurland naar vruchtbare grond is in Egypte zo abrupt dat je met een been in
een groen veld kan staan en met het andere been in een woestijn. meer geïsoleerd, de
overgang in Mesopotamië was veel vloeiender, dus beter bereikbaar voor andere volken.
Politieke consequenties:
, 7
o Egypte heeft een stabiele en statische geschiedenis zonder inmenging van buiten.
o Mesopotamië heeft vaak te maken gehad met machtsovernames, toch bleef er een
grote continuïteit omdat de indringers zich aanpasten aan de culturele tradities.
, 8
2. Het derde millennium
De vroege Bronstijd
Egypte: Het Oude Rijk (±2600-±2150)
Dynastieën: indeling door Griekse priester Manetho van Egypte in 30 dynastieën
(koningsgeslachten).
Rijken:
o Oude Rijk (ca.2600-2150 v. Chr.)
o Middenrijk (ca. 2000-1800 v. Chr.)
o Nieuwe Rijk (ca.1550- 1100 v. Chr.)
Tussen de Rijken zaten tussenperiodes waarin de macht niet bij één koning lag maar bij de
hogere ambtenaren (gouwvorsten), er regeerden dan meer dynastieën tegelijk in Egypte.
De periode waarin de eenheid tot stand is gekomen: vroeg-dynastieke periode (ca.3000-2600
v. Chr.), hierin werd ook de hiërogliefen schrift uitgevonden.
Egypte is haar hele geschiedenis een eenheid maar bestaat toch uit een boven –en beneden
Egypte.
Beneden Egypte, de Nijldelta
Boven Egypte, van de Nijldelta tot de eerste stroomversnelling.
Egyptische gedachte dat iets compleet is als het uit twee bestaat: de koning heette ‘koning
der beide landen’, droeg een dubbele kroon en er was een dubbele administratie.
Het oude Rijk is beroemd om zijn piramides nabij de hoofdstad Memphis.
Vooral boeren werden opgeroepen om aan de grote bouwwerken te werken, omdat ze niet
altijd op het land bezig waren. De enorme inspanning van boeren kwam voort uit de
gedachte dat het koningschap is gegeven door de goden.
Het oude Rijk kwam ten val doordat hogere ambtenaren (gouwvorsten/ provinciehoofden)
de grond die zij als salaris van de Farao kregen lieten over gaan op hun zonen, en daarmee
ook hun ambt.
In deze tijd zou de rivier minder overstromen wat leed tot hongersnood en de aanleiding tot
kunstmatige irrigatie.
Mesopotamië: Sumer en Akkad
Sumeriërs
De Sumeriërs hebben zuidelijk Mesopotamië g root gemaakt en het schrift toegepast op
paleis en tempel administratie en op godsdienstige en literaire teksten.
Sumeriërs hebben een begin gemaakt met reken, sterren, planten en geneeskunde.
Ze leefden in stadstaten, waarin de tempel centraal stond, de leiding lag bij een priester-
vorst. Uiteindelijk ontstaat er een tweedeling.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rossiee. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.06. You're not tied to anything after your purchase.
