Samenvatting levenslooppsychologie / ontwikkelingspsychologie; gebaseerd op PowerPoints, uitleg van leerkracht en boek 'Psychologie van de levensloop'; geslaagd met 18/20; lerarenopleiding HOGENT, eerste jaar Educatieve Bachelor
Hoofdstuk 1: Terreinverkenning...........................................................................................................................................4
1.1 Korte historiek............................................................................................................................................................4
1.1.1 De verre voorgeschiedenis..................................................................................................................................4
1.1.2 Start van ‘genetische’ psychologie......................................................................................................................5
1.1.3 Omvorming tot een ontwikkelingspsychologie...................................................................................................5
1.1.4 Uitgroei tot een volwaardige levenslooppsychologie.........................................................................................6
1.2 De indeling in fasen....................................................................................................................................................6
1.2.1 Continuïteit of discontinuïteit in de ontwikkeling..............................................................................................7
1.2.2 Poging tot synthese.............................................................................................................................................7
1.3 Factoren die de ontwikkeling sturen..........................................................................................................................7
1.3.1 Rol van de erfelijkheid.........................................................................................................................................7
1.3.2 invloeden vanuit het milieu................................................................................................................................8
1.3.3 Interacties tussen erfelijkheid en milieu.............................................................................................................9
1.3.4 Zelfsturing als derde factor.................................................................................................................................9
Hoofdstuk 4: de babytijd (0 tot 1 jaar)...............................................................................................................................10
4.1 Uitrusting van de pasgeborene................................................................................................................................10
4.1.1 Motorische reacties: pasgeborene...................................................................................................................10
4.1.2 Waarneming en cognitie: pasgeborene............................................................................................................10
Goed ontwikkelde zintuigen..................................................................................................................................10
Elementaire leerprocessen....................................................................................................................................11
4.1.3 Sociale gerichtheid en emoties: pasgeborene..................................................................................................11
4.2 Verdere motorische ontwikkeling............................................................................................................................11
Ontwikkelingsverloop............................................................................................................................................11
4.3 Ontwikkelingen in de waarneming en cognitie.......................................................................................................11
4.3.1 Sensomotorische ontwikkelingsperiode...........................................................................................................12
4.3.2 Bespreking van enkele afzonderlijke processen...............................................................................................12
De waarneming: zien.............................................................................................................................................12
Taalontwikkeling....................................................................................................................................................12
4.4 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling.................................................................................................................13
4.4.1 Sociale ontwikkeling..........................................................................................................................................13
Differentiatie in sociale gerichtheid.......................................................................................................................13
Hechtingstheorie van Bolwby................................................................................................................................13
Hechtingskwaliteit volgens Ainsworth: hechtingsstijlen.......................................................................................14
4.4.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling..................................................................................................................14
Nieuwe behoeften.................................................................................................................................................14
Differentiatie in gevoelsleven................................................................................................................................14
Kernconflict van de babytijd..................................................................................................................................14
Hoofdstuk 5: de peuterjaren (1 tot 3 jaar).........................................................................................................................15
5.1 Lichamelijke en motorische ontwikkeling................................................................................................................15
5.1.1 Gebruik van de skeletspieren............................................................................................................................15
Grove motoriek......................................................................................................................................................15
Fijne motoriek.......................................................................................................................................................15
5.1.2 Zindelijkheidstraining........................................................................................................................................15
5.2 Ontwikkelingen in waarneming en mentaal functioneren......................................................................................15
5.2.1 Einde van de sensomotorische periode............................................................................................................16
Einde sensomotorische periode............................................................................................................................16
5.2.2 Begin van het preoperationeel denken............................................................................................................16
1
, Verwarren tussen fantasie en werkelijkheid.........................................................................................................16
Het preconceptuele denken..................................................................................................................................17
5.2.3 Bespreking van enkele afzonderlijke processen...............................................................................................17
De taalontwikkeling...............................................................................................................................................17
Belang van stimulerende taalomgeving................................................................................................................17
Meertaligheid........................................................................................................................................................17
5.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling.................................................................................................................18
5.3.1 Sociale ontwikkeling..........................................................................................................................................18
Naar een evenwichtiger relatie met de volwassene.............................................................................................18
Beginnende interesse voor leeftijdgenoten..........................................................................................................18
Ontstaan van een zelfbewustzijn...........................................................................................................................18
5.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling..................................................................................................................19
Nieuwe gevoelens en emoties..............................................................................................................................19
Kernconflict van de peutertijd (Erikson)................................................................................................................19
Hoofdstuk 6: de kleuterjaren (3 tot 6 jaar).........................................................................................................................20
6.1 Lichamelijke en motorische ontwikkeling................................................................................................................20
6.1.1 Lichamelijke veranderingen..............................................................................................................................20
6.1.2 Motorische ontwikkeling..................................................................................................................................20
Grove motoriek......................................................................................................................................................20
Fijne motoriek.......................................................................................................................................................20
Tekenontwikkeling.................................................................................................................................................20
Tekenontwikkeling volgens Luquet........................................................................................................................20
6.2 Ontwikkelingen in de waarneming en cognitie.......................................................................................................20
6.2.1 Het preoperationeel denken van kleuters........................................................................................................20
Einde van het preconceptuele denken..................................................................................................................20
Overgang naar het intuïtieve denken....................................................................................................................21
6.2.2 Bespreking van enkele afzonderlijke processen...............................................................................................21
Waarneming..........................................................................................................................................................21
Het geheugen........................................................................................................................................................21
Denken...................................................................................................................................................................22
De fantasie: bloeiperiode......................................................................................................................................22
De fantasie: denkfouten kleuter............................................................................................................................22
Taalontwikkeling kleuter........................................................................................................................................22
6.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling.................................................................................................................23
6.3.1 Sociale ontwikkeling..........................................................................................................................................23
Relatie met leeftijdsgenoten.................................................................................................................................23
Vriendschappen.....................................................................................................................................................23
Ontluikend zelfconcept..........................................................................................................................................23
Ontwikkelen van genderidentiteit.........................................................................................................................23
6.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling..................................................................................................................24
Ontstaan van moreel besef...................................................................................................................................24
Taakgerichtheid.....................................................................................................................................................24
Gevoelens en emoties...........................................................................................................................................24
Kernconflict kleuterperiode...................................................................................................................................25
Hoofdstuk 7: de schoolperiode (6 tot 12 jaar)...................................................................................................................26
7 Schoolrijpheid.............................................................................................................................................................26
7.1 Lichamelijke en motorische ontwikkeling................................................................................................................26
7.1.1 Lichamelijke veranderingen..............................................................................................................................26
7.1.2 Motorische ontwikkeling..................................................................................................................................26
Grove motoriek......................................................................................................................................................26
Fijne motoriek.......................................................................................................................................................27
7.2 Ontwikkelingen in de waarneming en cognitie.......................................................................................................27
7.2.1 Het concreet-operationele denken...................................................................................................................27
2
, Op weg naar een nieuw evenwicht.......................................................................................................................27
Inschakelen mentale operaties..............................................................................................................................28
Klassen- en relatielogica........................................................................................................................................28
7.2.2 Bespreking van enkele afzonderlijke (cognitieve) processen...........................................................................29
Het geheugen: grote vooruitgang.........................................................................................................................29
Denken...................................................................................................................................................................29
De fantasie.............................................................................................................................................................29
De taalontwikkeling...............................................................................................................................................29
7.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling.................................................................................................................30
7.3.1 Sociale ontwikkeling..........................................................................................................................................30
Groeiende interesse voor leeftijdsgenoten...........................................................................................................30
Belang van contact met leeftijdsgenoten..............................................................................................................30
Het zelfconcept......................................................................................................................................................30
7.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling..................................................................................................................31
Evoluties binnen het morele besef........................................................................................................................31
Piaget i.v.m. morele ontwikkeling..........................................................................................................................31
Kohlberg i.v.m. morele ontwikkeling.....................................................................................................................31
Gevoelens en emoties...........................................................................................................................................32
Kernconflict van de schoolperiode (Erikson).........................................................................................................32
Hoofdstuk 8: de adolescentie (12 tot 22 jaar)....................................................................................................................33
8.1 Lichamelijke ontwikkeling........................................................................................................................................33
8.1.1 Lichamelijke veranderingen in de puberteit.....................................................................................................33
Lichaamsgroei of groeispurt..................................................................................................................................33
Seksuele rijping......................................................................................................................................................33
Acceleratiefenomenen..........................................................................................................................................33
8.1.2 Psychologische gevolgen van lichaamsveranderingen.....................................................................................33
Rechtstreekse invloeden op het gedrag................................................................................................................33
Invloed van zelfbeeld.............................................................................................................................................34
Invloeden vanuit sociale omgeving.......................................................................................................................34
8.2 Cognitieve ontwikkeling...........................................................................................................................................34
8.2.1 Kenmerken van het formeel-operationele denken...........................................................................................34
Gebruik van abstracte begrippen..........................................................................................................................35
Propositioneel denken...........................................................................................................................................35
Inschakelen van hypothesen.................................................................................................................................35
Hypothetisch-deductief denken............................................................................................................................35
Experimenteel denken...........................................................................................................................................35
Combinatorisch denken.........................................................................................................................................35
8.2.2 Enkele gevolgen van formeel-operationeel denken.........................................................................................36
Aannemen van een kritische houding...................................................................................................................36
Invloed op zelfbeeld..............................................................................................................................................36
Intellectueel egocentrisme....................................................................................................................................36
8.2.3 Bespreking afzonderlijke (cognitieve) processen..............................................................................................37
8.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling.................................................................................................................38
8.3.1 Sociale ontwikkeling..........................................................................................................................................38
Veranderingen in relatie met ouders.....................................................................................................................38
Toenemend belang van leeftijdgenoten................................................................................................................38
8.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling..................................................................................................................39
Kernconflict van de adolescentie..........................................................................................................................39
Verschillende ontwikkelingspatronen...................................................................................................................39
3
, Inleiding ontwikkelingspsychologie
Wat is psychologie?
= wetenschappelijke studie gebaseerd op wetenschappelijk verkregen gegevens bv. onderzoek objectief,
systematisch, controleerbaar
= studie van gedrag waarneembaar
= studie van mentale processen inwendig (persoonlijk en resultaat van werking van hersenen) en niet-
waarneembaar (denken, emoties, verlangens, plannen…)
= studie van het individu
wetenschappelijke studie van gedrag en mentale processen van individuen
Hoofdstuk 1: Terreinverkenning
Ontwikkelings- of levenslooppsychologie = studie van gedrag door de verschillende levensfasen van de
mens
‘Gedrag’ verwijst zowel naar waarneembaar gedrag (zichtbaar handelen), als naar niet-waarneembaar
gedrag (waarnemen, denken, fantaseren, gevoelens, verlangens…)
Om iets te veranderen aan gedrag van leerling, moet je werken op wat hij denkt en wilt in gesprek gaan
met hem
Bv. iemand maakt iets kapot < gevolg van frustratie
pesten < zelf niet goed in zijn vel, uit evenwicht, moeilijk vrienden maken…
1.1 Korte historiek
1.1.1 De verre voorgeschiedenis
Voorwetenschappelijke ontwikkelingspsychologie
- Intuïtief denken: o.b.v. ervaringen tijdens alledaagse bezigheden, ontstaan allerlei denkbeelden over
hoe wereld in elkaar zit en hoe bepaalde gebeurtenissen onderling samenhangen
- Veranderingen doorheen verschillende levensfasen geven aanleiding tot ontstaan van uiteenlopende
inzichten en beweringen over wat typisch is voor bepaalde leeftijden
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller vanvaerenberghkyra22. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.01. You're not tied to anything after your purchase.
