Samenvatting: Inleiding Staats- en Bestuursrecht (beide boeken)
5 views 0 purchase
Course
Inleiding Staats- en Bestuursrecht (RR112)
Institution
Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)
Book
Beginselen van het Nederlandse staatsrecht
Bereid je voor op je tentamen met deze uitgebreide samenvatting van de voorgeschreven literatuur over staats- en bestuursrecht. Deze gids biedt een gerichte en overzichtelijke weergave van de belangrijkste thema’s en concepten uit beide boeken, zodat je efficiënt kunt studeren.
Wat je kunt ve...
Inleiding Staats en Bestuursrecht
literatuur samenvatting
Hoofdstuk 1 tot en met 16 m.u.v. H3 en H7 is een samenvatting van A.D. Belinfante & J.L. de Reede,
Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht, Deventer: Kluwer 2023.
Inleiding Staats en Bestuursrecht literatuur samenvatting, @IHelpYou
,Inhoudsopgave
Staatsrecht ........................................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1. Introductie ..................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 2. Staatsrecht: de bronnen ................................................................................................ 6
Hoofdstuk 4. De Europese Unie......................................................................................................... 10
Hoofdstuk 5: De Regering: De Koning en Ministers........................................................................... 13
Hoofdstuk 6: Verkiezingssystemen in Nederland .............................................................................. 18
Hoofdstuk 7. Raad van State, Algemene Rekenkamer, Nationale Ombudsman en Vaste Colleges van
Advies ................................................................................................................................................ 20
Hoofdstuk 8. Parlement, Ministers en Koning: De Verhouding ......................................................... 21
Hoofdstuk 9. Wetgeving: de functies van staatsorganen .................................................................. 26
Hoofdstuk 10. Grondwetsherziening ................................................................................................. 32
Hoofdstuk 11. Bestuur: de functies van staatsorganen ..................................................................... 34
Hoofdstuk 12. Beleid, financiën en defensie ..................................................................................... 37
Hoofdstuk 13. Rechtspraak: de functies van staatsorganen ............................................................. 40
Hoofdstuk 14. Grondrechten ............................................................................................................. 43
Hoofdstuk 15. Algemene decentralisatie .......................................................................................... 51
Bestuursrecht .................................................................................................................................... 62
Hoofdstuk 5. Handelen van het bestuur ........................................................................................... 70
Hoofdstuk 7. De algemene rechtsnorm: materieel ........................................................................... 76
Hoofdstuk 10. De handhaving van het bestuursrecht ....................................................................... 81
Hoofdstuk 15. De bestuursrechtspraak ............................................................................................. 88
Hoofdstuk 16. Het bestuursprocesrecht............................................................................................ 92
Inleiding Staats en Bestuursrecht literatuur samenvatting, @IHelpYou
,Staatsrecht
Hoofdstuk 1. Introductie
Het begrip staat: een benadering
De staat die door een gemeenschap wordt gevormd, bezit een gemeenschappelijke cultuur. Het bezit
ook een rechtsgemeenschap. Dit houdt in dat zij haar belangrijkste waarden in, door dwang en
handhaving, regels neergelegd heeft. De mogelijkheid van het toepassen van dwang om de
gemeenschapsnormen te handhaven, is kenmerkend voor de staat. Er zijn ook regels die niet door
dwang te handhaven zijn. In het bijzonder geldt dit voor staatsrechtelijke gedragsregels voor de
hoogste staatsorganen.
De regels die betrekking hebben op de organisatie van de met gezag beklede organen en de grenzen
van hun gezag hebben, vormen de rechtsregels die wij staatsrecht noemen. Historische processen
hebben, meer dan systematische en rationele processen, de organisatie van de met gezag beklede
organen bepaald. Het vergelijkend staatsrecht leert ons stelsels uit het verleden en bestaande stelsels
in hun verschillen en overeenkomsten kennen. Het staatsrecht is een product van een historisch
proces en dus van een bepaalde cultuur. Met het uitspreken van waardeoordelen moet dus
voorzichtig worden omgegaan.
In de middeleeuwen was het gezag het persoonlijk recht van de vorst. Het gezag was overdraagbaar.
Huwelijksinbreng en erfenis hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de totstandkoming van
koninkrijken. Deze staatsorganisatie kon zich handhaven in een cultuur die aan de organen die
rechten uitoefenden en daarnaast plichten oplegden. De mensen hadden in die tijd een bestaan dat
naar de begrippen van die dagen redelijk tegen de normale risico’s verzekerd was.
Met de opkomst van een klasse, de kooplieden en de burgers, die de sociale bescherming van de
gezagsdragers niet nodig hadden, werd de rechtvaardigheid van het gezag als persoonlijk recht in
twijfel getrokken. Deze verandering vond ongeveer in de zeventiende eeuw plaats. Het gezag werd als
attribuut gezien van een abstractie die ruimte liet voor de samenwerking van velen bij de uitvoering
daarvan: de staat.
De vorst werd in toenemende mate gezien als een orgaan en symbool van de staat. Hij diende bij het
te groot worden van de kloof tussen cultuur en vorst te worden verwijderd. Het nieuwe
cultuurpatroon ging uit van het individu als kleinste maatschappelijke eenheid. Gezag is het
tegendeel van vrijheid, het beperkt de vrijheid van het individu. Om in een maatschappij van vrije
individuen het gezag te kunnen aanvaarden, moet volgens de theorie van het ‘Contrat social’ van
Rousseau gerealiseerd worden dat het onmisbare gezag alleen bestaat omdat individuen het
accepteren.
Het staatsrecht moet de gemeenschap en de individuele mens in één normenstelsel verenigen. Ieder
staatsrecht is een compromis tussen individuele vrijheid enerzijds en dwang van de gemeenschap
anderzijds. Door de ethische eis van gelijkwaardigheid van de mens die heden ten dage geldt, valt
een deel van de vroegere problematiek betreffende de beste staatsvorm weg; onbeperkte monarchie
en oligarchie zijn onverenigbaar met dit gelijkheidsbeginsel.
Staatsmachtverdeling over verschillende organen
In de moderne staat is de directe democratie achterhaald, omdat men met zeer grote aantallen
personen niet redelijk tot besluiten kan komen en omdat bij zulke aantallen niemand zich voor
genomen besluiten verantwoordelijk voelt. Het gezag berust daarom op door de burgers gekozen
Inleiding Staats en Bestuursrecht literatuur samenvatting, @IHelpYou
, vertegenwoordigers. Wanneer een gemeenschap voort wil bestaan, moeten beslissingen genomen
worden en is gezag onvermijdelijk. Inspraak op het gezag is nuttig, omdat dit duidelijk maakt welke
tegenstrijdige belangen in het spel zijn en hoe zwaar deze voor betrokkenen wegen.
Het gezag over verschillende organen en dus over verschillende mensen of groepen van mensen
verdelen, is een middel om aan het gevaar van de greep naar macht van de gekozen gezagsdragers te
ontkomen. Ieder orgaan moet een bepaalde macht en een zekere verantwoordingsplicht krijgen. Op
deze wijze houden de organen elkaar in evenwicht en hoewel er een tamelijk ingewikkeld stelsel
ontstaat, wordt een zekere stabiliteit in machtsverhoudingen gewaarborgd. Dit wordt ook wel
aangeduid met de term checks and balances.
De machtenscheiding werd geïntroduceerd door Montesquieu in 1748 in zijn boek ‘De l’Esprit des
Lois’. Het kenmerk van machtenscheiding is dat er drie organen bestaan, die ieder een eigen functie
uitoefenen en onafhankelijk zijn van elkaar. De staatsmacht wordt dus verspreid over de uitvoerende
macht, de wetgevende macht en de rechtsprekende macht. Ieder oefent een deel van de macht uit,
er vindt wederzijdse controle plaats en de macht wordt in evenwicht gehouden.
In het huidige Nederlandse staatsrecht bestaat de strikte machtenscheiding niet meer. Niet ieder
orgaan voert een specifieke taak uit. De centrale overheid bestaat uit een samenstelling van organen,
die ieder een deel van de overheidstaak uitoefenen en elkaar nodig hebben om te regeren. De
organen houden elkaar op deze manier in evenwicht en controleren elkaar eveneens. Verder bestaat
een tweede taakverdeling in het gezag in een territoriale splitsing; de centrale overheid verleent een
deel van de bestuursbevoegdheid aan regionale overheden.
De grondregels van een staatsorganisatie
Wanneer als grondslag voor een democratisch bestel aangenomen wordt dat ieder orgaan voor de
uitoefening van bevoegdheden ofwel de medewerking van een ander orgaan nodig heeft ofwel aan
controle daarvan onderworpen is, volgt hieruit een aantal grondregels voor een democratisch
bestuur waaraan een democratische staatsorganisatie getoetst dient te worden. Onze democratische
rechtsstaat kent twee belangrijke grondregels:
Geen bevoegdheid zonder grondslag in de wet of de Grondwet;
Legaliteitsbeginsel;
Overheidsdwang;
Ander overheidshandelen (met uitzondering van subsidies).
Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder dat op
die uitoefening controle bestaat.
Politieke verantwoordingsplicht, hierbij moeten de bestuurlijke organen zich verantwoorden
tegenover de vertegenwoordigende organen, de vertrouwensplicht is hierbij van belang.
Ambtelijke ondergeschiktheid, binnen het openbaar bestuur heerst er een hiërarchie, ambtenaren
zijn daarbij als het ware gerangschikt waarbij deze steeds aan de bovengelegen laag verantwoording
dienen af te leggen. Dit loopt bijvoorbeeld door tot de minister (bij ministeries), die weer
verantwoording schuldig is aan de volksvertegenwoordiging.
Bestuurlijk toezicht, De regering heeft in beperkte mate invloed op het beleid van andere
bestuursorganen. Er kan sprake zijn van preventief toezicht, dus dat het lager orgaan goedkeuring
moet vragen aan een hoger orgaan (art. 132 lid 3 Gw) of van repressief toezicht, dus dat een hoger
orgaan achteraf een beslissing van een lager orgaan ongedaan maakt (art. 132 lid 4 Gw).
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid, dit kan in geval een minister een wetsvoorstel van een
koninklijk besluit heeft ondertekend wetende dat deze in strijd is met de Grondwet of algemene
maatregelen van het bestuur.
Beroep, tegen beslissingen van bestuursorganen kan er bijna altijd in beroep worden gegaan. De regel
Inleiding Staats en Bestuursrecht literatuur samenvatting, @IHelpYou
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller IHelpYou. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.76. You're not tied to anything after your purchase.
