Deze samenvatting bevat de samenvatting van de leerstof voor bijeenkomst 2 van het vak Inleiding staats- en bestuursrecht, Maastricht Universiteit. Hoofdstuk III, XII en XIII komen aan bod.
INLEIDING STAATS- EN BESTUURSRECHT
Samenvatting bijeenkomst 2 Hoofdstuk III, XII, XIII
Hoofdstuk III Rechtsstaat
Rechtsstaat = de staats wordt onder het gezag van het recht geplaatst en is niet alleen
rechtsschepper, maar is zelf ook gebonden aan het recht.
De rechtsstaat dient aan vier eisen te voldoen:
1. Legaliteitsbeginsel
bevoegdheden van overheidsorganen kunnen slechts bestaan op grond van een wet
en dienen conform de wet te worden uitgeoefend.
2. Een vorm van machtenscheiding
3. Onafhankelijke rechterlijke macht
Deze onafhankelijke rechterlijke macht moet toezien en heeft daartoe ook de
noodzakelijke bevoegdheden, op de uitoefening door de overheid van haar
bevoegdheden.
4. Grondrechten
Bescherming van fundamentele rechten van burgers & bieden bescherming tegen
machtsmisbruik door overheid.
Bij een democratische rechtsstaat is er nog aan de eis van legaliteit toegevoegd, dat de
wetgeving afkomstig dient te zijn van een democratisch gelegitimeerde wetgever.
Rule of law
Overheidsbevoegdheden moeten hun grondslag vinden in het recht. Er is niet
zozeer sprake van een legaliteitseis, dan wel van een voorschrift van
rechtmatigheid: de uitoefening van bevoegdheden moet binnen de grenzen
van het recht blijven.
Het begrip rule of law impliceert dat het recht aan bepaalde minimumeisen
van rechtvaardigheid moet voldoen. Deze minimumeisen betreffen de
afwezigheid van willekeur; toepassing van het gelijkheidsbeginsel en ook van
toegang tot een onafhankelijke rechter in het geval dat inbreuk wordt
gemaakt op substantiële rechtsgoederen.
Scheiding der machten en grondrechten maken geen deel uit van Rule of law.
Bij Rule of law en de rechtsstaat worden verschillende algemene rechtsbeginselen gebruikt.
Bij Rule of law zijn deze wel duidelijker weergegeven en bij de rechtsstaat zit dit meer in het
legaliteitsbeginsel. :
- Individuele vrijheid
- Rechtszekerheid
- Verbod van willekeur en misbruik
- Gelijkheidsbeginsel
- Rechtsbescherming
Dit is het toetsingskader rechtsstaat
Scheltema formuleerde vier beginselen waar de democratische rechtsstaat op gebaseerd is:
1. Rechtszekerheidsbeginsel
2. Gelijkheidsbeginsel
3. Democratiebeginsel
4. Beginsel van de dienende overheid
, De EU is volgens art. 2 VEU gebouwd op onder meer de rechtsstaat en verlangt de
bescherming daarvan ook van de lidstaten, blijkt uit art. 7 VEU.
Legaliteitsbeginsel (staatsrechtelijk)
Overheidsbevoegdheden moeten hun grondslag in de wet hebben en conform die
wettelijke grondslag worden uitgevoerd (art. 89 Gw).
Amvb’s en andere algemeen verbindende voorschriften afkomstig van het Rijk op
moeten op een wet zijn gebaseerd, waar het gaat om voorschriften door straffen te
handhaven.
Bestuursrechtelijk kan de eis van legaliteit mede worden afgeleid uit de definitie van het
begrip besluit; ingevolge art. 1:3 Awb is dat een schriftelijke beslissing van een
bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling.
Legaliteitseis t.a.v. EU:
- Te vinden in art. 4 VEU en art. 2 lid 1 VWEU. De Unie kan alleen optreden indien,
én voor zover, daartoe in de Verdragen een expliciete grondslag is te vinden.
Scheiding van machten en toedeling van bevoegdheden
a. Scheiding van machten (ontwikkeld door Montesquieu)
Ratio van onderscheid: het beschermen van de vrijheid van de burger door machts-
concentratie en machtsmisbruik te kunnen voorkomen.
In de VS is deze scheiding betrekkelijk zuiver doorgevoerd. De betrekkelijkheid van de
zuiverheid zit er in dat de scheiding is verzegeld van ‘checks and balances’: de drie machten
kunnen op elkaars functioneren invloed uitoefenen, waarin eveneens een middel om
machtsmisbruik te voorkomen werd gezien. Er zijn dus controlemogelijkheden.
In de EU: niet zozeer scheiding der machten, maar de gedachte dat machtsmisbruik
kan worden tegengegaan door de organen en instellingen met elkaar te laten
samenwerken.
b. Verticale spreiding: toedeling van bevoegdheden aan lichamen
Machtsconcentratie wordt ook voorkomen door bevoegdheden toe te delen aan lagere
publiekrechtelijke lichamen = decentralisatie (normatieve betekenis: erkenning van de
wenselijkheid van het bestaan van lagere publiekrechtelijke verbanden).
Twee vormen van verticale spreiding:
Territoriale decentralisatie het overlaten/overdragen van een pakket van
regelgevende bestuurlijke bevoegdheden met het oog op de behartiging van de
belangen, gerelateerd aan een bepaald territoir
Territoriale lichamen = gebiedscorporaties, zoals provincies en gemeenten
Functionele decentralisatie het overlaten/overdragen van een pakket van
regelgevende bestuurlijke bevoegdheden ter behartiging van belangen, gerelateerd
aan een bepaalde functie (bijvoorbeeld waterkering en -beheer).
Functionele decentrale lichamen = doelcorporaties. Denk aan niet meer bestaande
lichamen voor beroep en bedrijf.
Waterschappen bezitten de kenmerken van beide soorten corporaties
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rechtenstudent_maastricht. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.
