Deze samenvatting is zeer uitgebreid over de bovenstaande onderwerpen. De belangrijke begrippen/personen heb ik dikgedrukt. In deze samenvatting zijn alleen paragrafen 1 & 2 behandeld. Doordat ik zelf niet meer op de middelbare school zit heb ik geen idee of dit alles is of dat er meer paragrafen b...
- Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economisch en sociale verhoudingen.
In de 18e eeuw meenden de ontwikkelden mensen dat kennis en verstand de mensheid hielp om
vanuit ‘de duisternis’ naar ‘het licht’ te komen. Met duisternis bedoelden ze onwetendheid, domheid
en intolerantie; het licht stond voor kennis, inzicht en verdraagzaamheid. Er ontstond optimisme
over de mogelijkheid om met de rede (het verstand) alles te begrijpen en te verbeteren.
Rationalisme en kennis zouden de wereld beter maken. Zo werd op de wetenschappelijke revolutie
uit de 17e eeuw in de 18e eeuw voortgebouwd door een revolutie in het denken die de verlichting
werd genoemd wordt. In de hele westerse wereld raakte de verlichting in de mode bij ontwikkelde
mensen. Rijke dames nodigden schrijvers, filosofen en andere verlichtende denkers uit om te
discussiëren. Overal ontstonden verlichte clubs en verenigingen waarin mensen ideeën uitwisselden
of samen onderzoek deden, zoals in het genootschap Felix Meritis in Amsterdam vanaf 1777.
Verlichte denkers hadden kritiek op godsdienstige intolerantie en vonden dat alle religies gelijke
rechten moesten hebben. Het was immers niet te bewijzen dat het ene geloof beter was dan de
andere. De Franse schrijver Voltaire was een fel bestrijder van godsdienstige bekrompenheid en
bijgeloof. Vooral de Katholieke kerk liet volgens hem mensen geloven in allerlei onzin. Sommige
verlichte denkers waren Atheïst: ze geloofden niet in God. Maar Voltaire was deïst: de wereld was
door God gemaakt, maar God bemoeide zich er niet meer mee.
In de 18e eeuw waren de samenlevingen vol ongelijkheid. Adel en geestelijken hadden allerlei
voorrechten. Een aantal verlichte denkers vond dit wel best, zoals Voltaire. Volgens hem wou maar
10% van de bevolking zelf nadenken. De anderen konden zich beter laten leiden door het gezag van
bijvoorbeeld de adellijke heer of de kerk. Maar in 1754 schreef de Frans-Zwitserse schrijver Jean
Jacques Rousseau dat alle mensen van nature gelijk zijn. Hij behoorde tot de groeiende groep
verlichtende denkers die vonden dat de bestaande ongelijkheden in strijd met de rede waren. Alle
mensen waren geboren met verstand en moesten dus gelijke rechten hebben.
Verlichte denkers ontwikkelden ook nieuwe politieke ideeën. Met rationalisme en optimisme wilden
ze de politieke situatie verbeteren. De Engelsman John Locke stelde dat koningen en regeringen hun
macht niet kregen van God maar van de burgers. Bestuurders moesten de mensenrechten
beschermen. Dat waren rechten waarop ieder mens aanspraak kan maken. de overheid moest
volgens Locke niet boven de wet staan. Hij was voor een rechtstaat waarin rechten en plichten van
burgers én overheid zijn vastgelegd in wetten. En burgers mochten bestuurders zo nodig vervangen.
Ook Rousseau meende dat het hoogste gezag in de staat, de soevereiniteit, afkomstig was van het
volk. Regering, parlement en rechters moeten het gezag uitoefenen in de naam van het volk. Deze
volkssoevereiniteit noemde hij ‘de algemene wil’.
De Franse verlicht denkende Montesquieu vroeg zich af hoe onderdrukkingen moesten worden
voorkomen. Als één persoon of groep alle politieke macht heeft, leidt dat volgens hem onvermijdelijk
tot corruptie, machtsmisbruik en onderdrukking. In zijn boek ‘over de geest van de wetten’ (1748)
legde Montesquieu uit dat de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht van elkaar gescheiden
moesten worden. Volgens deze driemachtenleer (trias politica) moet het parlement wetten
vaststellen (wetgeven), moet de regering wetten uitvoeren en moeten onafhankelijke rechters de
naleving controleren. De gescheiden machten zouden elkaar in evenwicht houden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller melissa2005ve. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
