Summary
Uitgebreide samenvatting - H3 Maatschappijleer
- Course
- Level
Alle dikgedrukte begrippen zijn belangrijk.
[Show more]
Seller
Follow
melissa2005ve
Content preview
Maatschappijleer SV hst. 33.1
Politiek kun je het beste omschrijven als het nemen van allerlei besluiten om het land te
besturen. De besluiten van politici hebben veel invloed op ons leven. Het gaat om zaken die van
algemeen belang zijn omdat veel mensen er nu of later mee te maken krijgen. Dit kan op gebied van:
- Welvaart
- Volksgezondheid
- Infrastructuur
- Onderwijs
- Buitenlandse zaken
- Openbare orde en veiligheid
Om al dit soort zaken te regelen is geld nodig. Daarom betalen we belasting. Maar daardoor
profiteren we ook van alle voorzieningen.
Een democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed
uitoefent op de politieke besluitvorming. Het oudste bekende voorbeeld van een directe
democratie is de stad Athene uit de Griekse oudheid. Hier stemde de bevolking op het centrale
stadsplein gezamenlijk over belangrijke besluiten. Het was wel een beperkte democratie omdat
alleen mannen mee mochten stemmen.
Een overblijfsel van deze directe democratie is het referendum, waarbij kiesgerechtigden
burgers rechtstreeks mogen stemmen over een politiek vraagstuk of
wetsvoorstel. Ondanks de referenda heeft Nederland net als de meeste andere landen geen
directe maar een indirecte democratie. Daarin neemt het volk niet zelf de beslissingen, maar laat dit
over aan gekozen vertegenwoordigers in het parlement. Daarnaast kunnen de
volksvertegenwoordigers zich grondig verdiepen in allerlei ingewikkelde onderwerpen waar je als
burger geen tijd voor hebt. We spreken bij indirecte democratie ook wel van een parlementaire
democratie omdat de gekozen vertegenwoordigers samen het parlement vormen.
De rechtsstaat met zijn grondrechten vormt het fundament van onze democratie. Dankzij die
grondrechten kun je invloed uitoefenen. We zetten de belangrijkste kenmerken, die in Nederland zijn
vastgelegd in de grondwet, op een rijtje. Burgers hebben politieke grondrechten:
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht te kiezen en verkozen te worden.
- Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten.
- Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten.
Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
- De regering en het parlement maken samen de wetten.
- Wetten gaan pas gelden als de meerderheid in het parlement daartoe besluit.
Ondanks het meerderheidsperceptie houdt een democratie rekening met de rechten van
minderheden. Hierdoor kunnen grondrechten niet zomaar worden afgeschaft, ook niet als de
meerderheid dat zou willen.
Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier ze dat doen.
De meeste Europese landen werden pas in de 19 e eeuw een democratie. In Nederland ligt sinds 1848
de macht niet meer bij de koning, maar bij de gekozen volksvertegenwoordigers. Eerst mochten
, lange tijd alleen rijke mannen stemmen. Dat veranderde pas met de invoering van het algemeen
kiesrecht, in 1917 voor mannen en in 1919 voor vrouwen.
We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen is van één persoon of een
kleine groep mensen. Dictaturen kunnen erg van elkaar verschillen. Naast alleenheerschappij
van personen zijn er ook dictaturen die gebaseerd zijn op een ideologie. In die landen heeft de
communistische partij alle macht en hebben burgers weinig tot geen individuele vrijheden. Er zijn
ook landen waar fascistische partijen aan de macht zijn. Fascisten zijn sterk nationalistisch en wijzen
de democratie af. Een andere vorm is de religieuze dictatuur, zoals Iran. Daar is de
machtsuitoefening volledig gebaseerd op de islamitische wetgeving. Het volk kiest er weliswaar een
parlement en de president, maar voor alle politieke besluiten is goedkeuring nodig van niet-gekozen
geestelijke leiders. Ten slotte kennen we militaire dictaturen, daar heeft het leger alle macht.
Dictaturen komen meestal tot stand na een staatsgreep waarbij een dictator met behulp van het
leger de macht grijpt. Dictaturen hebben meestal de volgende eigenschappen:
- Een machtenscheiding ontbreekt
- De grondrechten worden niet gerespecteerd
- Er bestaat geen vrije pers
- Oppositiepartijen zijn vaak verboden
- Er is een grote politieke rol voor de militairen
- Er is meestal sprake van verkiezingsfraude
- De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen
3.2
Bijna alle politieke partijen ontstaan uit een ideologie, een samenhangend geheel van
ideeën over de gewenste inrichting van de samenleving. Daarbij gaat het vooral om
twee vragen:
Welke waarden en normen staan centraal?
economische vrijheid hoort bij een andere ideologie dan bijvoorbeeld gelijkheid.
Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Links wil ongelijkheid tussen mensen verminderen met onder andere goede uitkeringen en andere
voorzieningen. De overheid moet de zwakkeren beschermen en moet een grote rol spelen. Rechts
wil zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch gebied. Eigen
verantwoordelijkheid staat groot in beeld bij rechts.
Sociaaldemocratie Christendemocratie Liberalisme
- Eerlijke verdeling van - Gespreide - Persoonlijke vrijheid.
inkomen, kennis en verantwoordelijkheid. - Economische vrijheid.
macht. - Zorgzame
- Bescherming van de samenleving.
zwakkeren.
Benadrukt de rol van de Benadrukt de Benadrukt de belangen van het
overheid op sociaaleconomisch verantwoordelijkheid van individu en het bedrijfsleven.
terrein. burgers voor elkaar.
Sturende overheid om sociale Aanvullende rol van de Terughoudende overheid die
gelijkheid tot stand te brengen. overheid ter ondersteuning orde en gezag handhaaft.
van particuliere organisaties.
Naast de genoemde ideologieën die hierboven in de tabel staan, moet je er nog meer weten. Het
populisme: het populisme is vooral sterk nationalistisch, voor het eigen land opkomen dus. De
partijen die dit zijn, spreken via de zogenaamde ‘wil van het volk’.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller melissa2005ve. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.07. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62890 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now