Samenvatting Aardrijkskunde (de Geo) VWO Globalisering
2 purchases
Course
Aardrijkskunde
Institution
ISW Gasthuislaan
Book
De Geo Wereld globalisering vwo tweede fase Studieboek
Dit is een complete bundel samenvattingen van het boek 'Globalisering', uitgewerkt met plaatjes en duidelijke voorbeelden. De samenvatting is zo dicht mogelijk bij het boek gebleven, waardoor slechts de belangrijkste informatie van het boek overblijft.
§1.1 De wereld indelen
Mensen van verschillende achtergronden zijn met elkaar verbonden door de technologie, een global
village. Landen hebben banden, waardoor veel wordt samengewerkt, globalisering. Het
globaliseringsproces wordt opgedeeld in gebieden. Een mogelijke indeling van de wereld is die in
cultuurgebieden. Deze verschillende gebieden heten macroregio’s. De grenzen tussen deze
cultuurgebieden zijn vaak geleidelijk. De bevolking deelt een geschiedenis, waarbij een bepaalde identiteit
ontwikkelde. Taal en religie spelen daarbij een belangrijke rol. Soms is het taalverschil zo groot dat er een
derde taal wordt gebruikt, de lingua franca. Godsdienst heeft invloed op normen en waarden van de
samenleving. Een andere manier om de wereld in te delen is te kijken naar de spreiding van politieke
macht. Niet overal is de zeggenschap in een land erg groot. Het democratische gehalte kun je meten met
de democratie-index. Daarin zijn kenmerken als vrije verkiezingen, functionerende regering en
mensenrechten erg belangrijk.
De meest gebruikte indicator voor de mate van economische ontwikkeling (welvaart) is het bbp. Het bbp is
de waarde van alle goederen en diensten die in een land worden geproduceerd. Wanneer je het bbp
bekijkt voor een groter of kleiner gebied, spreek je over het bruto regionaal product per inwoner
(brp/inw). Om de welvaart te meten, deel je het bbp door het aantal inwoners. Je moet daarbij rekening
houden met:
- De betrouwbaarheid van de cijfers is niet altijd even groot, vooral niet in minder ontwikkelde
landen. Zo worden cijfers op verschillende manieren verzameld en corruptie is er groot.
- Er bestaan prijsverschillen tussen landen. Zo is de koopkracht met hetzelfde geld overal anders.
- In een land kunnen grote welvaartsverschillen voorkomen. Zo’n regionale ongelijkheid wordt door
een gemiddelde verborgen. Dat gebeurt ook als er sprake is van sociale ongelijkheid.
Het economische ontwikkelingspeil kun je afleiden uit de beroepsbevolking. Vooral het aandeel dat in de
landbouw werkt, is een goede indicator. De hoogste lonen worden vaak betaald in de zakenwereld. De
bevolkingsspreiding in de wereld is ongelijkmatig. Hoge bevolkingsdichtheid komt voor in vruchtbare
rivierdalen. Lage bevolkingsdichtheden komen voor in extreem koude, droge of hoge gebieden. De
verstedelijkingsgraad- en tempo hangen deels samen met het ontwikkelingspeil.
§2 Scheidslijnen in Europa
Diffusie is de verspreiding van een verschijnsel van gebied tot gebied. Een tweedeling van Europa en Azië is
met taal als indicator onmogelijk, omdat de taal verspreid is over Eurazië. De term geopolitiek wordt
gebruikt om machtsverhoudingen tussen landen te beschrijven, denk aan verschoven geopolitieke invloed
van de SU in Oost-Europa. Een tweede factor die van invloed is op het ontbreken van staatkundige
stabiliteit zijn de culturele verschillen in Europese landen. Soms zijn staten nog zo jong dat natievorming –
het bevorderen van de samenhang in een land – nog weinig tijd heeft gehad. Wanneer volken weerstand
bieden tegen natievorming, kan dat leiden tot regionalisme, het streven naar een vorm van zelfbestuur.
Wordt het verkrijgen van een eigen staat werkelijkheid, dan is er sprake van separatisme. Ten slotte zorgen
economische factoren voor nieuwe scheidslijnen, waarbij economische verschillen zorgen voor onenigheid.
De EU is het resultaat van een lange periode van blokvorming. Door snelle uitbreiding van de EU is de
globalisering in dit samenwerkingsverband sterk toegenomen. Toch neemt de verdeeldheid onder de EU-
staten wel eens toe. De jaarlijkse natuurlijke bevolkingsgroei is klein in Europa. Dat past bij een macroregio
waar veel landen een hoog ontwikkelingspeil hebben. Ze bevinden zich vaak in de laatste fase van de
demografische transitie. Demografisch transitiemodel:
1. De mensen leven van landbouw en ambacht. Geboorte- en sterftecijfers zijn hoog. De medische en
hygiënische situatie zijn slecht. Hongersnoden en ziekten veroorzaken veranderingen in
sterftecijfer.
2. Het geboortecijfer blijft hoog, maar het sterftecijfer begint te dalen omdat ziektes en hongersnoden
beter bestreden kunnen worden. Ook verbeteren drinkwater, riolering en sanitair.
3. Kenmerkend is de daling van het geboortecijfer. Verstedelijking leidt tot afnemende sociale en
kerkelijke invloed op de gezinsgrootte. Ook worden opvoeding en onderhoud duurder. Het
sterftecijfer blijft ook dalen, vooral door de vermindering van de kindersterfte.
, 4. Zowel geboorte- als sterftecijfers liggen op een laag niveau. De bevolkingsgroei stagneert. Het lage
geboortecijfer hangt samen met de lage vruchtbaarheid en het aandeel jonge vrouwen.
5. Vergrijzing van de bevolking zorgt ervoor dat het sterftecijfer stijgt en het geboortecijfer laag blijft.
De leeftijdsopbouw in een regio is een demografisch kenmerk. Die
opbouw wordt vaak afgebeeld in een bevolkingsdiagram. Elke fase
van de demografische transitie kent een vorm. Ook kun je het
aandeel van de actieve en niet-actieve bevolking aflezen. Het
aantal mensen van de niet-actieve bevolking uitgedrukt als
percentage van de productieve bevolking noem je de
demografische druk.
§3 De islamitische wereld
In een groot deel van de islamitische macroregio wordt er Arabisch gesproken. De diffusie van de islam
ging immers hand in hand met de verspreiding van de Arabische taal. Grote bevolkingsdichtheden komen
voor langs vruchtbare rivierdalen. Vroeger was de Arabische wereld in stammen georganiseerd, waarbij
het belang van de stam voorop stond. Het belemmerde de eenheidsvorming in een land. De islamitische
bevolking is te verdelen in soennieten en sjiieten. In 2010 begonnen protesten die zich verspreidden over
delen van de Arabische wereld: de Arabische lente. Grote sociale ongelijkheid was de oorzaak van de
onrust.
Bij religieuze spanningen in Syrië en Irak spelen machtsverhoudingen in het Midden-Oosten een rol. Het
niet-Arabische Iran, waar vooral sjiieten leven, probeert zijn macht uit te breiden door het ondersteunen
van geloofsgenoten in Irak en Syrië. Ook het soennitische Saudi-Arabië probeert de politieke verhoudingen
in Jemen sterk te beïnvloeden. Bij andere landen speelt onvrede over dictators, corruptie en schending van
mensenrechten een rol. In Noord-Afrikaanse landen is de machtsstrijd tussen stammen van groot belang.
Veel milities strijden er dan ook om de politieke macht in het land. Europa heeft grote invloed gehad op de
staatkundige indeling tijdens de koloniale periode. De belangen van enkele Europese landen stonden
voorop. De opbouw van hechte en goed georganiseerde staten was daardoor vrij lastig.
In Syrië spelen veel factoren een rol van de onderlinge strijd. De oorlog begon als een burgeroorlog tussen
verschillende religieuze en achtergestelde groeperingen en de partijen van Assad. De problematiek werd
ingewikkeld toen Koerden een autonoom gebied wilden. Vorming van een kalifaat van de IS maakt de
situatie nog complexer. Rusland, de VS en West-Europa hebben hun eigen motieven om partijen te
steunen.
§4 Sub-Sahara-Afrika
De natuurlijke bevolkingsgroei van deze macroregio groter als gemiddeld. Veel landen zitten in de 3 e fase
van het transitiemodel. Er leven veel etnische groepen, waardoor alleen via een lingua franca onderlinge
communicatie mogelijk is. In de godsdienst zie je dat landen in de overgangszone met de islamitische
wereld een hoog percentage moslims hebben. Bij de kust zijn natuurgodsdiensten en christendom
belangrijker. In Midden-Afrika komt animisme voor, waarbij in bezieling van zeeën, dieren en planten
wordt geloofd.
Na een lange dictatuur veranderde vanaf 1980 in een aantal landen het regime. Zo vinden hervormingen
plaats en stijgt het democratische gehalte. Ook waren er gewelddadige burgeroorlogen. Politieke partijen
in Afrika zijn vaak verbonden aan een etnische groep. De partij die de macht heeft kan andere partijen
(etnische groepen) buitensluiten, wat regelmatig tot conflicten leidt, denk aan de Hutu’s en Tutsi’s in
Rwanda.
Het bbp is in tien jaar tijd in alle landen in de macroregio gestegen. De economische groei hangt samen
met investeringen in de dienstensector, landbouw en natuurlijke hulpbronnen. Helaas is de sociale
ongelijkheid wel toegenomen, omdat niet iedereen profiteert van de inkomsten. In West-Afrika bestaan
hierdoor grote regionale verschillen. De economie van veel landen is vaak erg eenzijdig gericht op land- of
mijnbouw. Landen zijn zo zeer kwetsbaar voor veranderingen in grondstofprijzen. Nigeria heeft een
, gedifferentieerd exportpakket, wat je terugziet in het aandeel van het bbp in de verschillende economische
sectoren. De natuurlijke mogelijkheden voor landbouw zijn in West-Afrika goed. Een toenemende vraag
naar agrarische producten kan leiden tot een economische groei. Hoe eenzijdiger een land exporteert, hoe
kwetsbaarder het wordt. West-Afrika is na de VS en Azië de belangrijkste katoenproducent. Een probleem
is dat de VS de boeren subsidies verstrekt, wat ten koste gaat van de Afrikaanse boeren. Sinds 2005 is de
rol van China in Sub-Sahara-Afrika toegenomen. China heeft vanwege toenemende welvaart natuurlijke
hulpbronnen nodig. Daarom investeert China veel in land-, mijnbouw en infrastructuur, wat je terugziet in
de herkomst en bestemming van goederen. Welvaart stijgt in Afrikaanse steden wat je ziet aan het
verstedelijkingstempo.
§5 ‘Reuzen’-verschillen in Oost-Azië
In Oost-Azië overheerst in het westelijke deel het christendom en in het oosten het boeddhisme. In de
Chinese samenleving gaat het boeddhisme samen met het confucianisme. Het confucianisme bevat allerlei
richtlijnen, zoals respect voor ouderen. In Japan is het boeddhisme sterk vermengd met het shintoïsme,
waarin elementen van natuurgeesten voorkomen. Het merendeel van de Oost-Aziaten woont in de
riviervlakten dicht bij de kust. De hoge ligging en het droge klimaat met strenge winters maken bewoning
in Mongolië minder geschikt. De natuurlijke bevolkingsgroei in Oost-Azië vertoont grote verschillen. Vooral
in Japan is er sprake van een negatieve groei, omdat het zich in de laatste fase van het transitiemodel
bevindt.
China en Japan zijn twee economische reuzen in Oost-Azië. Verwacht wordt dat China de grootste
economie van de wereld zal worden. Toch zegt de omvang van de economie niet veel over de welvaart van
de bevolking. Japan, Zuid-Korea en Taiwan zijn volgen het bbp relatief rijk. Noord-Korea, Mongolië en
China relatief arm. Japan kent een vrijemarkteconomie, waarbij het zich vooral in WOII snel ontwikkelde
tot industrieel land. Zuid-Korea en Taiwan behoren tot een groep van nieuwe industrielanden, de Newly
Industrializing Countries (NIC’s). Noord-Korea kent een planeconomie. De staat wordt geleid door de
communistische partij. China is al lang bezig om zijn planeconomie tot vrijemarkteconomie om te bouwen.
In een vrijemarkteconomie zijn de prijzen van goederen en diensten van grote invloed op de productie en
consumptie van een land. In markteconomieën worden beslissingen genomen door bedrijven en
consumenten, iets wat in contrast met het communisme, waarbij één partij de beslissingen neemt.
Het economische en demografische zwaartepunt van China ligt in het oosten. Daar liggen vruchtbare
riviervlakten met een vochtig klimaat. Toch waren er nog regelmatig hongersnoden, iets wat de invoer van
een planeconomie moest veranderen, maar succes bleef uit. Zo wilde de overgang naar een industriële
samenleving niet lukken. Beetje bij beetje drong de markteconomie na 1980 op. Het gebied
industrialiseerde en verstedelijkte snel. Shanghai kon uitgroeien tot een miljoenenstad. In het westelijke
deel is de greep van de staat in de economie nog groot. Hoewel de groei van de economie de erg groot is,
wordt er een economische crisis gevreesd, omdat de groei afneemt en de bevolking vergrijst. De regionale
ongelijkheid in China is altijd al hoog geweest. De industrie breidt zich uit richting het binnenland. De
noordelijke provincies zijn de afgelopen jaren meer gegroeid dan kustprovincies. Daardoor trekken er
steeds meer migranten naar industriële kernen in het binnenland. De middenklasse groeit en zal
toenemen. Het stijgende welvaartsniveau zorgt voor grote veranderingen in de samenleving.
Er bestaan in Oost-Azië verschillende politieke spanningen. Noord-Korea en Zuid-Korea staan al lang
tegenover elkaar. Ook China en Taiwan kennen spanningen. Taiwan wordt door China als een afvallige
provincie gezien en niet als een soeverein land. Het is kapitalistisch en heeft een democratie, terwijl China
nog een communistisch regime kent. Daarnaast zijn er steeds meer politieke spanningen in de Zuid-
Chinese Zee. Zowel China als de Filipijnen claimen de eigendom van een reeks eilandjes. De eilanden zijn
militair en economisch van belang. Er liggen olie en gasvelden en het gebied ligt op een belangrijke
handelsroute.
§6 Zuidoost-Azië: werkplaats van de wereld
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller GercoKaaij. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.45. You're not tied to anything after your purchase.
