Dit is een volledige en duidelijke samenvatting voor leerlingen uit vwo 4, vwo 5 en met name voor leerlingen uit vwo 6. Het behandelt alle tien de tijdvakken die per paragraaf worden uitgewerkt. Daarnaast worden alle begrippen en kenmerkende aspecten behandelt. Voor deze samenvatting is het Handbo...
1.1 Het leven van jagers en verzamelaars
k.a: De levenswijze van jagers en verzamelaars
-prehistorie=voorgeschiedenis, omdat er geen geschreven bronnen zijn
-6 mil jaar geleden zijn mensachtigen geëvolueerd van apen uit Afrika
-2 mil jaar geleden waren er de eerste mensensoorten die leefden in groepen (samenleving
van jagers en verzamelaars)
-400.000 jaar geleden werd vuur ontdekt, en men ging geen rauw vlees meer eten
-er bleef één mensensoort over: de moderne mens (homo sapiens)
-50.000 v.C verspreidde deze mensensoort zich over wereld
-rond 9000 v.C leefden alle mensen van jagen en voedsel verzamelen
-rolverdeling was mannen (hadden meer spierkracht) gingen op jacht, verdedigden tegen
dieren en andere mensen
-de vrouwen zorgden voor kinderen en verzamelden plantaardig voedsel
-ze waren nomaden en hadden dus geen vaste woonplaats, zwierven rond, basiskamp,
weinig bezit
eerst grove werktuigen werden uitgevonden. Va. 50.000 v.C werden ze ingewikkelder
-30.000 v.C brachten ze gedachten uit in kunst: beeldjes, wandschilderingen etc
-cultuur van mensen werd ingewikkelder, ze ging denken in symbolen
1.2 De opkomst van landbouw
k.a: het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
-9000 v.C ontstond landbouw voor het eerst in het Midden-Oosten bij de eufraat en
tigris/halve maan
-de eerste dingen die werden verbouwd in het gebied waren vijgen en gerst, later kwam ook
veeteelt op gang
-de landbouw werd steeds gevarieerder
-het ontstaan van landbouw zorgde voor een revolutie
-vanuit Midden-Oosten verspreidden migranten landbouw over wereld
-het klimaat veranderde en werd beter geschikt voor landbouw
-gunstige varianten gewassen werden geselecteerd: beter geschikt voor consumptie
-zo werden ook wilde planten gedomesticeerd
-veel gejaagde dieren verdwenen en men ging dieren temmen
-zo leverde vee houden meer vlees, maar zorgde ze ook voor melk, wol en leer of voor
bewerking van het land
-meer voedsel= bevolkingsgroei
,-door landbouwrevolutie ontstond de landbouwsamenleving (agrarische samenleving)
-boeren gaven nomadische bestaan op en kregen sedentaire leefwijze
-men ging permanent wonen in huizen bij akkers en weiden
-elk dorp was autarkisch en bezit werd belangrijk
-de nijverheid (industrie) ontstond
-meer bezit= meer aanzien en macht, wat zorgde voor het begin van sociale ongelijkheid
-boeren lieten mensen voor zich werken of werden tot slaaf gemaakt
-verschil in bezit leidde tot conflicten en oorlogen over vee
-er kwamen graven voor belangrijke families, een soort monumenten (zoals hunebedden)
-men geloofde in goden en het hiernamaals en in doden die voort leefden als geesten
-ook rivieren en dieren werden in natuurgodsdiensten als goden vereerd
-om goden gunstig te stemmen werden plechtige handelingen- rituelen, offeren, dansen
uitgevoerd
1.3 De eerste steden
k.a: het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
-dorpen in Zuidoost Azië werden groter, zoals Çatalhöyük, Turkije was rond 6500 v.C de
grootste ter wereld
-er bestonden nog geen steden, want mensen leefden van vooral de landbouw
-eerste steden ontstonden in Irak, Mesopotamië, bij de halve maan
-rond 4000-2000 v.C kwamen er pakhuizen, tempels, bestuursgebouwen etc.
-meer eten=meer mensen-> en mensen gingen ruilen/handelen, er ontstond een
landbouwstedelijke samenleving waarin de minderheid van volk in steden leefde
-er werden dijken, dammen en kanalen gebouwd, georganiseerd door elite
-in steden waren gespecialiseerde beroepen: militairen, priesters, handelaren etc
-Soemerische steden hadden één vorst met de rest van de bevolking als onderdanen
-rond 3000 v.C ontstond één staat, Egypte (met farao, piramides etc.)
-in Mesopotamië bleven stadstaten bestaan met koning als opperpriester
-er was een hiërarchie met onderanen zoals slaven boeren die oogst moesten afstaan aan
de overheid als belasting
-de Soemerische beschaving gebruikten nieuwe technieken
-ze hadden een polytheïstische godsdienst met meerdere goden die leken op mensen
(mythes)
-tussen 3300-2900 v.C werd het schrift uitgevonden, wat nodig was voor de ingewikkelde
organisatie voor het besturen steden
-het bestond uit honderden tekens (het spijkerschrift)
-dit was het einde van de prehistorie
,H2 De tijd van Grieken en Romeinen (300 v.C.-500 n.C.)
2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat
k.a: ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek
in de Griekse stadstaat
-de Minoïsche beschaving was de oudste beschaving van Europa (Kreta 2000-1700 v.C)
-er werd op kleitabletten geschreven over o.a mythes
-1500 v.C ging de vroegste Griekse beschaving over Kreta heersen
-het heette de Myceense beschaving en werd met veel oorlog gedomineerd door
krijgsheren tot 1200 v.C
-va 8e eeuw v.C ontstond de nieuwe beschaving; Grieken
-ze leefden in een Polis (stadstaat), dat waren onafhankelijke stadstaten
-er was een landbouwstedelijke samenleving
-er was één volk en één cultuur
-goede economie zorgde voor overbevolking, die vertrokken met schepen en nieuwe
kolonies stichtten
-door de munt (drachme) groeide de handel/welvaart en Athene werd gebouwd
-5e eeuw v.C- kwam bouw-en beeldhouwkunst tot bloei
-Griekse beschaving was klassiek, omdat de gedachten en vormen zo goed, datz ze
werden nagedaan
-zuilen waren belangrijk
-Antieke Grieken waren verbonden tegenover niet Grieken (barbaren)
-er was veel oorlog in de Griekse stadstaten
-in 338 v.Cn werd het één rijk toen ze onderworpen werden door Macedonië
-Alexander de Grote veroverde Egypte en Perzische rijk met hoofdstad Alexandrië
-de cultuur verspreidde veel
-na de dood van A. de G. viel het rijk uiteen in verschillende rijken
-Griekse elite heerste over de inheemse bevolking
-er was een monarchie (staat met 1 vorst)- een polis met erfelijke koning
-de edelen (leden van een groep erfelijke voorrechten) bestuurden de samenleving
-bestuurssysteem heette aristocratie- Aristocraten rijkdom- gebaseerd op grondbezit
-economie groeide en rijke handelaren hadden recht op hoge bestuursposten
-oligarchie= besturingssysteem van kleine groep rijke mensen
-ambachtslieden en handelaren wilden ook meebeslissen met de politiek en soms veroverde
ze macht
-in Athene kwam een tiran (alleenheerser die met geweld macht grijpt) aan macht en zonen
namen over, er was verzet vanuit het volk
-er ontstond een democratie
-507 v.C Athene was een directe democratie waarin burgers zelf stemden en spraken in
volksvergaderingen
-autochtone mannen hadden burgerschap
-niet iedereen was voor democratie zoals Socrates en Plato
, -5e eeuw v.C voer democratie (Athene) oorlog tegen aristocratie (Sparta)
-de Grieken verklaarden wereld via goden
-filosofen ontstonden va. 6e eeuw v.C en ontwikkelden een rationele manier van denken
-er was ook wetenschapen geneesmiddelen, ondanks het geloof in goden
-wetmatigheden: Pythagoras, Hippocrates (belangrijk, arts, oorzaak ziektes ontdekken)
2.2 Cultuur in het Romeinse Rijk
k.a: de groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in
Europa verspreidde
-de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
-753 v.C werd volgens Romeinen Rome gesticht (Romulus en Remus)
-513 v.C wilden ze een republiek (staat zonder vorst) worden en Athene zou laatste tiran
verdreven
-4e eeuw v.C werd volgens historici Rome geleidelijk een republiek
-Machtigste bestuurders (consuls) konden alleen werken met toestemming van de senaat
(vergadering van mannen uit aanzienlijke families)
-expansie zorgde voor verwoesting Carthago
-Er was veel oorlog en gebieden werden ingelijfd (geannexeerd): de Romeinse republiek
werd een wereldrijk
-Dit kwam door oorlog zuchtigheid, verslagen volken aan zich binden, samenwerken,
bondgenootschap en slaaf maken van vijand
-1e eeuw v.C was het einde van de Romeinse Republiek: het was te groot en verschillende
legeraanvoerders voerdenen burgeroorlogen
-Julius Caesar kwam aan de macht en in 44 v.C werd hij dictator voor het leven en later
vermoord senatoren
-Toen kwam Octavianus aan de macht en noemde zichzelf princeps
-27 v.C begon met hem het Romeinse keizerrijk
-Octavianus kreeg de naam Augustus
-Door het ontstaan van het Romeinse imperium (rijk) was er twee eeuwen vrede (de pax
Romana), de kiezer was opperbevelhebber
-gouverneurs waren bestuurders van de provincies waarin het rijk was verdeeld
-door pax Romana was er welvaart met veel wegen wat zorgde voor een multiculturele
samenleving
-Steden werden het centra van handel en in het oosten ontstond een landbouwstedelijke
samenleving met een geldeconomie
-Keizertijd was er ook in het westen
-De Griekse cultuur verspreidde zich en Romeinen namen veel over en er ontstond een
Grieks-Romeinse cultuur
-Romeinen namen Griekse en andere volkse goden over dat Romeinse staatsgodsdienst
werd, er was wel godsdienstige tolerantie
-Romeinen namen veel inspiratie uit Griekse literatuur, wetenschap en filosofie
-na de verovering van Griekenland werden Griekse beelden en kunstenaars naar
Rome/Italië verplaatst
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller merelnijbroek. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.59. You're not tied to anything after your purchase.
