Week 9 4 november Bart Verheijen
De citoyens en citoyennes van de Franse Revolutie
Dit college
Centrale vraag college: Is er sprake van modern burgerschap gedurende de Franse Revolutie?
I De politieke betekenis van Burgerschap in de Revolutie?
II Burgerschap via staatsvorming & Natievorming: EN het verzet hiertegen
III Olympe de Gouges, Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne (1791)
__________________________________________________________________________________
I Vorige keer: De lange lijnen van (staats)burgerschap
I Franse revolutie – De politieke betekenis van Burgerschap
De Franse Revolutie bracht een ingrijpende verandering teweeg in het idee van burgerschap. Voorheen
werd iemand beschouwd als onderdaan, in dienst en afhankelijk van een heerser. De Revolutie
veranderde dit fundamentaal: mensen werden burgers met rechten, niet omdat ze onderdanen waren,
maar omdat ze deel uitmaakten van de natie.
Met de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger en de nieuwe grondwet ontstond de
basis van het moderne burgerschap. Deze twee teksten vormen samen het fundament van
staatsburgerschap; ze versterken elkaar en symboliseren de geboorte van een nieuwe politieke orde
waarin rechten en plichten van burgers centraal staan. Hoewel de praktische gevolgen en implicaties
niet allemaal direct werden vastgelegd, markeert dit moment de politieke essentie van de Franse
Revolutie.
Dit idee van staatsburgerschap kent veel lagen en verschilt in betekenis. De Revolutie liet zien dat
burgerschap niet alleen juridische rechten omvat, maar ook een maatschappelijke en politieke rol. De
opeenvolgende definities en uitwerkingen tijdens de Franse Revolutie hebben bijgedragen aan wat we
nu beschouwen als modern staatsburgerschap, waarin vrijheid, gelijkheid en gedeelde
verantwoordelijkheid de basis vormen. Wat deze lagen precies betekenen, hangt af van de context en
de evolutie van het begrip door de tijd heen.
1
, Res Publica en de Bescherming door de Staat
Het concept van res publica – letterlijk “de publieke zaak” – verwijst naar een gemeenschap waarin de
belangen van het volk en het algemeen welzijn voorop staan. Binnen dit systeem moet de staat de
rechten van burgers beschermen en hen vrijwaren van willekeurige beslissingen van de overheid. Dit
idee vormde een kern van de Franse Revolutie, waarin de bescherming van de burgerrechten centraal
stond en waarin de macht vanuit het volk zou komen, niet van een heerser.
In de preambule van de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (1789) wordt deze
gedachtegang expliciet verwoord. De afgevaardigden van het Franse volk stellen dat het niet kennen,
vergeten of minachten van mensenrechten de oorzaak is van algemeen leed en corruptie in
regeringen. Daarom hebben zij besloten om de natuurlijke, onvervreemdbare en heilige rechten van de
mens vast te leggen, zodat deze rechten gerespecteerd en beschermd worden.
Artikelen van de Res Publica
1. Gelijkheid en Vrijheid: Mensen worden vrij en met gelijke rechten geboren en behouden deze
rechten. Sociale verschillen kunnen alleen gerechtvaardigd worden door het algemeen welzijn.
2. Soevereiniteit van het Volk: De macht ligt wezenlijk bij het volk. Geen individu of instantie kan
gezag uitoefenen dat niet uitdrukkelijk door het volk is gegeven.
3. Definitie van Vrijheid: Vrijheid houdt in dat men alles kan doen wat een ander niet schaadt.
4. De Wet als Uitdrukking van de Algemene Wil: De wet is de stem van het volk en moet voor
iedereen gelijk zijn.
Deze artikelen benadrukken dat de macht voortkomt uit het volk en dat vrijheid en gelijkheid de
fundamenten zijn van het nieuwe staatsburgerschap. Tegelijkertijd bevatten ze een inherente spanning:
hoe beschermt de staat de vrijheid en rechten van burgers zonder zelf in willekeur te vervallen? Deze
paradox – waarin de staat zowel als beschermheer van de rechten van het volk fungeert, maar ook zijn
soevereiniteit belichaamt – opent een “doos van Pandora.”
Filosofen en revolutionairen wilden met deze artikelen de macht van de natie en haar politieke lichaam
waarborgen, maar door het opnemen van het volk als soevereine kracht en de wet als uitdrukking van
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller duveraherfst. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.99. You're not tied to anything after your purchase.