Te koop: Samenvatting Bestuursrecht II (RB2112 - Open Universiteit)
6 views 0 purchase
Course
Inleiding Europees Recht
Institution
Open Universiteit (OU)
Book
Onderwijseditie Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat ; 2
Uitgebreide en overzichtelijke samenvatting van de cursus Bestuursrecht II (RB2112) aan de Open Universiteit. Ideaal voor het verkrijgen van theoretisch én praktisch inzicht in het bestuursrecht en ter voorbereiding op het tentamen. 40 pagina's
Inhoud:
Bestuurlijk handhavingsrecht, rechtsbe...
Samenvatting bestuursrecht 2
Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat 1 & 2
Leereenheid 1 – Handhaving deel 1
Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat hf. 20, 21 en 22.1, 22.6-22.7
Hf 20 - Bestuurlijke handhaving algemeen
- Handhaving: het toezien op de naleving van wettelijke voorschriften en het sanctioneren van
handelingen die in strijd zijn met die wettelijke voorschriften. Bestuurlijke handhaving is de
handhaving die geschied door bestuursorganen.
- Handhaving als slotstuk van het bestuursproces; normstelling in de vorm van regels,
uitvoering in de vorm van nadere normstelling en ten slotte handhaving (toezicht op de
naleving en de eventuele sanctionering).
- Toezicht op naleving: het actief onderzoeken, door of vanwege een bestuursorgaan, of een
norm is resp. wordt nageleefd.
Sancties, 2 vormen:
- herstelsancties, gericht op herstel van de rechtmatige situatie;
-bestraffende of punitieve sancties, gericht op leedtoevoeging.
- Om adequate handhaving te bewerkstelligen, is het in het algemeen nodig dat een
overtreding zowel met een herstelsanctie als met een bestraffende sanctie wordt bedreigd.
(wanneer alleen met een punitieve sanctie zou handhaven, blijft de onrechtmatige situatie
voortbestaan, hierdoor algemeen belang niet gewogen en gevaar voor rechtszekerheid).
- Handhaving jegens de overheid: Als de overheid handelt in strijd met hetgeen bij of krachtens
wettelijk voorschrift is bepaald, wordt zij zelf voorwerp van bestuurlijke handhaving.
Hoofstuk 5 Awb – regeling over toezicht op de naleving en sancties
- Algemene bepalingen (5.1)
- toezicht op de naleving (5.2)
- herstelsancties (5.3)
- bestuurlijke boete (5.4)
Hf 21 - Toezicht op de naleving
- Toezicht op naleving (afd. 5.2 Awb): ook wel aangeduid als handhavingstoezicht, controle of
inspectie. – Zeer ruime categorie.
- Awb-wetgever gaat uit van een principieel onderscheid tussen toezicht en opsporing.
- Toezicht wordt uitgeoefend zonder dat er sprake hoeft te zijn van een strafbaar feit,
bestuursrechtelijk karakter
- Opsporing gebeurd op basis van een verdenking, strafrechtelijk karakter.
Toezichthouder (art. 5.11): een persoon die bij of krachtens wettelijk voorschrift is belast met het
houden van toezicht op de naleving van het bepaald bij of krachtens enig wettelijk voorschrift.
- Bevoegdheden toezichthouder (op grond van de Awb):
- elke plaats te betreden met uitzondering van een woning (art. 5:15);
- inlichtingen te vorderen (art. 5:16);
- inzage te vorderen van zakelijke gegevens en bescheiden (let op dus alleen voor
zakelijke en niet persoonlijke bescheiden) en daarvan kopieën te maken (art. 5:17);
- zaken te onderzoeken, aan opneming te onderwerpen en daarvan monsters te nemen;
daartoe zijn ze ook bevoegd verpakkingen te openen (art. 5:18); en
- vervoermiddelen en hun lading te onderzoeken, inzage te vorderen van wettelijk
voorgeschreven bescheiden en te vorderen dat de bestuurder van een voertuig of de schipper
1
,van een vaartuig hun vervoermiddelen stilhouden en naar een aangewezen plaats overbrengen
(art. 5:19).
- Eenieder is verplicht aan de toezichthouder medewerking te verlenen, tenzij men een
beroep kan doen op de geheimhoudingsplicht (art. 5:20).
- De medewerkingsplicht en art. 6 EVRM:
- Centraal in de grondwettelijke waarborgen rond toezicht en sancties is het recht om niet
te hoeven meewerken aan de eigen veroordeling (nemo tenetur). De vraag is hoe de
medewerkingsplicht zich verhoudt tot art. 6 EVRM (recht op een eerlijk proces).
- Nemo-teneturbeginsel niet van toepassing in de fasen voordat er sprake is van een
criminal charge, dus in de toezicht- en controlefase.
- Beperkt zich tot onder dwang afleggen verklaringen en bewijsmateriaal dat onhankelijk
van de wil van betrokkenen kan worden verkregen, zoals documenten en adem-, bloed- en
urinemonsters.
- Rechtsbescherming: Tegen toezichthandelingen staat in de meeste gevallen geen
bestuursrechtelijke rechtsbescherming open… Wel kan men de rechtmatigheid van het
handhavingsonderzoek aan de orde stellen in een beroep tegen een daarop gebaseerd
sanctiebesluit, of tegen een bestuurlijke boete of andere bestuurlijke sanctie wegens niet-
nakoming van de medewerkingsplicht indien dit in de bijzondere wet mogelijk is gemaakt.
- Geen onderscheid: de toezichthouder kan zijn bevoegdheden ook uitoefenen jegens
overheidslichamen; de regeling in de Awb maakt geen onderscheid waar het gaat om
nalevingstoezicht jegens particulieren of jegens de overheid.
Hf 22 – Sancties
Sanctie in juridische zin: een belastende maatregel die rechtens kan worden opgelegd als reactie
op het niet-naleven van rechtsregels.
- Bestuurlijke sancties betreffen sancties waarvan de bevoegdheid tot oplegging bij het
bestuursorgaan ligt. Zij ontlenen deze bevoegdheid aan meer algemene bepalingen in de
Gemeentewet, de Provinciewet of de Waterschapwet of aan specifieke bepalingen in bijzondere
wetten.
- Kenmerkend voor bestuurlijke sancties is dat daarvoor geen voorafgaande rechterlijke
tussenkomst nodig is.
Bestuurlijk handhaven, 2 hoofdvormen
1. Herstelsancties (art. 5:2 lid 1 onder b Awb): primair gericht op het ongedaan maken van
een situatie die in strijd is met de geldende voorschriften.
- Belangrijkste vormen zijn last onder dwangsom (art. 5:21-5:31c Awb) en last onder
bestuursdwang (art. 5:31d-5:39 Awb).
2. Bestraffende sancties (art. 5:2 lid 1 onder c Awb): primair gericht op toedelen van leed
als reactie op een normovertreding.
- Belangrijkste vorm zijn de bestuurlijke boete (art. 5:40-5:54 Awb), en de berisping en het
strafontslag in het ambtenarenrecht.
Onderscheid is o.a. van belang voor toepassing art. 6 en 7 ERVM en art. 14 en 15 IVBPR, de
toetsing aan ABBB’s en gevolgen van samenloop.
- Ook belangrijk voor toesting door de rechter: grofweg gesteld wordt een bestraffende
sanctie naar inhoud vol getoetst, een herstelactie marginaal.
Wettelijke grondslag: de bevoegdheid om bestuurlijke sancties op te leggen dient op een
wettelijke grondslag te berusten (art. 5:4 Awb). Bij bestraffende sancties dient dit een specifieke
wettelijke grondslag te zijn (art. 7 ERVM); bij herstelacties wordt in de jurisprudentie een
algemene grondslag voldoende geacht.
2
,Criminial charge (art. 6 ERVM)
De vraag of er sprake is van een ‘charge’ is eigenlijk normatief van aard: op het moment waarop
objectief gezien sprake is van een verdenking, dient daarvan mededeling te worden gedaan. Het
is dus voor de toepasselijkheid van art. 6 vooral van belang wat betreft het moment waarop de
waarborgen van die artikelen hun betekenis krijgen.
- Waarborgen bij een ‘criminal charge’ kunnen worden onderverdeeld in waarborgen betreffende
de grondslag van de straf, de procedure van vervolging en strafoplegging, en de toegang tot de
rechter:
- Grondslag:
- nulla poene sine praevia lege: geen straf zonder voorafgaande strafbaarstelling
- lex certa-beginsel (vooraf gestelde norm moet voldoende duidelijk zijn)
- ne bis in idem (verbod van dubbele vervolging)
- Procedure van vervolging:
- onschuldpresumptie
- mededeling van beschuldiging
- nemo-teneturbeginsel (zwijgrecht en cautieplicht)
- recht op bijstand door raadsman en een tolk
- Rechtsbescherming
- eerlijke behandeling door onafhankelijk rechter
- volledige toetsing rechter aan evenredigheidsbeginsel
- openbaarheid uitspraak
Onrechtmatig verkregen bewijs: het bestuursrecht kent geen bijzondere regels van bewijsrecht,
en het bestuursrechtelijk bewijs is ook niet gebonden aan wettige bewijsmiddelen.
- Beginselplicht tot handhaving
Ten Berge en Michiels onderscheiden ten aanzien van het (rechtmatig) opleggen van
sancties 3 ‘denkstappen’:
1. possibiliteit of mogelijkheid (is er sprake van een overtreding, en bestaat er een
bevoegdheid tot sanctioneren?);
2. opportuniteit of mogelijkheid (moet worden gesanctioneerd of kan daarvan worden
afgezien?);
3. maatvoering (áls wordt gesanctioneerd, wat zijn dan de procedurele eisen,
evenredigheid bij de keuze voor het soort sanctie en de hoogte/zwaarte, overige eisen aan
het sanctiebesluit?).
- Gedogen: de ruimte om te gedogen is principieel klein, gelet op de beginselplicht tot
handhaving. Zo is categorisch gedogen van een bepaald soort overtredingen niet toegestaan. Is
sprake van één van de daarvoor geldende uitzonderingen dan mag worden gedoogd, maar dat
moet expliciet gebeuren, dat wil zeggen dat het door het bestuursorgaan op schrift moet worden
gesteld en bekend moet worden gemaakt.
- Een schriftelijke gedoogverklaring wordt volgens de jurisprudentie aangemerkt als een
besluit (en wel een beschikking) waartegen ingevolgde de Awb bezwaar en beroep openstaat.
- Handhaving van gedoogbeschikkingen: de voorschriften die aan gedoogbeschikkingen
worden verbonden, kunnen niet zelfstandig worden gehandhaafd. Bij overtreding van die
voorschriften dient in beginsel de gedoogbeschikking te worden ingetrokken, waarna tegen de
oorspronkelijke overtreding kan worden opgetreden.
Strafrechtelijke en privaatrechtelijke handhaving
OM-afdoening (7 juli 2006 is in het Wetboek van Strafvordering (art. 257a e.v.)): de Wet OM-
afdoening keert de situatie voor een aantal categorieën van delicten om: de officier van Justitie
mag bij beschikking een boete opleggen, en komt de verdachte daartegen niet in het geweer:
dan dient hij haar te betalen. Daarmee wordt een grote efficiencywinst behaald.
3
, Private handhaving: handhaving tussen burgers onderling: overtreding van wettelijke
voorschriften door de ene burger kan een onrechtmatige daad jegens de andere burger
opleveren, die bij de burgerlijke rechter tot een verbod en/of schadevergoeding kan leiden.
Cumulatie en samenloop
Cumulatie: is sprake van als ter zake van één overtreding, meerdere sancties worden toegepast.
Dat kunnen een herstelsanctie en een punitieve sanctie zijn, maar ook twee punitieve sancties (in
dat laatste geval speelt ne bis in idem een rol).
- Samenloop: cumulatie kan ook worden veroorzaakt door samenloop. Daarvan is sprake als
iemand door een gedraging meerdere voorschriften overtreedt met elk een (of meer) eigen
sanctie(s).
- Bij ‘gewone’ cumulatie gaat het dus om één feitelijke gedraging die één gedragsnorm
schendt waarop twee sancties ‘staan’, schematisch weer te geven als (G= gedraging, N=norm en
S=sanctie):
-----------------------à S1
G -------------------------------------à N1 {
-----------------------à S2
- Bij cumulatie door samenloop gaat het om één feitelijke gedraging die twee of meer
gedragsnormen schendt, waarop elk een sanctie ‘staat’:
----------------------------------à N1 -----------------------à S1
G {
----------------------------------à N2. -----------------------à S2
Tot slot nog onderscheid tussen meerdaadse en eendaadse samenloop
- Meerdaadse: het schenden van twee gedragsnormen in één feitelijke gedraging, waarbij
beide of één van beide voorkomen had kunnen worden. Vb.: een machine kan tegelijk lawaaiig in
gevaarlijk zijn, maar dat hoeft niet, en de bepalingen dienen uiteenlopende doelen.
- Eendaadse: een situatie waarbij het schenden van de ene gedragsnorm
noodzakelijkerwijs schending van een andere meebrengt, en de beide gedragsnormen naar hun
strekking zo nauw samenhangen dat in wezen slechts één overtreding plaatsvindt. VB.: het
doorvoeren van heroïne kan niet zonder het in bezit te hebben, dus ook al zijn beide strafbaar
gesteld, er is sprake van eendaadse samenloop.
Cumulatie zonder samenloop:
- Meerdere herstelacties tegelijk zijn niet toegestaan (art. 5:6 Awb).
- Cumulatie van herstel- en strafsancties is steeds mogelijk. (wel algemene evenredigheidseis in
acht nemen)
- Cumulatie van bestuurlijk boetes is niet mogelijk (Art. 5:43 Awb).
- Cumulatie van bestuurlijke boete en strafsanctie wordt door art. 5:44 Awb voorkomen.
- Tweemaal straffen via het strafrecht wordt verboden door art. 68 Sr.
Cumulatie door samenloop
- Is er sprake van meerdaadse samenloop, dan kunnen de sancties in beginsel bij elkaar worden
opgeteld (art. 58 Sr.; art. 5:8 Awb).
- De wetgever heeft blijkens de parlementaire geschiedenis cumulatie van sancties bij eendaadse
samenloop onwenselijk geacht.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bartvandenkrommenacker. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.26. You're not tied to anything after your purchase.
