Samenvatting criminologie van de strafrechtsbedeling
4 views 0 purchase
Course
Criminologie van de strafrechtsbedeling
Institution
Universiteit Gent (UGent)
Deze samenvatting bevat alle slides en notities van in de lessen criminologie van de strafrechtsbedeling van zowel prof Verhage als prof Colman. De gastcolleges van internering en externe rechtspositie zitten ook in de samenvatting.
SAMENVATTING CRIMINOLOGIE
VAN SRB
INHOUDSTAFEL
1. Misdrijf- straf
2. De strafrechtsketen
1. De logica van de strafrechtsketen: de echelons
2. Een trechter
3. Keuzes maken in de keten
1. Opsporing
2. Vervolging
3. Straftoemeting
4. Strafuitvoering
I. HOE DENKEN WE OVER MISDRIJF EN STRAF?
Ene moment stond daad centraal, ander moment de dader: veranderd in de tijd
1
, Ancien Régime (tot aan de 18de E)
Willekeur, recht op bestraffing was alleenrecht koning, bekentenis
afdwingen, voorbeeldstraffen, “wrede Middeleeuwen” versus recent
onderzoek
Vorst bepaalde wat crimineel was (criminaliteit= aantasting van zijn gezag)
Publieke straffen (ook minder wrede straffen: geldsom, verbanning)
Voornamelijk focus op vergelding en afschrikking (algemene preventie)
Verlichting en Klassiek Strafrecht
(18-19e E)
De mens is een rationeel wezen (maakt keuze tussen goed en slecht, kosten
baten afwegen)
Sociaal contract (deeltje vrijheid als burger afstaan aan overheid, zij bieden
bescherming)
Magna Charta van het strafrecht (legaliteit: crimineel feit en straf staat in
wet -proportionaliteit: ernst straf in verhouding met misdrijf- subsidiariteit:
strafrecht is laatste rechtsmiddel)
Vaste straffen
Geen individualisering: schuldnotie/ daad centraal
Voornamelijk focus op vergelding (maar ifv sociaal contract), algemene
preventie (afschrikking), bijzondere preventie (gevangenisstraf)
Positivisme (2de helft 19e E)
Misdrijf gevolg causale factorensociaal gevaarlijkheid, Magna Charta op de
helling, verschuiving van daad naar dader, sanctie
Dader staat centraal (mens is gedetermineerd= voorbestemd om crim te
plegen, geen vrije keuze)
Ingrijpen voor men crim pleegt
Vb. Lombroso: geboren misdadiger (obv uiterlijke kenmerken voorspellen of
iemand crim zal plegen)
Vergelding = zinloos (hij kan er niet aan doen dus je kan niet straffen)?
Focus op bijzondere preventie en resocialisatie (sanctie)
Sociaal Verweer (2de helft 19e E)
De maatschappij beschermen (‘verweren’), de mens heeft een ‘zekere
vrijheid’
Eclecticisme van Prins: sommige mensen zijn rationeel, anderen niet
(jongeren, geestesstoornis)
‘Normale’ delinquenten versus andere delinquenten, straffen versus
maatregelen (“geestesgestoorden en jeugdigen”)
2
, Na WO II
Overgangsfase, bloei, welvaartstaat en verzorgingsstaat
Uitbouw sociale vangnetten (kans verkleinen om in strafrechtsbedeling te
komen)
Nieuw sociaal verweer: creatie beleidsruimte op elk echelon
• Bvb praetoriaanse probatie (‘ik ga je niet vervolgen als je je aan bepaalde
voorwaarden houdt’), Bemiddeling en Maatregelen, probatie, penitentiair verlof
Nu: we willen niet dat elk feit zorgt voor vervolging/ vonnis keuzes maken
KEUZES MAKEN BIJ DE OPSPORING (VANAF 1/10)
(Lokale en federale) politie, bijzondere inspectiediensten, douane,..
Politie legt schriftelijk vast in processen-verbaal
Wettelijk geen autonomie (geen politiesepot*): alles verbaliseren en doorgeven aan OM
4
, Opsporingsonderzoek onder leiding van het Openbaar Ministerie (OM) (90%)
Dwangmaatregelen: vordering tot onderzoek, onder leiding van de onderzoeksrechter
(gerechtelijk onderzoek, 10%)
• Quid: staat dit op de helling?
KEUZES MAKEN BIJ DE VERVOLGING (VANAF 29/10)
Logica van de strafrechtelijke reactie op misdrijven:
“Eens een misdrijf is opgespoord en vastgesteld, wordt het aan de strafrechter
voorgelegd met het oog op beoordeling en eventuele bestraffing”
Realiteit: eerder uitzondering dan regel! (vb. sepot: zondergevolgstelling)
Opsporings- en vervolgingsbeleid: richtlijnen minister van Justitie en omzendbrieven
College PG’s (COLs)= bindend voor alle leden OM
… maar binnen de grenzen bepaald door de minister van Justitie/College PG’s kan het OM
eigen accenten leggen:
= Opportuniteitsbeginsel: het OM kan beslissen om wel/niet tot vervolging over te gaan
OM als spilfiguur!
• Zondergevolgstellingen (65-70%) waarvan technische zondergevolgstellingen (+-
65%): gebrek aan bewijs, dader onbekend
• Zondergevolgstellingen wegens opportuniteitsredenen (+- 35%): ik kan vervolgen,
maar ik wil niet vervolgen
• Buitenrechtelijke afhandeling op parketniveau (bvb MS, B&M)
• Beslissen tot vervolgen
Minnelijke schikking: geldsom
5
, KEUZES MAKEN BIJ DE STRAFTOEMETING (VANAF 07/11)
Een strafrechtelijke reactie op een misdrijf is de uitzondering (in meeste gevallen komt
rechter niet aan bod
Instellen strafvordering via:
• OM (OM/PdK heeft vervolgingsmonopolie)
• Minnelijke schikking opgelegd door OM: geen straf, want OM is geen
rechter
Uitzonderingen, zoals:
• Via Raadkamer (na vordering OM) na afsluiting gerechtelijk onderzoek door
onderzoeksrechter
• Door het slachtoffer
DE RECHTER ALS KOORDDANSER
Straftoemeting: geen automatisme
• Legaliteitsbeginsel
• Breed straffenarsenaal, geen straftoemetingsrichtlijnen
• Recht om te straffen werd vanaf het positivisme/sociaal verweer verlegd van de
objectieve zwaarwichtigheid van de daad (klassieke leer, vaste straffen, “la
bouche de la loi”) naar de persoonlijkheid van de dader
• Misdrijf in wet, maar concrete straf moet niet op voorhand in de wet worden
bepaald
• Op het ogenblik van de straftoemeting: aanpassen aan de persoonlijkheid van de
beklaagde
6
, Rechter moet balanceren tussen bestraffen daad & bestraffen van de dader:
balanceren op een koord tussen gelijkheidsbeginsel en het beginsel van de
individualisering van de bestraffing
Straffen op maat
DISPARITEIT
Dispariteit, ongelijkheden door discretionaire ruimte van de rechter
Straffen voor eenzelfde misdrijf: kunnen sterk verschillen
• Wettelijke factoren: ernst misdrijf
• Verschillende straffen
• Min-maximumruimte
• Niet-wettelijke factoren: persoonlijkheid of sociaal-economische achtergrond dader,
figuur van de rechter
Neutraal: neen, onrechtvaardigheid?
RECHT EN SAMENLEVING
Rechter ten dienste van de maatschappij?
• “de rechtbank”
“Evolutie van rechter als pure wetstoepasser, over billijke en activistische rechter tot de
verlegen rechter van de netwerksamenleving”?
Samenleving en de roep om strengere straffen <-> “werkt” dit?
Case: vonnis Gentse rechtbank verkrachtingszaak: opschorting van de uitspraak
“Rechter praat verkrachting goed” (De Morgen)
• Schuld: een schuldigverklaring
• Strafmaat: niet over schuld maar over passende straf, uitgebreide motivering van
de opschorting
• Rol media: publieke waakhond versus vechtershond?
STRAFUITVOERING (VANAF 21/11)
Onze gevangenissen zitten overvol met meer dan 10.000 gedetineerden
• Dec 2019: 10.833 (9.219 plaatsen)
• Anno 2024: > 12000 gedetineerden (10.500 plaatsen)
Vincent Van Quickenborne, Paul Van Tigchelt: reductionistische aanpak met
expansionistische kenmerken
• Alternatieve straffen (minder personen laten doorstromen naar strafuitvoering;
reductie)
7
, • Geen gevangenisstraf meer voor “lichte criminaliteit”
Bij resocialisatie: contacten met buitenwereld ondersteunen (minder recidive na vrijlating,
inzetten op band tussen kind en gedetineerde)
BESLUIT
De strafrechtsbedeling:
• Geen machine die verdeelt: wat je doet op het ene echelon heeft gevolgen voor
wat je doet op het andere echelon
• Niet neutraal
• Instroom, doorstroom, uitstroom: deels te sturen maar de strafrechtsketen loopt
toch (vooral) vast bij de strafuitvoering
8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller charlottevdb05. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.77. You're not tied to anything after your purchase.
