Inleiding recht is een eerstejaars vak bij Universiteit Leiden waarbij je hoofdstuk 2 van a new introduction ook nodig hebt. In dit document wordt het boek (A new introduction to jurisprudence) samengevat tot een behapbaar geheel ! Aantekeningen zijn erg handig vooral voor tentamen.
Is de democratische rechtsstaat een toekomstbestendige regeringsvorm
In 1989 publiceerde Francis Fukuyama een artikel waarin hij schreef dat 'het
einde van de geschiedenis' aangebroken was. Dit omdat de constitutionele,
liberale democratie bijna wereldwijd als regeringsvorm en als ideologie was
geaccepteerd. Dit betekende dat het einde van de ideologische evolutie van
de mensheid, en dus het einde van de geschiedenis bereikt was. In latere
jaren werd zijn stellingname bekritiseerd, onder andere vanwege toenemende
spanning in het Midden-Oosten. Onder anderen Samuel Huntington sprak juist
van een op handen zijnde 'clash of civilizations'. Dit hoofdstuk zal ingaan op
de legitimiteit van de liberale democratie, en onderzoeken of deze liberale
democratie mogelijk interne tegenstellingen bevat, die haar zouden kunnen
verzwakken. Daarnaast wordt gekeken naar de ontwikkeling van
constitutionele principes, met name in de vorm van de democratische
rechtsstaat. Constitutionele principes zijn principes waarin de fundamenten
van de samenleving vastgelegd zijn, (al dan niet vastgelegd in wetten) en die
de grenzen van politieke macht bepalen. In het Duits wordt voor deze
begrenzing het begrip 'Rechtsstaat' gebruikt, in het Engels 'constitutional'.
Fukuyama was onder meer opvallend omdat hij afweek van het gangbare
postmodernisme. Het postmodernisme stelt dat het einde van 'de grote
verhalen' is aangebroken: er zijn geen ideologieën meer die een sluitend en
kloppend beeld van de wereld geven, zoals dit vroeger wel het geval was.
Fukuyama is het hier in zekere zin mee eens, maar hij stelt juist dat dit komt
omdat één van deze 'grote verhalen', namelijk dat van de liberale democratie,
alle andere verhalen verdreven heeft. Maar hoe betrouwbaar is zijn these
eigenlijk? Fukuyama zelf baseerde zich onder anderen op Marx en Hegel. Zij
beschouwden de wereldgeschiedenis als gekenmerkt door tegenstellingen.
Wanneer deze tegenstellingen eenmaal opgelost waren (Marx: de
tegenstelling tussen arm en rijk is opgeheven na een revolutie van de
arbeiders) zou de geschiedenis afgelopen zijn. Fukuyama heeft daarom
gekeken of het model van de liberale democratie dit soort interne
tegenstellingen bevat, die voor haar einde zouden kunnen zorgen. Daar waar
Fukuyama vooral een cultureel-filosofische analyse heeft, gaan de auteurs
van dit boek vooral de constitutionele geschiedenis en ontwikkeling
analyseren, omdat dat een terrein is waarop meer consensus bereikt kan
worden.
Bevat het model van de constitutionele democratie interne
tegenstellingen?
Wanneer een regime democratisch is, betekent dit dat de regering plaatsvindt
met instemming van de geregeerden. Constitutionalisme (Fukuyama noemt
het 'liberalisme') houdt in dat bepaalde individuele rechten en vrijheden
gegarandeerd worden, waar de overheid niet aan mag komen. In een
constitutionele democratie bepaalt de meerderheid dus wat er gebeurt, maar
wel binnen bepaalde grenzen. De privé van de burgers wordt namelijk
beschermd door de grondrechten. Dit betekent dat constitutionalisme en
democratie soms tegengesteld aan elkaar kunnen zijn, namelijk wanneer de
meerderheid van het volk iets wil wat niet in overeenstemming is met de
, individuele rechten van de burgers. Hier zit dus een mogelijke spanning in het
model van de constitutionele democratie.
Er zijn verschillende soorten democratie: directe (de burger participeert direct
in het bestuur door middel van referenda's, etc.) en indirecte (de burgers
kiezen politici die hen vertegenwoordigen en voor hen de beslissingen nemen)
democratie. Joseph Schumpeter is een groot voorstander van de indirecte
democratie, omdat hij denkt dat de gemiddelde mens zich niet zo interesseert
voor het algemene nut en de politiek, maar voor meer alledaagse dingen zoals
hun werk. Hierom is het beter dat er verkiezingen gehouden worden, waarin
politici met elkaar kunnen concurreren voor de stem van de kiezers.
Het belangrijkste idee achter het constitutionalisme is het tegengaan van de
negatieve gevolgen van politieke macht. Macht moet wettelijk beperkt worden,
omdat bestuurders met onbeperkte macht deze macht vaak misbruiken. In
een constitutionele staat is de wet belangrijker dan de staat. Dit betekent dat
de overheid door de wet/het recht beperkt wordt. In de Verenigde Staten
noemt men dit limited government. Deze beperking op de macht van de
overheid moest gerealiseerd worden door bepaalde fundamentele rechten in
een speciaal wettelijk document vast te leggen; ervoor te zorgen dat de
inhoud van dit document lastig gewijzigd kan worden, en een speciaal
controleorgaan in het leven te roepen dat toezicht houdt op de respectering
van de fundamentele rechten door de overheid. De overheid is in het
constitutionalisme namelijk onderworpen aan de wet. Daarnaast kunnen het
principe van machtenscheiding en federalisme en de aanwezigheid van
bijvoorbeeld een vrije pers als beperkingen op de overheidsmacht gezien
worden.
Wat zijn de vijf principes van het constitutionalisme/de rechtsstaat?
Legaliteit
De staat is gebonden aan de wet, dit is het principe van legaliteit. De staat
mag bijvoorbeeld alleen iemand arresteren wanneer hier in de wet
omschreven redenenen voor zijn. Dit biedt bescherming aan burgers, omdat
het het handelen van de overheid aan regels onderwerpt. Daarnaast maakt
het het handelen van de overheid betrouwbaar en voorspelbaar.
Grondrechten
Het Britse begrip van het constitutionalisme is dat een staat gebonden is aan
het recht. Alles is voor de overheid geoorloofd, zolang het maar volgens het
recht gebeurt, en de overheid dus 'volgens de regels' handelt. Deze Britse
definitie wordt ook wel formeel constitutionalisme genoemd. De Amerikaanse
traditie gaat echter een stap verder, door te stellen dat er bepaalde rechten
zijn waar de staat niet aan mag komen, zelfs niet via een officiële wet. Er is
dan sprake van 'onvervreemdbare rechten'. Het bestaan van dit soort rechten
werd ook al aangenomen in de natuurrechtstraditie. Wat is echter de waarde
van deze rechten als ze niet zijn vastgelegd in een formele wet? Dit was een
vraag die veel critici van het natuurrechtsdenken al stelden. Om een effectief
beroep op natuurrecht te kunnen doen, is het dus van belang dat het
gecodificeerd is in formeel recht. In de loop van de geschiedenis is dit ook
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ranibadloe. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.78. You're not tied to anything after your purchase.
