Deze samenvatting is gemaakt van het boek 'Het palet van de psychologie' geschreven door Jakop rigter. De samenvatting bevat hoofdstuk 1-6 + 8. Dit vak wordt gegeven in het tweede semester van het eerste jaar door Karin Temmerman. In eerste zit behaalde ik 14/20.
• Object is goed te formuleren
• Zowel interne als externe overeenstemming
Extern Intern
= tussen de psychologie en andere = Verschillende theoretische stromingen binnen
menswetenschappen de psychologie + de daarmee samenhangende
methode waarmee kennis wordt verworven
→ Veel raakvlakken met andere mens – of → Veel meningsverschillen tussen psychologen
sociale wetenschappen
Wetenschappen die “de mens” bestuderen ligt het object ingewikkeld
Vb. psychologie, psychiatrie, sociologie & culturele antropologie
• Psychologie: intern als extern GEEN eenduidigheid over object
Ene kiest voor onbewuste als object
Ene kiest voor ander gedrag of cognities als object
Verschillende methodes om kennis te verweven
Extern niet goed afgebakend van andere (mens)wetenschappen
Binnen als tussen psychologie & andere wetenschap ontstaan van rivaliserende
beschrijvingen en verklaringen over eenzelfde onderwerpen
Voorbeeld: depressiviteit
• Veelvoorkomende klacht
• Ene psycholoog klachten bekijken vanuit relatie met partner
verwant met invloed van gezins- of partnerrelatiesysteem
• Andere psycholoog klachten bekijken vanuit de ervaringen & belevingen in jeugd
verwant met psychoanalytisch gedachtegoed
EEN POGING TOT DEFINIËRING DEFINITIE
“Psychologie is een wetenschap waarbij zowel het gedrag van mensen wordt bestudeerd als de
gevoelens en gedachten die mensen hebben bij het ervaren van hun gedrag en de omstandigheden
waarin dat plaatsvindt”
Verschil met andere wetenschappen:
WETENSCHAP NADRUK OP …
PSYCHOLOGIE Beschrijving & verklaring van het object op
individueel niveau
SOCIOLOGIE Maatschappelijke of groepsverbanden
BIOLOGIE OF MEDISCHE WETENSCHAP Biologische bepaaldheid van het gedrag
Typeren van een wetenschap (3):
• De soorten vragen en problemen = het object (A)
• De methoden en theorieën (B)
Tussen A en B is er een dynamisch spel, met als gevolg niet vastliggende grenzen tussen de
wetenschappen.
Voorbeeld: depressie
• Sterke ontwikkeling richting biologisch en medisch denken
• Enorme toename van gebruik van antidepressiva (Prozac & Fevarin)
• Haaks op opvatting met nadruk op maatschappelijke stoornissen
Het maatschappelijk draagvlak van een wetenschap (C)
• Beïnvloed de grenzen en legitimiteit van wetenschap
• Af te leiden van weerklank in maatschappij
• Af te leiden van hoe sterk persoonlijke theorieën gekleurd worden door wetenschappelijke
kennis
Voorbeeld: psychologie sterke weerklank in westerse maatschappijen
gepsychologiseerde wereld = maatschappelijke verschijnselen bepaald door psychologische
theorieën
• De psychologie kent veel gezichten
• Meerdere indelingen over verschillende opvattingen en inzichten
• Theoretische ordeningen staan centraal
Theorieën = referentiekaders
• Bieden interpretaties om verschijnselen te verhelderen en te bekijken
• Psychologie kent een grote verscheidenheid (Vb. jaloezie bij pubers)
Theorieën over specifieke onderwerpen
Eenzelfde verschijnsel vanuit meerde theorieën, verschillend beschrijven en verklaren.
Theorieën kunnen komen en gaan
Voorbeeld: eetstoornissen anorexia nervosa en boulimia nervosa
(verschillende verklaringen ontstaan)
• Functioneren van het gezin
• Traumatische ervaringen van patiënt
• Karaktertrekken van patiënt
• Invloed van maatschappelijke schoonheidsideaal & erfelijk aanleg
FUNCTIES VAN THEORIEËN
Wetenschappelijke theorieën vervullen drie functies
→ men legt het verschil uit tussen ‘dagelijkse’ en ‘wetenschappelijke’ kennis
Functie 1: systematiserende of ordenende
• Verwijzing naar begrip theorie (theoria = beschouwing)
• Op niveau van beschrijving = systematische weergave van wat wordt waargenomen
• Waarschuwing op zijn plaats
Dagdagelijkse kennis Wetenschappelijke kennis
• Verloopt via expliciete regels
• Duidelijk en controleerbaar
• Persoonlijk gekleurd • Rapporteren van helder geformuleerde
• Weinig systematisch verbanden/wetten
• Menselijke waarneming gekleurd door • Eis: herhaalbaar (= repliceerbaar)
behoeften, emoties en kennis • Waarneming wetenschappers is
theoriegeladen (= referentiekader
bepaalt alles)
Functie 2: verklaren en voorspellen
Gehoorzaamheidsexperiment:
• Resultaten verklaren door aangeven van bereiken in specifieke omstandigheden
• Voorspellen proefpersonen minder afhankelijk = minder gehoorzaam zullen zijn
Functie 3: heuristische functie
• Inzicht theorie zorgt voor nieuwe voorspellingen
• Een theorie is nooit af, het levert steeds nieuwe ideeën op
KENMERKEN VAN PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN
Stromingen gekenmerkt door:
• Geschiedenis (van ontstaan)
• Mensbeeld = visie op kenmerkende eigenschappen van mens
GESCHIEDENIS VAN STROMINGEN
Historische ontwikkeling:
Theoretische stroming:
• Lange geschiedenis
• Wortels in oude filosofische tradities & nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen
Wetenschappelijke psychologie:
• Doel: psychologie beschikken over alomvattende theorie van psychisch functioneren (Europa)
• Doel: kennis moet dienstbaar zijn aan maatschappelijke doelstellingen (VS)
→ Maatschappelijke problemen bepalen theorievorming
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Cultuurhistorische bepaaldheid:
Psychologische stromingen zijn product van de tijd
• Voorzagen in behoeften van periode
• Vertegenwoordigen waarden en normen van maatschappelijk belang
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Op elkaar reageren:
Behaviorisme verwaarloosde cognitieve eigenschappen van de mens
→ ontstaan van stroming die focus hier WEL oplegt: cognitieve psychologie
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Slingerbeweging :
Rogers: in ’50 ontstaan non-directieve vorm van hulpverlening
reactie op autoritaire vorm van hulpverlening
’80 & ’90: slinger op ‘terugweg’
snelle opkomst directieve hulpverleningstechnieken
psychoanalyse niet meer dominant
onderwerpen verwant aan psychoanalyse: hernieuwde belangstelling
Gebruikmaken van elkaar:
• Overnemen van elkaars standpunt zorgt voor verandering van eigen inzichten
• Samenwerking in psychologie is historisch en cultuur bepaald
• Toenemende behoefte aan flexibele en pragmatische opvattingen
• Pragmatisch te werk gaan, ambities niet hoog stellen & in alles iets zien
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadruk op effectiviteit:
Hulpverleningsmethode moeten effectief – werkzaam – zijn (= evidence based) Toegepaste methoden
onderzoeken op effectiviteit
Pragmatische aanpak: minder aanwezigheid van ‘in alles iets zien’
→ nadruk minder op theoretische uitgangspunten & MEER op praktisch nut
Adhv. slingerbeweging voorspellen van samenwerking & pragmatische inslag gevolgd wordt door het
gelijk centraal komen te staan
Pragmatische aanpak: verschillende manier van bekijken (RIGTER)
→ elke visie kent zijn sterke & zwakke punten
→ terechte roep om effectiviteit te bewijzen
→ resultaten moeten herhaalbaar zijn
MENSBEELDEN BIJ THEORETISCHE STROMINGEN
Psychologische stroming karaktiseren adhv. mensbeeld
→ uitdrukking ‘hoe mens wordt opgevat’
Iedereen heeft opvatting over typisch menselijk
→ opvattingen zijn historisch, cultureel & regilieus bepaald
Mensbeeld = ‘voorbeeld ter navolging’ (EISENGA c.s.)
→ naamsvernoeming uit middeleeuwen
→ iemand vernoemen naar een heilige
→ leven van heilige uitvoerig vastgelegd
Mensbeeld kent twee aspecten:
• Beschrijving van de kenmerkende eigenschappen (= bodem van menselijk bestaan)
verschil tussen mens & dier / verschil tussen volwassen & kind
• Verwijzing hoe mensen behoren te zijn (= zogenaamde ‘doelbeeld’)
morele visie: centraal stellen hoe mens zich behoort te gedragen
sturen van eigen handelen & beoordelen gedrag van anderen
Mensbeelden beïnvloedt door historische, culturele & religieuze invloeden
→ voorbeelden terugvinden in geschiedenis
• Huidige tijd: uitgaan van gelijkheid van de mens
• Oude Grieken: slaven & vrouwen geen volwaardige mensen
mens-zijn enkel bereikt door man
• Middeleeuwen: religieuze oriëntatie centraal in mensbeeld
• Renaissance: aandacht voor individuele verantwoordelijkheid
• Niet-westerse culturen: nadruk op groep/familie, NIET op individuele verantwoordelijkheid
‘fijnmazige culturen’ = minder ruimte voor individu, meer voor groepsbelang
INDELING VAN THEORETISCHE STROMINGEN
Theoretische stromingen verschillende manier ingedeeld & onderscheiden worden Indelingen zorgen
voor onderlinge vergelijking van verschillende stromingen
Twee indelingen:
• Vergelijken van mensbeelden
- vergelijking statische machine
- vergelijking levend en groeiend organisme
→ mensbeelden verhouden tot wetenschappelijke & hulpverleningsmethoden
• Biopsychosociaal model
ontleend aan systeemtheorie
nadruk ‘menselijke werkelijkheid’ opdelen in verschillende niveaus
aandacht voor biologisch, psychische & sociale niveau
systeemtheorie: alle drie niveaus rol bij ontstaan van gedrag
MENSBEELDEN IN PSYCHOLOGIE
Onderscheid tussen drie niveaus van menselijk gedrag
elke niveau correspondeert met mensbeeld
niveau van mechanisme, organisme & persoon
persoonlijke niveau: hoogste & meest complex +
omvat andere twee niveaus (omgekeerd NIET)
hoe hoger het niveau, hoe complexer het gedrag
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MECHANISTISCHE MENSBEELD
Mens als mechanisme opvatten, is mens samengesteld uit afzonderlijke delen
onderdelen bewaren afzonderlijke eigenschappen
zijn deel van groter geheel
Mens = mechanieken voortbewogen door externe krachten
kracht beschrijven zodat ontstaan van inzichten in oorzaken van menselijk gedrag
Mensbeeld geleidt dat mens & menselijk gedrag vergeleken wordt met machines & apparaten (=
statisch maaksel)
Voorbeeld: horloge (drijfveer), stoommachine (driften), telefooncentrale (input-output) & computer
(informatieverwerking)
Mechanistische visie: delen van mens zelfstandig bestudeerd kunnen worden
mens ook bestudeerd worden los van de sociale of materiële omgeving
Voorbeeld: behaviorisme
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller femketemmerman. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.14. You're not tied to anything after your purchase.
