Dit zijn alle aantekeningen van alle 12 de hoorcolleges over het vak 'Forensische psychopathologie' aan de universiteit Utrecht in het jaar 2020. Succes met leren! bij vragen stuur me een berichtje
Aantekeningen van de hoorcolleges van het vak ‘Forensische Psychopathologie’
Hoorcollege 1 Forensische psychopathologie
Psychopathologie: is de leer van de psychische stoornis.
Forensisch: betekent dat het relevant is voor de rechtspraak.
Het vak forensische psychopathologie gaat dus over psychopathologie die relevant is voor de
rechtspraak.
Strafrecht en hulpverlening staan in principe haaks op elkaar. Daarom is hulp bieden aan mensen
met een stoornis binnen het strafrecht soms erg ingewikkeld. Primair is strafrecht gericht op het
schade toebrengen aan mensen die de wet overtreden. Daarbij kan het bieden van hulp in de weg
zitten.
Artikel 39 Sr: Een verdachte is niet strafbaar wanneer het ten laste gelegde feit hem, ten gevolge van
een psychische stoornis, niet kan worden toegerekend.
Ontoerekeningsvatbaarheid is een uitzondering op de algemene regel dat mensen verantwoordelijk
zijn voor hun eigen gedrag.
De stoornis is volgens de wet:
Gebrekkige ontwikkeling: aangeboren afwijkingen of in de jeugd opgelopen gebreken die
psychisch ontwikkeling meer structureel hebben verstoord.
Ziekelijke stoornis: Verstoringen die tijdens het leven van een psychisch ‘gezond’ persoon zijn
opgetreden.
Wet Forensische Zorg: psychische stoornis, verstandelijke handicap en/of psychogeriatrische
aandoening
Gebrekkige ontwikkeling en ziekelijke stoornis zijn algemene begrippen en het onderscheid ertussen
is niet scherp. Er worden geen letterlijke stoornissen genoemd en dat heeft ook te maken met dat
stoornissen veranderen over tijd en de nieuwe versies van de DSM niet van invloed zijn op de wet.
De strafrechter gaat verschillende elementen van de zaak beoordelen:
Individuele beoordeling
Tenlastelegging en wettelijke strafmaxima bepalen kaders bij de sanctietoeneming
Inzicht in de oorzaak, de aard en de ernst van eventueel recidivegevaar
Speciaal-preventieve effectiviteit staat bij de strafoplegging niet centraal
Strafrechtelijke positie van de getuige-deskundige:
Gevoelen betreffende hetgeen de wetenschap leert
Omtrent datgene wat aan zijn oordeel onderworpen is, dus geen oordeel over een gepaste
straf bijvoorbeeld
Professionele, processuele en maatschappelijke onafhankelijkheid, onafhankelijkheid is erg
belangrijk
Individuele toepasbaarheid conclusies, algemene oorzaak gevolg relaties passen niet altijd op
een individuele zaak
Forensische vraagstelling: de vraagstelling die bij de pro Justitia rapportage aan bod komen:
Is er sprake van een psychische stoornis?
Was de stoornis aanwezig tijdens het tenlastegelegde? Om te oordelen over de stoornis ten
tijde van het delict moet iemand het delict begrijpen vanuit het gezichtspunt van de
, verdachte. In hoeverre belemmert de stoornis de verdachte in zijn vermogen de
ongeoorloofdheid van zijn handelen in te zien en hiernaar te handelen?
Is er sprake van een causaal verband? Daarbij wordt gekeken naar in hoeverre de stoornis de
verdachte belemmert en in hoeverre de verdachte mogelijk de ongeoorloofdheid van zijn
handelen in ziet.
Advies omtrent (mate van) toerekeningsvatbaarheid? Hierbij wordt gekeken of iemand
verantwoordelijk is voor zijn handelen.
Gevaar taxatie vanuit pathologie? Door de omstandigheden van de situatie mee te nemen
kan gekeken worden wat het risico op herhaling is.
Advies voor straf/maatregel. Wat is de noodzaak en legitimatie van gedwongen behandeling?
Toerekeningsvatbaarheid is een juridisch uitgangspunt en hoeft niet te worden aangetoond.
Toerekeningsvatbaarheid is een relationeel begrip over de relatie stoornis/delict, het is geen
statische, empirisch meetbare eigenschap van de dader. De wet kent geen tussenvormen qua mate
van toerekeningsvatbaarheid.
Er ontstaat een dilemma rondom toerekeningsvatbaarheid omdat toerekeningsvatbaarheid als
juridisch vraagstuk gezien wordt, maar de beoordeling hiervan op basis van gedragskundige
expertise. Hoe komt de vertaalslag tot stand van de inzichten van de deskundige naar de
strafrechtelijke context?
Bezwaren vanuit de gedragsdeskundige ten opzichte van het juridische uitgangspunt:
Vrije wil bestaat niet.
Juridische terminologie sluit niet aan bij gedragskundige denkkader (multi causaal)
Het betreft een normatief, niet-wetenschappelijk oordeel (de grenzen van deskundigheid)
Geen empirische toetsbaarheid (3- of 5-puntsschaal)
Stoornis speelt veelal een ondergeschikte rol in gevaar taxatie (statistische benadering)
Als je kijkt naar een stoornis dan blijkt dat niet echt van belang te zijn voor de risicotaxatie. Met
name een baan en relatie zorgen ervoor dat iemand niet recidiveert.
Bij het beoordelingsproces van de rechter kan per vraag naar verschillende punten gekeken worden:
1. Is er sprake van een stoornis?
Objectiveerbaarheid (DSM-5)
Uitleg van specifieke beperkingen vanuit de stoornis bij deze onderzochte
Delict is geen stoornis
Pathologie en procespositie
2. Stoornis ten tijde van het tenlastegelegde?
Retrospectief onderzoek
Gedragskundige vertekeningen
Pathologie hoeft niet te worden uitgesloten
3. Is er een causaal verband?
Waarom causaliteitsvereiste?
Welke specifieke kenmerken van de stoornis zijn aanwijsbaar in het tenlastegelegde?
Op welke wijze en in welke mate werd de onderzochte hierdoor beperkt in zijn vermogen
juridisch relevante afwegingen en inschattingen te maken?
Objectiveerbaarheid / procesbelangen
Waarneming van de realiteit / vermogen om keuzes en afwegingen te maken
Juridisch relevante keuzemomenten
Culpa in causa (Tolbert casus)
Indien bewezen: delict mag geen hoofdbestanddeel zijn bij diagnose
Causaliteit en bewijs / twee fasen proces?
, 4. Toerekeningsvatbaarheid
Mate waarin een psychische stoornis bij het delict een beperkende rol heeft gespeeld
Mate van verwijtbaarheid aan de verdachte
Mate van individueel onderbouwd, pathologisch bepaald gevaar (aard, ernst, termijn) voor
specifieke delicten
Noodzaak, doel en strafrechtelijke legitimatie van gedwongen behandeling
5. Gevaarstaxatie
Individueel onderbouwde verwachting ten aanzien van toekomstig handelen in het licht van
eerder handelen, voor zover dit voortkomt uit een psychische stoornis, die niet verwijtbaar
tot stand is gekomen en substantieel doorwerkt in het tenlastegelegde, indien bewezen.
Kanttekeningen die geplaats worden bij de toerekeningsvatbaarheid en waar rekening mee
gehouden moet worden:
Onderbouwde uitspraak per delict
‘Normatieve’ elementen
Wetenschappelijke ontwikkelingen
Culturele factoren
Verzachtende omstandigheden
Hoorcollege 2 Forensische psychopathologie
In de DSM-5 wordt een psychische stoornis als volgt gedefinieerd:
, “syndroom, gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het gebied van de cognitieve
functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting is van een disfunctie in de
psychologische, biologische, of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychische
functioneren. Psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdensdruk en/of
beperkingen in het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke
bezigheden. Een reactie op een veelvoorkomende stressor of een verlies, bijvoorbeeld het overlijden
van een dierbare, die te verwachten valt en cultureel wordt geaccepteerd, is geen psychische
stoornis. Sociaal deviant gedrag (politiek, religieus of seksueel bijvoorbeeld) en conflicten die zich
vooral afspelen tussen een individu en de maatschappij zijn geen psychische stoornissen, tenzij de
deviatie of het conflict het gevolg is van disfunctioneren van het individu, zoals in het voorgaande
wordt beschreven.”
Niet alleen psychische stoornissen maar ook hersenaandoeningen zoals dementie of een niet
aangeboren hersenletsel kunnen leiden tot criminele gedragingen waarbij de
toerekeningsvatbaarheid verminderd is.
Een psychose is een stoornis in de realiteitstoetsing. Realiteitstoetsing betreft het onderscheid
kunnen maken tussen binnen- en buitenwereld, het kunnen afgrenzen en differentiëren van zichzelf
en de ander. Ook het vermogen zich te verplaatsen in de ander wordt hiertoe gerekend. Bij een
psychose is de realiteit verstoord door wanen en hallucinaties:
Waan: stoornis in de inhoud van het denken
Hallucinatie: sensorische gewaarwording zonder zintuigelijke input
Schizofrenie is een psychische stoornis waarbij mensen last hebben van psychoses. Daarnaast is het
functioneren van iemand met schizofrenie sterk verminderd en is het een langdurige chronische
aandoening waarbij episodes van psychoses zich achter elkaar opvolgen.
Belangrijk is dat schizofrenie niet hetzelfde is als een meervoudige of gespleten persoonlijkheid.
Bij stoornissen die te maken hebben met middelen/psychoactieve stoffen is het van belang om bij
een delict te bepalen of:
1. De psychoactieve stoffen de directe oorzaak van het delict zijn. Dat betekent dat de
psychoactieve stoffen het gedrag dermate hebben beïnvloedt dat ze het delict hebben
veroorzaakt.
2. Het is van belang om te bepalen in hoeverre de verdachte afhankelijk is of was van het
middel.
3. Het is ook van belang om te kijken wat de eventuele hersenschade is van de verdachte als
gevolg van de psychoactieve middelen.
Psychoactieve stoffen kunnen ook leiden tot een psychose.
Zowel drugs als (voorgeschreven) medicijnen kunnen gerekend worden tot psychoactieve stoffen.
Culca in causa: Culpa in causa is aan de orde in de gevallen waarin de straffeloosheid van een
gedraging kan worden afgewezen omdat de dader zich verwijtbaar, vrijwillig in een delictssituatie
heeft gemanoeuvreerd.
Bij stemmingsproblematiek moet altijd gekeken worden of er aan de hand van de DSM ook sprake is
van eens stoornis. Dit kan zowel een depressie (stemmingsdaling) of manie (stemmingsstijging) zijn.
Psychoses kunnen ook gerelateerd zijn aan een depressie of manie.
Hoorcollege 3 Forensische psychopathologie
Hoorcollege over psychotische stoornissen (schizofreniespectrum stoornissen).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller psychologiesamenvattingen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.59. You're not tied to anything after your purchase.
