De Geo wereld globalisering bovenbouw vwo Studieboek
Samenvatting van De Geo Globalisering hoofdstuk 3 voor VWO. In deze samenvatting zijn de belangrijkste punten samengevat en zijn de kernwoorden ook nog duidelijk aangegeven in de linkerkantlijn.
De hoofdvraag van dit hoofdstuk is: hoe meet je de sociaal-demografische verschillen tussen landen en
welke onderlinge samenhang is er in de spreidingspatronen van de indicatoren die het ontwikkelingspeil
van landen aangeven te zien?
3.1 Cultuur en mensen in de bewoonde wereld
Welke culturele en demografische indicatoren zijn bruikbaar om landen te
vergelijken en dus de wereld in te delen? Wat zijn de waarden en beperkingen
van deze indicatoren bij het gebruik op nationale schaal?
Hoe vallen de overeenkomsten en verschillen in de culturele en demografische
spreidingspatronen te verklaren? Hoe zijn talen en godsdiensten verspreid
geraakt vanuit hun gebied van oorsprong?
Spreidingspatronen
Indeling in macro-regio’s ► Veel ruimtelijke spreidingspatronen vallen samen, bijvoorbeeld reliëf en
op basis van ruimtelijke
bevolking, BNP en energieverbruik. Dat maakt het mogelijk om de wereld in
spreidingspatronen
macro-regio’s in te delen.
Regionaliseren
► Het indelen van een gebied in regio’s op basis van hetzelfde kenmerk heet
Regionaliseren op basis regionaliseren.
van ruimtelijke criteria, ● De kenmerken moeten meetbaar worden gemaakt om gebieden goed te
op juiste schaalniveau. kunnen vergelijken: er moet een maatstaf of criterium zijn, dat berust op
cijfermatige gegevens. ● In de aardrijkskunde worden ruimtelijke indicatoren
In dit hoofdstuk: culturele gebruikt. ● Daarbij is het belangrijk om te werken in het juiste ruimtelijke
geleding van de wereld schaalniveau, van mondiaal tot lokaal. ● Tussen regio’s blijken vrijwel nooit
scherpe grenzen te zijn, er is vaak sprake van een overgangsgebied. ● In dit
hoofdstuk wordt gekeken naar een culturele geleding van de wereld.
Cultuur en cultuurgebieden
Cultuur bepaalt mede de ► Onder cultuur verstaan we alles wat door de mens is aangeleerd en
inrichting landschap.
gemaakt. ● De opvatting wat cultuur is, is afhankelijk van het standpunt van de
Diffusie cultuur gaat snel wereldbewoner. ● Cultuur is medebepalend voor de menselijke bestaanswijze
door globalisering en hoe het landschap wordt ingericht. ● Het is altijd in beweging;
diffusieprocessen verlopen versneld door globalisering en moderne
communicatiemiddelen.
Cultuurgebieden zijn Cultuurgebieden zijn het resultaat van een beschavingsproces onder invloed
resultaat van sociale en van zowel menselijke (= sociale) als natuurlijke (= fysische) factoren. Als
fysische processen.
mensen voelen dat hun cultuur in de knel raakt, vaak op de grenzen van de
Op grenzen vaak
conflicten. cultuurgebieden, dan ontstaan vaak conflicten.
Taal en godsdienst
De Geo vwo Globalisering - 1
, ► De voornaamste cultuurelementen zijn taal, godsdienst en het algemeen
aanvaarde normen- en waardenpatroon. Die verlenen een regio of volk een
Taal en religie belangrijk eigen identiteit. Religie is ook van invloed op de manier van inrichten en van
cultuurelementen.
grondgebruik.
Bij verspreiding speelde ● Bij de verbreiding van religies over de wereld speelden de politiek-militaire
politieke macht een rol. macht een belangrijke rol. ● Door de verspreiding werden de religies onderling
beïnvloed. Sommige verdwenen of vermengden zich. .
Taal Arabisch ► Via de verbreiding van de islam, verspreidde ook de Arabische taal en het
verspreidde zich via schrift over de wereld.
islam; westerse talen via ● Veel westerse talen verbreiden zich door koloniale expansie en migratie. Dat
kolonialisatie en ging op verschillende manier (verschillende diffusieprocessen): namelijk via
migratie.
relocatie (verplaatsing). Voorbeeld is de migratie van boeren naar Zuid-Afrika, of
via hiërarchie (top down), bijvoorbeeld het opleggen van het Engels in India, of
Frans in Marokko. ■ Diffusie verliep vaak via havens en dan landinwaarts.
■ Het Nederlands is in Indië geen voertaal geworden, omdat het Maleis en het
Portugees waren al lingua franca waren. Ook waren de Nederlanders gericht op
handel en winst maken, niet op cultuurverbreiding.
Demografische kenmerken en criteria
Demografie: begrip
► Demografie is wetenschap van het beschrijven en verklaren van de aantallen
bevolkingsdichtheid is
belangrijk. Wel twee van de bevolking en de veranderingen daarin. Het begrip bevolkingsdichtheid is
nadelen. daarbij belangrijk, al het heeft twee nadelen. Het is een gemiddelde (maakt niet
Beter is de verdeling over een gebied duidelijk) en geeft geen informatie over
bevolkingsspreiding. draagkracht van een gebied en over overbevolking.
● Een beter begrip is bevolkingsspreiding: de manier waarop bevolking is
Begrip bevolkingsgroei verdeeld over een gebied. Het wordt op kaart weergegeven met een
legt ook relatie met
stippenkaart of eventueel choropletenkaart. Het begrip maakt echter niet de
economische en sociale
ontwikkeling. relatie met welvaart, democratie, sociale ontwikkeling duidelijk. ●
‘Bevolkingsgroei’ legt wel zo’n verband. Het is het saldo van geboorte, sterfte en
migratie. Vooral het geboortecijfer is een goede indicator om landen te
vergelijken.
Visie Malthus: ■ Een hoge bevolkingsdruk kan beschouwd worden als een reden voor
bevolkingsgroei innovatie en diffusie, maar het is ook een bedreiging voor de welvaart en
bedreiging voor hulpbronnen (visie van Malthus: sterke groei bevolking leidt uiteindelijk tot
welvaart.
rampen).
Maar: toename welvaart Leeftijdsgrafieken
leidt tot afname ► De redenering van Malthus is maar ten dele juist. De toename van de
natuurlijke groei welvaart leidt eerder tot afname van de natuurlijke groei.
● De leeftijdsopbouw van een gebied wordt weergeven in leeftijdsgrafiek, het
Drie modellen van liefst in relatieve cijfers omdat dat beter vergelijkt. ● Er zijn drie modellen: het
leeftijdsgrafieken piramidemodel (geeft aan dat er een hoge groene druk is), een model met een
spitse kogel (stagnerende groei) en het ui-model (hoge grijze druk).
Demografische druk:
verhouding productief- ● De verhouding tussen de productieven en de niet-productieven in de
niet productief bevolking wordt weergegeven als de demografische druk.
● Door de toename van de economische en sociale ontwikkeling van een land,
neemt het geboortecijfer af. Eerst neemt de demografische druk af, maar die
maakt later plaats voor toenemende vergrijzingsproblematiek.
De demografische transitie
► Het demografisch transitiemodel geeft aan hoe de leeftijdsgrafieken
veranderen in de loop van de tijd.
Demografisch ● Fase 1: de agrarisch-ambachtelijke fase: mensen trouwen laat, de
De Geo vwo Globalisering - 2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller elisevanutenhove. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
