De Geo wereld globalisering bovenbouw vwo Studieboek
Samenvatting van De Geo Globalisering hoofdstuk 1 voor VWO. In deze samenvatting zijn de belangrijkste punten samengevat en zijn de kernwoorden ook nog duidelijk aangegeven in de linkerkantlijn.
1 De wereld: systeem van landen en relaties
De hoofdvraag van dit hoofdstuk is: welke processen hebben geleid tot het huidige patroon van
samenhang en verscheidenheid aan relaties tussen landen?
1.1 De samenhang in het wereldsysteem
Waarom spreken geografen steeds meer over een ‘systeem van landen’? Hoe is
het wereldsysteem economisch georganiseerd?
Samenhang in een wereld van verschillen
► Overal in de wereld bepalen relaties met andere gebieden de welvaart en dus
Drie soorten het dagelijks leven. Die economische relaties hangen samen met de internationale
economische relaties arbeidsverdeling. Er zijn drie soorten economische relaties:
zorgen voor ● de handelsrelaties
samenhang ● de macro-economische schommelingen in de productie
wereldsysteem ● het vestigingsgedrag van ondernemingen. Ondernemingen hebben voor hun
vestigingen de hele aardbol als ‘speelterrein’.
Kwetsbaarheid
Grote samenhang ► De grote samenhang tussen gebieden maakt landen kwetsbaar. Veel gebieden
maakt landen blijven afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen uit andere landen. Gewapende
kwetsbaar conflicten en aanslagen hangen soms samen met het verkrijgen van macht over
natuurlijke hulpbronnen.
De economische structuur van het wereldsysteem
►Het (economisch) wereldsysteem kent drie groepen landen. ● Elke groep heeft
Drie groepen landen: kenmerkende economische activiteiten én kenmerkende (economische en
centrum, perifeer, politieke) relaties met andere landen. De groepen zijn:
semi-perifeer. centrum of kernregio’s
semi-perifere regio’s (middenpositie)
perifere regio’s
Systeem Veranderingen in het economische wereldsysteem
veranderende in loop ► Het wereldsysteem is in de loop van de eeuwen in drie opzichten veranderd:
van de tijd (groter, De ruimtelijke schaal werd groter: steeds meer landen maakten deel uit van de
posities die wisselen, internationale arbeidsverdeling.
andere aard van De positie van staten binnen het wereldsysteem wisselde (global shift:
relaties) verschuiving economisch zwaartepunt van ene naar andere deel van de
wereld) .
De aard van de economische relaties veranderde: handel in
landbouwgoederen werd uitgebreid met industriële producten en met diensten
1.2 Wereldsysteem in historisch perspectief
De Geo vwo Globalisering - Samenvatting 1
, Hoe is het patroon in het economisch ‘wereldsysteem’ ontstaan en welke rol
speelden hegemoniale staten daarbij?
Vroeger waren ► Voordat het wereldsysteem ontstond bestonden er geen staten. De
landen vooral handelsrelaties waren beperkt. Er kwamen toen drie typen samenlevingen voor:
zelfvoorzienend. gebaseerd op sedentaire landbouw, samenlevingen met primitieve
zelfvoorzienende landbouw en nomadische veetelers.
Na 1600 ontstond De ‘geboorte’ van het wereldsysteem
handel. Kernregio ► Vanaf het einde van de 15e eeuw ontstond wereldwijde handel in
Europa met kolonies. (sub-)tropische gewassen. Dat was eerst georganiseerd vanuit Portugal en
Spanje, later vanuit West-Europa (Groot-Brittannië en Nederland). Er vormde zich
een kernregio met een netwerk van kolonies.
Europa had ► West-Europa werd de kernregio vanwege meerdere factoren:
markteconomie, ● de ontwikkeling van de kapitalistische markteconomie
moderne staten en ● de stimulerende rol van de eerste moderne staten in Europa (zorgden voor
veel inkomsten door infrastructuur bijv)
handel. ● de handel bezorgde de Europese staten zeer veel inkomsten
De Industriële Revolutie
Vanaf 18 eeuw: ► Vanaf eind 18e eeuw ontwikkelde de industrie zich in de West-Europa.
opkomst industrie. Gunstige factoren daarvoor waren een relatief goede infrastructuur, de
aanwezigheid van een onafhankelijke kapitaalkrachtige ondernemersklasse, de
aanwezigheid van delfstoffen en de opgebouwde economische macht in de
kernregio.
Massaproductie ► Massaproductie is afhankelijk van een continue aanvoer van grond- en
vraagt aanvoer veel hulpstoffen, halffabrikaten en energiebronnen.
grondstoffen: ● Perifere landen gingen ook mijnbouwproducten leveren. Er ontstonden
ontstaan exploitatiekolonies – voor het eigen voordeel van de West-Europese landen. ● De
exploitatiekolonies, kernregio ging om die reden ook investeren in de infrastructuur van de periferie.
later ook gebruikt als ● De productie moest ook afgezet worden. Kolonies fungeerden daarom ook
afzetmarkt. steeds meer als afzetmarkt voor de kernregio.
Ontstaan tweede Het wereldsysteem krijgt een tweede kern
kernregio: Noord- ► Er ontstond een tweede centrum in het wereldsysteem: Noord-Amerika waar
Amerika. veel Europeanen waren gaan wonen. ► De Amerikaanse overheid stimuleerde
een ondernemende klasse. Daarnaast realiseerde de overheid de infrastructuur.
Europa was voor Verschillen tussen de kernregio’s
groeiende ►In de voedselbehoefte van de stedelijke bevolking van de Europese kernregio
voedselbehoefte werd voorzien door steppegebieden van bijvoorbeeld Argentinië, delen van Zuid-
afhankelijk van Afrika en enkele regio’s in Australië en Nieuw-Zeeland met goede bodems en/of
buitenland. Amerika klimaat. ●Noord-Amerika benutte het zeer vruchtbare stroomgebied van de
kon het intern Mississippi.
produceren.
Hegemoniale staten
In 19e eeuw: meer ►De ‘greep’ van hegemoniale staten op de periferie werd groter in de 19e eeuw.
greep kernregio’s op ● Duitsland, Frankrijk en Nederland, maar ook de VS en Japan, bedreigden aan
periferie het einde van die eeuw de sterke Britse positie.
Imperialisme ► Aan het einde van de 19e eeuw was sprake van imperialisme (kerngebieden
Japan werd derde beheersten de economie van de perifere landen). ● Japan ontwikkelde zich vanaf
kernregio einde 19e eeuw tot derde kernregio.
De Geo vwo Globalisering - Samenvatting 2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller elisevanutenhove. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
