Teratologie & Toxicologie - samenvatting

1) BASISPRINCIPES VD
TERATOLOGIE
DEFINITIES
 Teratologie = studie v aangeboren afwijkingen bij de mens
 Teratogeen = externe factor die de embryogenese verstoort
 Malformatie = structurele, anatomische afwijking waarbij een orgaan niet of
onvolledig aangelegd is tijdens de embryogenese

SOORTEN TERATOGENEN
 Infectieziekten bij moeder ( TORCH)
 Gewijzigde metabole toestand bij moeder (vb diabetes)
 Farmaca (vb geneesmiddelen, alcohol, roken…)
 Chemische stoffen uit omgeving (vb pesticiden)
 Fysieke agentia uit omgeving (vb radioactieve straling)

TERATOGENE EFFECTEN
1. Aangeboren malformaties
2. Gestationele gevolgen
3. Functionele gevolgen
4. Embryonale of foetale dood

1. AANGEBOREN MALFORMATIES

 Epidemiologie
- 2,5% vd pasgeborenen -> congenitale malformatie
- Hoge prevalentie v DNA-mutaties
- Bij meerdere -> gn aantoonbare oorzaak
- Background risk => binnen elke populatie is er risico op congenitale
malformaties

 Getroffen orgaansystemen
- Hart (vb septumdefecten)
- Zenuwstelsel (vb neurale buisdefecten)
- Ledematen (vb klompvoet)
- Urinewegen
- Genitaliën

2. GESTATIONELE GEVOLGEN

 Teratogene invloed op gewichtstoename v foetus
 Vb IUGR
 Vooral bij teratogene invloeden na 8 weken (wnr embryogenese afgewerkt is)

3. FUNCTIONELE GEVOLGEN

 Functie v orgaan of weefsel w verstoord, zonder dat er structurele afwijkingen
optreden

, 4. EMBRYONALE OF FOETALE DOOD
 Spontane abortus (miskraam)
 Veel in eerste 12 weken
 Helft vd gevallen te wijten aan chromosomale afwijkingen
 Andere oorzaken -> teratogene invloeden, majeure malformaties, onverklaard

WAT BEPAALT HET TERATOGEEN EFFECT
 4 elementen die teratogeen effect bepalen
- Teratogenese (hoe?)
- Timing van blootstelling (wnr?)
- Dosis van blootstelling (hoeveel?)
- Individuele gevoeligheid (wie?)

TERATOGENESE
 = het biologisch mechanisme waarlangs het teratogeen zijn effect uitoefent op
het ontwikkelende embryo

TIMING VAN BLOOTSTELLING
 Kritische periode
- 3 tot 8 weken na fertilisatie = piek v celgroei, celdifferentiatie en aanleg vd
organen
- Blootstelling aan teratogeen tijdens deze periode => miskraam of majeure
malformaties
- Binnen deze periode -> elk orgaan zijn eigen periode v gevoeligheid aan
teratogenen
- Czs aanleg -> het langst -> 3 tot 16 weken

 All or none-fenomeen
- Eerste 2 weken na bevruchting
- Teratogene invloeden ofwel totaal gn invloed op embryo, ofwel leiden tot
embryonale dood
- “none” -> teratogeen vernietigt volledige embryo
- “all” -> slechts deel vd embryonale cellen sterft af -> normaal embryo kan
verder ontwikkelen

 Foetale periode
- Na 8 weken
- Alle organen en grotere structuren zijn aangelegd
- Periode van groei en rijping
- Blootstelling aan teratogenen -> mineure afwijkingen / groeivertraging /
prematuriteit

 Placentabarrière
- Placentabarrière minder doorlaatbaar in begin v zws
- Doorlaatbaarheid neemt toe in loop v zws -> omdat foetus meer
voedingstoffen vraagt
- Grote micro-organismen -> moeilijker foetus bereiken in 1ste trimester

DOSIS VAN BLOOTSTELLING
 Hoe hoger de dosis vh teratogeen, hoe ernstiger de malformatie

INDIVIDUELE GEVOELIGHEID
 Genetische constitutie vd foetus en moeder
 Vb: