Een uitgebreide en volledige samenvatting van het vak Rechtsfilosofie gegeven door Kristof van Assche. Deze samenvatting is gebaseerd op de PowerPoint & de syllabus.
Samenvatting rechtsfilosofie
HF 1: Rechtsfilosofie en recht: wat en waarom?
• Rechtsfilosofie behandelt:
o essentiële vragen over noodzaak van recht binnen onze SL
o normatieve inhoud van recht & zijn verhouding tot moraal
o definitie & belang v rechtvaardigheid
o rol vd staat & van macht in vormgeven & handhaven van recht
o redenen waarom recht moet worden nageleefd
Deel 1. Conflict
• functie van het recht?
o Gebruikelijk antwoord: zorgt voor ordening SL
➔ waarom is ordening noodzakelijk?
➔ Waarom moet recht deze functie vervullen?
o Conflicten / de mogelijkheid dat deze ontstaan (door interactie & gebruik
van goederen) = centrale drijfveer voor ontwikkeling systemen v ordening
➔ WANT systemen die conflicten kunnen voorkomen, beheersen &
oplossen = essentieel voor bevorderen v stabiele, vreedzame SL
• Conflicten kunnen zich voordoen als 4 specifieke voorwaarden gezamenlijk
voorkomen.
o Veelheid:
▪ aanwezigheid van meerdere personen → interactie
➔ moeten verschillende ideeën, voorkeuren en plannen hebben
➔ !!! met slechts 1 persoon: geen conflict
o Verscheidenheid / diversiteit:
▪ Leidt niet persé tot conflict
▪ oog op zelfde materiële middelen (werktuigen, grondstoffen,
arbeidskracht, lichaam van andere personen), met diverse
intenties
o Schaarste (= kern van probleem):
▪ Niet in onbeperkte hoeveelheid beschikbaar
➔ DUS niet iedereen kan zijn doelen tegelijk realiseren
o Vrije toegang:
▪ Men kan zich meester maken over schaarse middelen voor eigen
belangen, ten nadele van anderen
→ Deze 4 zijn vaak samen aanwezig DUS (potentiële) conflictsituaties overal
→ Cumulatieve voorwaarden: het volstaat om één van de 4 voorwaarden uit te
schakelen om het conflict te vermijden of op te lossen
, DUS 4 strategieën mogelijk:
• Veelheid kan worden uitgeschakeld worden door de nadruk te leggen op
eenheid:
o Individuele personen worden samengevoegd tot één collectiviteit,
waarbinnen één leider of instantie alle beslissingen neemt over het
gebruik van de schaarse middelen
• Diversiteit kan worden geëlimineerd door consensus af te dwingen:
o Handelingen mogen slechts worden verricht indien ze de goedkeuring
krijgen van alle anderen
o Beste manier: ervoor zorgen dat alle personen dezelfde opinies en
waarden hanteren over hoe schaarse middelen dienen te worden gebruikt
• Schaarste kan verdwijnen door overvloed:
o Diverse behoeften kunnen wel bevredigd worden door beschikbare
middelen
o Kan enkel door de meest essentiële behoeften te laten vervullen, wat een
herwaardering van het eenvoudige leven en een aanpassing van het
consumptiepatroon veronderstelt
o Meer middelen beschikbaar door drastische verhoging v productie via
technologische vooruitgang & verbeteren van efficiëntie
• Vrije toegang kan worden aangepakt door recht:
o Rechtssysteem uitbouwen waarbij de verhoudingen tegenover andere
personen en goederen duidelijk gedefinieerd en wettelijk vastgelegd
worden
o Gestructureerd kader waarbinnen personen rechten worden toegekend
om bepaalde middelen te gebruiken – die rechten zijn bedoeld om hen de
mogelijkheid te geven hun persoonlijke voorkeuren na te streven en hun
plannen uit te voeren, binnen de juridisch toegestane grenzen
→ van deze vier strategieën om conflicten te voorkomen / op te lossen is het via het
recht vastleggen van wie toegang heeft tot welke schaarse middelen de enige niet-
utopische oplossing, dus de enige realistische oplossing
,HF 2: Van de premoderne wereld naar de moderniteit
Deel 1. De premoderne rechtsfilosofie
• 6e E v.C.: overgangsperiode, Grieken stappen af van mythologisch wereldbeeld
WAAROM?
o Uitbreiding Griekse rijk naar Klein-Azië
➔ Grieken in aanraking met hoogontwikkelde beschavingen (Egypte,
Perzië), met totaal verschillende mythologieën
➔ Ondermijnd vertrouwen in vanzelfsprekendheid van eigen
mythologische traditie
A. De pre-socratische rechtsfilosofie
• Pre-socratici (vroege Griekse filosofen) op zoek naar nieuwe manieren om wereld
te begrijpen, gebaseerd op rationeel denken
o GEEN mythologische of religieuze verklaringen (gebaseerd op verhalen,
geloof, traditie)
=mythologisch wereldbeeld (SL vloeit voor uit goddelijke orde & recht
moet hiermee in overeenstemming zijn)
o WEL werkelijkheid begrijpen door logisch redeneren, observatie, afwegen
van argumenten
=rationalistisch wereldbeeld
➔ ‘Universele orde gaat schuil achter zichtbare wereld’, deze begrijpen
door menselijke rede (logos)
➔ Wereld functioneerde volgens logische principes & universele wetten,
die door menselijke rede ontdekt kunnen worden = rationalistisch wb
• Vroege Griekse natuurfilosofen: probeerden via rede natuurlijke orde herleiden
tot 1 oerkracht / principe (zoals water, lucht, vuur..)
• Sofisten (volgende generatie filosofen, leeraars): betwistten bestaan van
universele vaststaande principes
o Actief in 5e E v.C
o ‘waarheid is subjectief en hangt af van menselijke perceptie & context’
o SL & recht zijn menselijke creaties! (NIET resultaat van alomvattende
natuurlijke orde)
➔ Recht is systeem door mens zelf gemaakt, cultureel & historisch relatief
(NIET door menselijke rede ontdekt in rationele orde)
o Spelen cruciale rol in ontwikkeling van juridisch denken
o Legden grondslag voor rechtsfilosofische discussie tussen
rechtspositivisme & natuurrechtsdenken
B. Plato
• Leermeester: Socrates
• tegen relativisme & probeert natuurrechtsdenken op nieuwe manier te funderen
, o ‘absolute kennis vd werkelijkheid krijgen & objectief vaststellen wat
rechtvaardig is = mogelijk!’
o Onderscheid tussen waarneembare, zintuigelijke wereld & hogere
rationeel geordende ‘Ideeënwereld’
➔ ‘Ideeënwereld’ = hogere onveranderlijke wereld van ideeën, die ware
realiteit vertegenwoordigen & blauwdrukken vormen voor alles wat in
materiële wereld bestaat. (deze dienen als maatstaf voor onvolmaakte
werkelijkheid)
➔ Bewijs?
1. Concepten die niet perfect voorkomen in zintuigelijke wereld
(bv. perfecte cirkel)
2. Verschillende individuele objecten kunnen classificeren onder 1
concept (door abstract Idee van die categorie in onze geest)
Bv. stoelen onder ‘stoel’
➔ Suggereert dat ‘perfecte Ideeën’ bestaan die losstaan vd materiële
wereld & oorsprong vinden in hogere realiteit
o Ideeënleer speelt centrale rol in zijn visie op recht
➔ Recht:
NIET zelfstandig, menselijk product
WEL geheel van normen in overeenstemming met hogere, rationele
orde vd Ideeënwereld
➔ DUS recht = niet willekeurig of veranderlijk MAAR gebaseerd op
universele, onveranderlijke principes die door menselijke rede ontdekt
kunnen worden
▪ Positieve recht: moest afgstemd zijn op ‘Idee van
rechtvaardigheid’ (vormt maatstaf voor elke wet)
▪ !!! ‘Idee v rechtvaardigheid’ (en andere Ideeën) kan slechts
volledig begrepen worden door ‘koning-filosofen’, die de staat obv
deze principes moeten inrichten
• Plato’s ideale staat (zie Politea): rechtvaardige SL = elke klasse vervult zijn
natuurlijke rol in overeenstemming met zijn vermogens
o Bv: Groep der koning-filosofen regeert met wijsheid, wachters
beschermen staat met moed, werkers zorgen voor econ. Basis vd SL met
gematigdheid
➔ Recht: deze harmonieuze ordening handhaven & zorgt dat elke klasse
haar rol juist vervult
o Massa: kan Ideeën niet begrijpen & worden door irrationele verlangens
geleid
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller elena_vets. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.53. You're not tied to anything after your purchase.
