INLEIDING REUMATOLOGIE
reumatologie = elke aand vh bewegingsstelsel die niet veroorzaakt w door een trauma of die geen congenitale pathologie is
- gewrichtsaandoening
○ kraakbeen/degeneratief → artrose
○ synoviale membr/inflammatoir → artritis
- spieraandoening
○ systemisch/inflammatoir
○ abarticulair
- systeemaandoening
○ paraneoplasie/tumor
- botaandoening
PIJN = de reden voor consultatie bij reumatoloog
- inflammatoire pijn ∼ productie ontstekingscellen, diurnaal ritme → ‘s ochtends vroeg wakker w vd pijn, ochtendstijfheid, overdag top → artritis
- mechanische pijn ∼ roeste scharnier, belasting, degeneratief → goed slapen, ‘s ochtends heel goed, in de loop vd dag steeds meer pijn → artrose
- VUISTREGEL: ergens pijn? → gewricht boven EN onder ook onderzoeken ∼ gerefereerde pijn
Patroon v gewrichtsaantasting
- Polyarticulair > 5 gewr symmetrie Z-patroon RA
- Pauciarticulair < 5 gewr asymmetrie Y-patroon SpA
- Monosynovitis 1 gewr
Anamnese
- systeemanamnese zie onderaan, op einde v cursus kennen
- fam anamnese vooral bij SpA
- beroepsanamnese bouwvakkers x polyartrose, vrachtwagenchauffeur x lumbartrose, computerwerk x RSI, stress x functionele pijnklachten
,INLEIDING DIAGNOSTIEK sens ∼ TP spec ∼ TN
ONDERZOEK EIGENSCHAPPEN INDICATIES
LABO ESR, CRP, WBC acute fase parameters inflammatie opsporen
RF = reumafactor - neemt toe met leeftijd zeer selectieve populatie met duidelijke reumatische klachten
- ook bij niet-reumatologische aand (TBC, endocarditis)
- ook in ≠ reumaziekten (SLE, sjögren…)
sens RA: 60-70%
spec RA: 50-90%
ANTI-CCP sens RA: 60-70% voorspellen van RA! -> opvolgen
spec RA: 90-97% hoge positief predictieve waarde
ANF in 95% vd patn met SLE SLE
ook aanwezig in gezonde populatie
! vaak onterecht aangeprikt !
ANCA AL tegen neutrofiele granulocyten - granulomateuze polyangiitis (Wegener) → anti-PR3 c-ANCA
geen plaats in 1e lijn! - microscopische polyangiitis → anti-MPO p-ANCA
! vaak onterecht aangeprikt ! - eosinofiele polyangiitis (Churg Strauss)
HLA B27 6-10% in gezonde populatie inflammatoire lage rugpijn (+ acute anterieure uveïtis) + HLA B27
=> hoogstwaarschijnlijk spondylartropathie
aanwezigheid geeft verhoogde probabiliteit op SpA
SYNOVIAAL VOCHT aanwezig bij (niet-)inflammatoire, septische en hydrops -> punctie
hemorrhagische ziektebeelden
monoartritis = septisch tot tegendeel!!
-> punctie voor verder onderzoek en differentiatie
septische artritis = URGENTIE -> drainage
kristalartropathie -> identificatie van kristallen
BEELDVORMING RX ++ toegankelijk en veilig! aantasting van bot, gewrichten -> symmetrie bekijken (CL zijde !!)
- - lage sensitiviteit gouden standaard voor erosies, artrose, juxta-art botvorming…
ECHO gebruik voor diagnose en monitoring van therapie erosies (vroeg detecteerbaar)
++ bedside, veilig, goedkoop, dynamisch structurele kenmerken
- - operator dependent - KB erosies
- KB verlies
echo = de stethoscoop vd reumatoloog - osteofyten
+ inflammatoire kenmerken
POWERDOPPLER: hyperaemie
ECHOGELEIDE SYNOVIALE BIOPSIE
,BOTSCINTIGRAFIE fysiologische eigenschappen van gewrichten en peri-articulaire Pat die klaagt van veel ≠ gewrichten
weefsels
liever niet bij 50+ers
-> visualisatie patroon van articulaire aantasting
-> monoart >< oligoart >< polyart >< perifeer >< axiaal
sens +++, lage spec
MRI contra-ind= pacemaker, stent, prothese - sacro-iliitis
- osteomyelitis
sens+++ - perifere artritis
duur, beschikbaarheid - - - - tenosynovitis
algemeen: wanneer 1 gewricht is aangetast
CT stralenbelasting - - Erosies!
structurele afwijking (bot) DUAL SOURCE CT: urinezuurkristallen
sens +++, spec ++
! geen inflamm kentekens !
CAPILLAROSCOPIE microvasculatuur bekijken systeemsclerose: Raynaud
microvasculaire aantasting
, KRISTALARTROPATHIEËN
Pathologie JICHT(ARTRITIS) PSEUDOJICHT
= CHONDROCALCINOSIS
Eigenschap Plots begin >50j
Mannen (40j) OF vrouwen PM (>55j) M>>V Man = Vrouw
Mono-articulair > Pauci-articulair mog
MTP1 >> gewrichten OL > Grote gewrichten
Duur aanval = 1w Duur aanval = >1w
Oorzaak 10% secundair, 90% primair Neerslag van calciumpyrofosfaat kristallen
Enzymdefect in purine metabolism: xanthine-oxydase
Uitlokkende factoren aanval:
Risicofactoren: - trauma
- niet-beïnvloedbaar: lft, man, ras, genetisch, - chirurgische ingreep
chronische nierziekte - psychische factoren?
- beïnvloedbaar: hyperuricemie, purinerijk dieet - overbelasting
(vlees, zeevruchten,vetrijke zuivel), alcohol,
obesitas, bep GM (asp, diuretica, furosemide, + familiaal voorkomen
cytotoxica, L-dopa, nicotinezuur…)
Uitlokkende factoren:
- nutritionele excess
- medische stress
- fysisch trauma
- psychisch trauma
- heelkunde
Diagnostiek aantonen van urinezuurkristallen in synoviaal Kliniek
vocht of tophus = zekerheidsdiagnose
Gewrichtspunctie
OF 2 van de 4 criteria - Vloeibaar
1: 1 acute aanval grote teen - Troebel, wit
2: 2 aanvallen ander gewricht - 10.000-50.000 WMC
3: klinisch beeld tophus - Calciumpyrofosfaat (envelop-achtige)
4: genezing acute aanval binnen 48u na R/ kristal
hyperuricemie (vnl 2-3w na aanval) RX
→ ook target om behandeling te monitoren
Gewrichtspunctie
- troebel, geel, groen
- heel vloeibaar
- 20.000-100.000 WBC/mm3
- UZ-kristallen intra en extracell
- kweek -
Algemene Acute aanvallen T°, malaise
symptomen Mogelijks hyperchol, hyperglyc… tussenin mechanische klachten
Lokale Roodheid, zwelling, warmte, pijn ++ (laken = pijn) idem jicht: inflammatoire symptomen (roodheid,
symptomen MTP1 of gewricht OL warmte, zwelling, pijn)
vnl grote gewrichten: heup, knie
Extra- tophi = jichtknobbels vnl op bovenste lichaamshelft
articulair (oorschelp, oog >>)
reumatologie = elke aand vh bewegingsstelsel die niet veroorzaakt w door een trauma of die geen congenitale pathologie is
- gewrichtsaandoening
○ kraakbeen/degeneratief → artrose
○ synoviale membr/inflammatoir → artritis
- spieraandoening
○ systemisch/inflammatoir
○ abarticulair
- systeemaandoening
○ paraneoplasie/tumor
- botaandoening
PIJN = de reden voor consultatie bij reumatoloog
- inflammatoire pijn ∼ productie ontstekingscellen, diurnaal ritme → ‘s ochtends vroeg wakker w vd pijn, ochtendstijfheid, overdag top → artritis
- mechanische pijn ∼ roeste scharnier, belasting, degeneratief → goed slapen, ‘s ochtends heel goed, in de loop vd dag steeds meer pijn → artrose
- VUISTREGEL: ergens pijn? → gewricht boven EN onder ook onderzoeken ∼ gerefereerde pijn
Patroon v gewrichtsaantasting
- Polyarticulair > 5 gewr symmetrie Z-patroon RA
- Pauciarticulair < 5 gewr asymmetrie Y-patroon SpA
- Monosynovitis 1 gewr
Anamnese
- systeemanamnese zie onderaan, op einde v cursus kennen
- fam anamnese vooral bij SpA
- beroepsanamnese bouwvakkers x polyartrose, vrachtwagenchauffeur x lumbartrose, computerwerk x RSI, stress x functionele pijnklachten
,INLEIDING DIAGNOSTIEK sens ∼ TP spec ∼ TN
ONDERZOEK EIGENSCHAPPEN INDICATIES
LABO ESR, CRP, WBC acute fase parameters inflammatie opsporen
RF = reumafactor - neemt toe met leeftijd zeer selectieve populatie met duidelijke reumatische klachten
- ook bij niet-reumatologische aand (TBC, endocarditis)
- ook in ≠ reumaziekten (SLE, sjögren…)
sens RA: 60-70%
spec RA: 50-90%
ANTI-CCP sens RA: 60-70% voorspellen van RA! -> opvolgen
spec RA: 90-97% hoge positief predictieve waarde
ANF in 95% vd patn met SLE SLE
ook aanwezig in gezonde populatie
! vaak onterecht aangeprikt !
ANCA AL tegen neutrofiele granulocyten - granulomateuze polyangiitis (Wegener) → anti-PR3 c-ANCA
geen plaats in 1e lijn! - microscopische polyangiitis → anti-MPO p-ANCA
! vaak onterecht aangeprikt ! - eosinofiele polyangiitis (Churg Strauss)
HLA B27 6-10% in gezonde populatie inflammatoire lage rugpijn (+ acute anterieure uveïtis) + HLA B27
=> hoogstwaarschijnlijk spondylartropathie
aanwezigheid geeft verhoogde probabiliteit op SpA
SYNOVIAAL VOCHT aanwezig bij (niet-)inflammatoire, septische en hydrops -> punctie
hemorrhagische ziektebeelden
monoartritis = septisch tot tegendeel!!
-> punctie voor verder onderzoek en differentiatie
septische artritis = URGENTIE -> drainage
kristalartropathie -> identificatie van kristallen
BEELDVORMING RX ++ toegankelijk en veilig! aantasting van bot, gewrichten -> symmetrie bekijken (CL zijde !!)
- - lage sensitiviteit gouden standaard voor erosies, artrose, juxta-art botvorming…
ECHO gebruik voor diagnose en monitoring van therapie erosies (vroeg detecteerbaar)
++ bedside, veilig, goedkoop, dynamisch structurele kenmerken
- - operator dependent - KB erosies
- KB verlies
echo = de stethoscoop vd reumatoloog - osteofyten
+ inflammatoire kenmerken
POWERDOPPLER: hyperaemie
ECHOGELEIDE SYNOVIALE BIOPSIE
,BOTSCINTIGRAFIE fysiologische eigenschappen van gewrichten en peri-articulaire Pat die klaagt van veel ≠ gewrichten
weefsels
liever niet bij 50+ers
-> visualisatie patroon van articulaire aantasting
-> monoart >< oligoart >< polyart >< perifeer >< axiaal
sens +++, lage spec
MRI contra-ind= pacemaker, stent, prothese - sacro-iliitis
- osteomyelitis
sens+++ - perifere artritis
duur, beschikbaarheid - - - - tenosynovitis
algemeen: wanneer 1 gewricht is aangetast
CT stralenbelasting - - Erosies!
structurele afwijking (bot) DUAL SOURCE CT: urinezuurkristallen
sens +++, spec ++
! geen inflamm kentekens !
CAPILLAROSCOPIE microvasculatuur bekijken systeemsclerose: Raynaud
microvasculaire aantasting
, KRISTALARTROPATHIEËN
Pathologie JICHT(ARTRITIS) PSEUDOJICHT
= CHONDROCALCINOSIS
Eigenschap Plots begin >50j
Mannen (40j) OF vrouwen PM (>55j) M>>V Man = Vrouw
Mono-articulair > Pauci-articulair mog
MTP1 >> gewrichten OL > Grote gewrichten
Duur aanval = 1w Duur aanval = >1w
Oorzaak 10% secundair, 90% primair Neerslag van calciumpyrofosfaat kristallen
Enzymdefect in purine metabolism: xanthine-oxydase
Uitlokkende factoren aanval:
Risicofactoren: - trauma
- niet-beïnvloedbaar: lft, man, ras, genetisch, - chirurgische ingreep
chronische nierziekte - psychische factoren?
- beïnvloedbaar: hyperuricemie, purinerijk dieet - overbelasting
(vlees, zeevruchten,vetrijke zuivel), alcohol,
obesitas, bep GM (asp, diuretica, furosemide, + familiaal voorkomen
cytotoxica, L-dopa, nicotinezuur…)
Uitlokkende factoren:
- nutritionele excess
- medische stress
- fysisch trauma
- psychisch trauma
- heelkunde
Diagnostiek aantonen van urinezuurkristallen in synoviaal Kliniek
vocht of tophus = zekerheidsdiagnose
Gewrichtspunctie
OF 2 van de 4 criteria - Vloeibaar
1: 1 acute aanval grote teen - Troebel, wit
2: 2 aanvallen ander gewricht - 10.000-50.000 WMC
3: klinisch beeld tophus - Calciumpyrofosfaat (envelop-achtige)
4: genezing acute aanval binnen 48u na R/ kristal
hyperuricemie (vnl 2-3w na aanval) RX
→ ook target om behandeling te monitoren
Gewrichtspunctie
- troebel, geel, groen
- heel vloeibaar
- 20.000-100.000 WBC/mm3
- UZ-kristallen intra en extracell
- kweek -
Algemene Acute aanvallen T°, malaise
symptomen Mogelijks hyperchol, hyperglyc… tussenin mechanische klachten
Lokale Roodheid, zwelling, warmte, pijn ++ (laken = pijn) idem jicht: inflammatoire symptomen (roodheid,
symptomen MTP1 of gewricht OL warmte, zwelling, pijn)
vnl grote gewrichten: heup, knie
Extra- tophi = jichtknobbels vnl op bovenste lichaamshelft
articulair (oorschelp, oog >>)
