Summary
Samenvatting: religie, zingeving en levensbeschouwing (Jan De Volder)
- Course
- Institution
samenvatting "Religie, zingeving en levensbeschouwing", tweede bachelor Sociologie
[Show more]
Seller
Follow
soso_schwaiger
Content preview
RELIGIE, ZINGEVING EN LEVENSBESCHOUWINGLES 1: INLEIDING, RELIGIE, DE/HER-SECULARISERING EN GLOBALISERING
Welke rol spelen religies in hedendaagse samenlevingen?
Is er sprake van voortschrijdende secularisatie, desecularisatie of
hersecularisatie?
Welke rol speelt de globalisering en de migratie bij deze fenomenen?
SECULARISATIE, DESUCLARISATIE EN GLOBALISERING
1.SECULARISATIETHESE:
= “rol van religie neemt af in de moderne, geïndividualiseerde samenleving met
een liberale democratie, naarmate de levensstandaard toeneemt, een seculier-
wetenschappelijk vertoog aan belang wint, en de emancipatie van individuen en
groepen groeit.”
religie was niet bestand tegen het proces van modernisering, met processen
zoals urbanisatie, rationalisering, individualisering en democratisering
Het belang van godsdienst neemt af op twee gebieden:
1 Maatschappelijk: religieuze instituten hebben minder vat op het sociale
leven
2 Individueel niveau: individualisering van zingeving maakt
geïnstitutionaliseerde religie minder relevant
Zingeving = gepersonaliseerd & geïndividualiseerd
Sociologen & religie godsdienstsociologen zoals
Max Weber, Durkheim
Peter Berger, vader van de secularisatietheorie, “The Sacred Canopy”
Steve Bruce (recent)
De val van Godsgeloof en de achteruitgang van kerkbezoeken door
Cultuuromslag of de culturele revolutie van 1968, geïndividualiseerde
samenleving zet zich af van patriarchale machtsstructuren, ..
Secularisatie als iets dat al langer aanwezig was in onze samenleving
“La Troisième mort de Dieu” van André Glucksman Verdun, Auschwitz,
Rwanda
= vooral de grote rampen van de twintigste eeuw hebben het geloof in een
goede God doen afnemen
Tot 1989 : godsdienst leek een maatschappelijk randverschijnsel
Communistische wereld: geen godsdienstvrijheid – Antireligieus
Bv. Vietnam
Westerse wereld, godsdienstvrijheid belangrijk -> secularisering en crisis van
godsgeloof
2.VERFIJNING VAN HET SECULARISATIEDEBAT
,Kritiek op secularisatiethese te simpel en veralgemenend
Harvey Cox, “religie in de stad van de mens”: in stedelijke contexten is
religie hardnekkiger dan voorspeld
José Casanava, “Public religions in the Modern World”, het debat over
secularisering moet verfijnd worden want: er is verwarring aanwezig op drie
niveaus:
1 Scheiden van politieke en religieuze sfeer
2 Vermindering van belang van ‘geïnstitutionaliseerde’ religie
3 Privatisering van de religie (=problematisch)
“Het gaat in tegen de natuur van de mens”
Charles Taylor,” A secular Age “ verfijnt het debat over de seculiere staat,
secularisatie is niet gelijk te stellen met afwezigheid van religie
Er is nood aan een onderscheid tussen:
1 Doelstelling: het bevorderen van wederzijds respect of gewetensvrijheid
2 Middel: scheiding tussen kerk en staat
Deze scheiding heeft overal zijn eigen traditie, onderling verschillend
- Het Republikeinse model, Frankrijk: legt nadruk op middelen en dus
neutraliteit van de staat en de overheid (absoluut) -> “laicité”
- Het Liberale Model, Angelsaksisch: nadruk op doelstelling, met
pragmatische omgang met middelen
- Het Belgische model: unieke invulling door de “verzuiling” (= de
verkaveling van de staat volgens ideologische-levensbeschouwelijke
breuklijnen)
In de praktijk gaat het eerder om een continuüm, het Belgische model vertoont
trekken van beide modellen
best een unieke invulling door concept verzuiling
“Believing Without belonging” – Grace Davie
Ze stelt vast dat bepaalde geloofsinhouden langer stand houden dan we zouden
verwachten, bv. het geloof in het leven na de dood
mensen voelen zich minder betrokken tot een bepaalde religie of Kerk,
maar de geloofsinhouden leven door binnen de bevolking op een
geïndividualiseerde manier
Maar is dit een tijdelijk verschijnsel?
“Vicarious Religion” = Een kleine minderheid stelt religieuze handelingen in
naam van een grote groep
Band met institutionele kerk wordt losser, maar dat betekent niet dat de
meerderheid er tegen is
Die groep rekent erop dat kerkelijke diensten toegankelijk blijven als
“public service”
- Huwelijken, begrafenissen
3.DESECULARISATIE
,= de secularisatie had niet enkel geleid tot de verdwijning van godsdienst, maar
dat het atheïsme zelf op zijn retour is
Peter Berger – “The desecularization of the world”
Hij erkent dat hij zich heeft vergist over de secularisering – twee oorzaken:
1. De secularisering vooral in de West-Europese uitzondering, in
andere samenlevingen was dit eerder een uitzondering – bv. VS
2. Academische bias, confirmation bias = wetenschappers bevinden
zich in een “bubbel” en nemen dus automatisch elkaars
uitgangspunten over
Ook andere sociologen met een hernieuwde waardering voor religie:
Jurgen Habermans
= marxistische godsdienstcriticus
Voerde Gesprekken met Kardinaal Ratzinger, Benedictus XVI om de rol van
religieuze argumentatie in het publieke debat toe te laten (eerst niet, dan
wel)
Zo rationeel mogelijk verwoorden, must bij formele beslissingen bv.
parlement
paradigmawissel met einde van de koude oorlog
Gilles Kepel – “La revanche de Dieu “(1991), met het einde van de
communistische ideologie zien we op verschillende vlakken de heropkomst van
de religie
later volgen ook John Micklethwait and Adrian Wooldrigd- met hun boek
“God is Back” (2009)
Deze omslag vond plaats in 1978:
de Iraanse revolutie, conservatieve revolutie, islamitische staat (eerst:
westerse staat)
verkiezingen van Johannes Paulus II, droeg bij tot de afbraak van het
communisme
In de westerse cultuur, verliep het meer complex:
de secularisering is niet gestopt in het westen, secularisering zet zich door
Richard Dawkins– “the God Delusion”
radicale atheïstische stroming
hernieuwde waardering voor de rol van godsdienst door de niet-gelovige
wetenschappers
“Religion for Atheists” – Alain de Botton
Verlangen naar spiritualiteit en zingeving (emotioneel en privé) & gepaard
met een wantrouwen tegenover de geïnstitutionaliseerde Godsdienst
4. RECENTE TREND: HERSECULARISERING (2007-2019)
Trend blijkt terug omgedraaid te zijn, belang religie weer verloren
Gebaseerd op de Value Survey: “Speelt God een belangrijke rol in uw leven”
Terugval van de rol van religie het grootst in de VS vormde uitzondering op
secularisatietheorie
Ronald Ingelhart- “giving up on God. The Global decline of Religion”
, = door schaamteloos gebruik en misbruik van religie in de politieke
strijd in Amerika
GLOBALISERING
Mensen komen met andere culturele in contact, maar ook veel mensen zagen
hun vertrouwde culturele omgeving afbrokkelen
SAMUEL HUNTINGTON: “CLASH OF CIVILIZATIONS”
Er zijn 7/8 beschavingen op wereldvlak, deze worden bepaald door
Godsdienst
De Westerse beschaving: protestantisme, Katholiek
Conflicten zullen ontstaan door strijd tussen deze beschavingen, bv.
Oekraïne die zich op een ideologische breuklijn ligt
Iedere beschaving is gebaseerd op een leidende godsdienst, met leidende
mogendheden binnen iedere beschaving
Volgens hem moeten we multiculturalisme afzweren & we mogen niet denken
dat de westerse waarden universeel zijn
Bv. 9/11 als soort van bewijs voor Huntington, maar ook andere
aanslagen voedden dit idee – “Islam tegen het Westen”
Kritiek
Als een oversimplificatie, geen geüniformeerde blokken (er zijn meerdere
vormen van de Islam, ..)
Conflicten eerder binnen de beschavingen gebeuren, in plaats van tussen
(bv. in Jemen)
Band tussen cultuurgebied en godsdienst steeds losser
Secularisatie + globalisering = deterritorialisering (Oliver Roy)
Weinig oog voor uniformiseringsprocessen (economisch, communicatie; ..)
Bv. jeugd loopt op sportschoenen, dat is overal niet enkel
plaatsgebonden binnen zijn beschavingen
GODSDIENSTEN EN GLOBALISERING
Benjamin Barber, “jihad vs MC world”
De globalisering = veramerikanisering?
Globalisering dwingt het herstructureren van identiteit, meer
interdependentie, noodzaak van samenwerking en dialoog
Meer Godsdiensten botsen met elkaar, interfereren met elkaar
Door Globalisering ontstane Migratie leidt tot superdiversiteit in onze
steden – ook op religieus vlak
- Bv. opkomst neoprotestantisme
Simultaneïteit – platteland versus stad; derde versus de eerste of tweede
generatie van migranten
Jongere generaties zijn vaak religieuzer dan de oudere generaties
Fenomenen spelen zich gelijktijdig af = complex
Secularisatie zet zich door bij autochtonen: de neergang van de kerk en de
religiositeit
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller soso_schwaiger. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.10. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
49768 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now