Summary
Samenvatting Mensenrechten & Sociale Rechtvaardigheid
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting Mensenrechten & Sociale Rechtvaardigheid (zowel boek als powerpoints)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followfienwouters
Reviews received
Content preview
Mensenrechten & sociale rechtvaardigheidHoofdstuk 1: sociale rechtvaardigheid/mensenrechten als sociaal-politiek kader voor het sociaal
werk
1. Inleiding
Rechtvaardigheid:
= een beginsel op basis waarvan men stelt of handelingen juist en eerlijk zijn. Er zijn verschillende interpretaties over
wat nu precies rechtvaardig is, oftewel wat eerlijk en juist is.
Sociale rechtvaardigheid gaat over visies op wat faire en rechtvaardige relaties tussen individu en samenleving zijn.
Het concept verwijst naar het proces waardoor individuen hun rol vervullen in de samenleving en of ze krijgen waar ze
recht op hebben
Het toewijzen van rechten en plichten m.b.t. De basisinstituties van een samenleving
o Delen in de lusten: onder welke voorwaarden kan iemand genieten van een aantal basisvoorzieningen
o Het verdelen van de lasten voor die basisinstituties (wie betaalt?)
Wordt vaak ‘gemeten’ aan de hand van:
o De verdeling van rijkdom
o De kansen op persoonlijke ontwikkeling
o Welke sociale voordelen er zijn voor wie en onder welke voorwaarden?
Belastingsysteem Sterkste schouders, zwaarste lasten of vlaktaks? Wie betaalt belasting, waarop belasting
betalen?
Sociale zekerheidssysteem Wie geniet bescherming, onder welke voorwaarden, wie betaalt, verhouding bijdragen /
ontvangsten …
Publieke dienstverlening Wie heeft toegang, onder welke condities toegang, verplicht of vrijwillig? Maatschappelijke
kwetsbaarheid…
Arbeid Wie heeft toegang tot arbeidsmarkt, drempels naar de arbeidsmarkt, bescherming op de
arbeidsmarkt, recht op arbeid / plicht tot arbeid / arbeid als voorwaarde tot andere
voorzieningen, …
Onderwijs Basisrecht, plicht? Ongelijke toegang / slaagkansen, instrumenteel in verwerven sociale
positie
Functioneren van de markt Gelijkwaardigheid van partijen en contractvrijheid tussen partijen …
Sociale rechtvaardigheid en de rol van de overheid:
Wat is de rol van de overheid in de realisatie van sociale rechtvaardigheid?
Moet de overheid zich richten op burgers met de hoogste nood of op alle burgers?
Mag de overheid een zekere wederkerigheid verwachten en ook burgers aanspreken op zijn/haar
verantwoordelijkheid?
Wat als burgers hun verantwoordelijkheid niet nemen in de realisatie van sociale rechtvaardigheid? Mogen ze dan
gesanctioneerd worden?
Hoe verhoudt de verantwoordelijkheid van een overheid zich tot de verantwoordelijkheid van burgers? (cf.
Samenwerkingsvormen van co-creatie en coproductie; publiek-private samenwerking; principe van ‘liberté subsidiée’)
Nieuwe rol voor overheid:
Door erkenning van mensenrechten in de uvrm en de daaropvolgende mensenrechtenverdragen
Er wordt een actieve tussenkomst verwacht van de overheid in de sociale verhouding
Mensenrechten vragen het engagement van de overheid om mogelijkheidsvoorwaarden te creëren die toelaten dat
elke burger een menswaardig bestaan kan uitbouwen
1
,2. De ontwikkeling van ‘gunst’ naar ‘recht’
Paradigmashift van gunst naar recht:
Gunst Recht
Tekortkomingen en onaangepastheid Krachten en mogelijkheden
Sociale controle Emancipatie
(overheids-)paternalisme Gebruikersparticipatie
Privaat Publiek
Selectiviteit Universaliteit
1. Van tekortkomingen naar mogelijkheden
18de – 19de eeuw:
Deficit-benadering: medische model
Vertrokken vanuit tekortkomingen of beperkingen die mensen hebben
Sociaal werk: tekortkomingen voorkomen nadruk op: preventie, te herstellen of te compenseren
Sociale tekortkomingen: onaangepastheid van individu/groep aan burgerlijke waarden en normen in onze samenleving
Einde 19de eeuw:
o Onaangepastheid werd toegeschreven aan groeiende groep van mensen uit arbeidersklasse die zich
ontwikkelde in de stad
o Omstandigheden waarin ze leefden en hun morele oriëntatie maakten hen de classe dangeureuse: groep
mensen die sociale cohesie en vooruitgang in gevaar brengt door hun levenspatronen
Om sociale onrust te vermijden werden er vanuit sw initiatieven genomen om deze groep van mensen beschaving bij te
brengen
Beschavingsoffensief was eerst gericht op jongeren en kinderen: sw werd ingezet om de tekortkomingen van ouders te
compenseren
Einde 19de eeuw – begin 20ste eeuw: eerste kinderwetten in belgië
o Wet op het verbod op kinderarbeid (1889)
o Wet op de kinderbescherming (1912)
o Wet op de leerplicht (1914)
Sw kreeg een mandaat om in te grijpen op ouderlijk gedrag vanuit een corrigerende benadering:
o Ouders moesten opvoedingswaarden worden bijgebracht
o Fysieke zorg en aandacht voor hygiëne worden aangeleerd
o Zinvolle vrijetijdsbesteding voor kinderen worden aangeboden
o Voorbeeld: vakantiekolonies
Na woii:
Ondersteunende benadering
Vertrekpunt: mogelijkheden van mensen
Onder impuls van emancipatiebewegingen in het sociale domein ontstaat een groeiende aandacht voor wat mensen
wel nog kunnen
Vernieuwende initiatieven:
o Eigen kracht conferenties: jeugdzorg
o Herstelgericht werken: ggz
o Zelforganisaties: armoedebestrijding
o Kunsteducatieve en sociaal-artistieke projecten:
o vertrekken alle vanuit talenten en mogelijkheden van mensen
Aandacht gaat niet enkel naar individuele aanpak van sociale noden en problemen, maar er wordt ook gezocht naar
antwoorden op structurele problemen die mensen belemmeren deel te nemen aan de samenleving (bijvoorbeeld:
inclusief onderwijs –> school past haar structuren aan)
2
,Doen we nooit meer iets met tekorten?
Leeft nog steeds
Nudging bij mensen in armoede:
o Duwtje geven
o Positief stimuleren
o Mensen stimuleren de juiste keuze te maken
2. Van sociale controle naar emancipatie
18de – 19de eeuw:
Maatregelen zijn nodig om de sociale orde te garanderen:
o Heropvoedingsmaatregelen
o Beschavingsinitiatieven
o …
Doel sociaal werk = sociale controle, realisatie sociale cohesie
Landloperkolonies: her-integreren van landlopers en bedelaars op de arbeidsmarkt en in de samenleving, bedelaars
waren gevaar voor samenleving, op deze manier kon het sociaal werk ze controleren
Sociale controle-logica:
o Instrumentalisering: sociaal werk werd ook ingezet tot de realisatie van doelen die gelegen zijn buiten haar
eigen praktijk
Na woii:
Sociaal werk gaat meer en meer eigen doelstellingen formuleren
Emanicaptie
Maatschappelijke contestatiebeweging (jaren ’60): alles in vraag stellen
Doel sociaal werk = bijdragen aan het opheffen van die oorzaken die maken dat mensen niet tot hun recht komen
Verschuiving van verticale ondersteuningsrelaties naar horizontale ondersteuningsrelaties meer gelijke
omgangspatronen
Ruimte voor tegensprekelijkheid in het sociaal werk
Emancipatie is contextueel en persoonsgebonden: de inhoud ervan moet vorm krijgen in onderhandeling tussen sociaal
werker en gebruiker in deze open benadering fungeert het sociaal werk als sociaal-politiek forum
Sociaal werk dient bij te dragen tot de kritische analyse van machtsrelaties in de samenleving en via sociale actie tot
wijziging van deze machtsrelaties te komen in de richting van een groter respect voor de menselijke waardigheid van
burgers
Spanningsveld sociaal controlerend – emanciperend:
Nooit eenzijdig 1 van de 2
Ten tijde van de industrialisering: ook emanciperende tendensen te bespeuren (kerkelijke initiatieven of filantropische
weldoeners)
Na woii: nog steeds controlerende logica’s
Sociaal werk stelt zelf vaak emanciperend te zijn, terwijl de doelgroep het sociaal werk als controlerend typeert
Dubbel karakter ambiguïteit
Tegelijk controlerend en emanciperend
Voorbeeld: sociale huisvesting:
o Recht op wonen: burgers voorzien in hun materiële basisbehoeften (emancipatie)
o Verantwoordelijkheid om Nederlandse taal te leren als middel tot sociale integratie (sociale controle)
3. Van paternalisme naar gebruikersparticipatie
18de – 19de eeuw:
3
, Paternalistische visie:
o Sociaal werker wordt gezien als de expert (beschavingsoffensief: sociaal werkers als vertegenwoordiger van
het moreel superieure)
o Cliënten worden gezien als objecten van zorg, zij moeten adviezen opvolgen en interventies ondergaan die
sociaal werkers ontwikkelen
Aanbodsgerichte logica: cliënt dient zich in te passen in de structuren die het sociaal werk ontwikkelde, gebaseerd op
de expertenstatus die het sociaal werk claimt te hebben
Na woii:
Recht op zelfbeschikking
Belang van mede-actorschap van cliënten
Participatieve benadering / democratische welzijnsbenadering:
o Sociaal werkt wordt een dialogische praktijk
o Cliënten worden geacht zelf in staat te zijn hun wensen, belangen of problemen te articuleren en
aangrijpingspunten te formuleren voor het oplossen van deze problemen
o Van een aanbodgestuurde praktijk naar een vraaggerichte praktijk
o Machtsrelatie is geen eenrichtingsverkeer meer maar een kenmerk van elke relatie tussen gebruiker en sociaal
werker waarbij beide partijen de mogelijkheid bezitten deze relatie te beïnvloeden
Participatieve benadering respectvoller?
Het gebrek aan een zorgvraag betekent niet per definitie dat er geen zorgbehoefte is
Groep zorgvragers dreigt door de mazen van het net te vallen als gevolg van de afwezigheid van een hulpvraag
Van hieruit ontwikkelen zich nieuwe vormen van paternalisme:
o Bemoeizorg: waarbij aanklampende hulpverlening wordt verleend aan mensen met een zorgnood die de weg
naar reguliere hulpverlening niet vinden
4. Van privaat naar publiek
18de – 19de eeuw:
Ontstaan sociaal werk vanuit caritas en filantropie (= private actoren)
Deze praktijken werden getypeerd vanuit hun gunstkarakter
Zorgbehoeftige burgers waren afhankelijk van de goodwill van medeburgers om zorgverlening te krijgen
Na woii:
Overheid ging deze private initiatieven ondersteunen
Er ontwikkelde zich een verzorgingsstaat waarbij de overheid een sturende rol kreeg
Verschuivingsbeweging:
o Van private naar publieke sfeer
o Van gunstkarakter naar streven naar sociale gelijkheid en rechtvaardigheid
Groeiende erkenning en verankering van mensenrechten door de overheid
Uitbouw van sociale, culturele en economische grondrechten grote impact op sociaal werk
1976: ocmw-wet:
o Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid
te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid.
o Hierdoor werden ook sociale rechten een afdwingbaar recht en werd er een hefboom in het leven geroepen
die de mogelijkheidsvoorwaarden moet scheppen om een menswaardig bestaan te leven
o Deze sociale grondrechten werden in belgië verder verankerd in de grondwet in art. 23 in 1994
Gunstkarakter verdwenen?
Neen:
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller fienwouters. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now