Volledige samenvatting van het OPO Rechtspsychologie in academiejaar 24-25.
Gebaseerd op de hoorcollege's van prof. Lore Mergaerts, de powerpoints, het boek, de teksten en mijn eigen notities. Alle hoofdstukken van het boek en alle teksten zijn erin verwerkt, dus dit is de meest volledige, maar ...
Deel 1: Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
1.2. Voor het recht relevante psychologische disciplines
1.3. De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie
1.4. De context en doorwerking van het rechtspsychologische onderzoek
2. De binnen de (rechts)psychologie gehanteerde methoden en technieken van onderzoek
2.1. De rechtspsychologie als empirische wetenschap
2.2. De rechtspsychologie: een overwegend kwantitatief experimentele traditie
2.3. Beperkingen van het bestaande rechtspsychologische onderzoek
Deel 2: The bigger picture: het belang van het vinden en toepassen van best practices
3. De waarheidsvinding en procedurele rechtvaardigheid
4. Gerechtelijke dwalingen
4.1. Concept
4.2. Prevalentie wereldwijd
4.3. De afwezigheid van erkende onterechte veroordelingen in België
4.4. De oorzaken van gerechtelijke dwalingen
4.5. Het voorkomen en herstellen van gerechtelijke dwalingen
5. Het waarborgen van de procedurele rechten van de betrokkenen
5.1. De relevantie van internationale en Europese mensenrechten
5.2. Het risico op een schending van het recht op een eerlijk proces
5.3. De impact op andere fundamentele rechten
Deel 3: het bekomen van informatie van partijen betrokken in een procedure
6. Bij wijze van achtergrond: enkele basisprincipes met betrekking tot waarneming en geheugen
6.1. De werking van het geheugen
6.2. Invloeden op het geheugen
6.3. Pseudoherinneringen / valse herinneringen
6.4. Verdringing en hervonden herinneringen
6.5. Geheugenverlies voor een delict?
7. Het onderzoeken en wegen van scenario’s en het belang van alibi’s
7.1. Alternatieve scenario’s
7.2. Een alibi als het startpunt van een alternatief scenario
7.3. De beoordeling van de geloofwaardigheid en waarachtigheid van een alibi
7.4. Enkele kanttekeningen bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van alibi’s
8. Het (ver)horen van betrokkenen
Rechtspsychologie 1
, 8.1. De centrale rol van verklaringen in procedures
8.2. Verschillende verhoorstijlen en hun impact
8.3. De noodzaak van toegenomen op best practices gebaseerde training en opleiding
9. Kwetsbare personen
9.1. Kwetsbaarheid en kwetsbare personen: what’s in a name?
9.2. De kwetsbaarheid van verdachten
9.3. Kwetsbare getuigen en slachtoffers
9.4. Enkele reflecties bij de waarborgen voor kwetsbare personen in de Belgische context
10. Op zoek naar de waarheid: leugendetectie
10.1. Concepten
10.2 Fysiologische technieken: de polygraaf
10.3. Verbale leugendetectiesignalen
10.4. Een bijzondere vorm van ‘misleiding’ als obstakel van leugendetectie: malingering
11. Het identificeren van daders: ooggetuigenherkenningen
11.1 Meervoudige confrontaties / lineup procedures
11.2 Verschillende procedures
11.3 De in acht te nemen variabelen om de kwaliteit van een lineup en de uitkomst ervan te beoordelen
12. Het bekomen en beoordelen van informatie in enkele specifieke niet-strafrechtelijke contexten
12.1. Familierecht: echtelijke geschillen en echtscheidingsprocedures
12.2. Asielprocedures
12.3. Conflicten met betrekking tot het merkenrecht
Deel 4: Juridische besluitvorming en de totstandkoming en de preventie van bias en fouten
13. De psychologie over hoe mensen denken en beslissingen nemen
13.1. Beslissingen in het dagelijks leven
13.2. Rechterlijke en jurybesluitvorming
14. Bias bij (juridische) besluitvorming
14.1. Heuristieken
14.2. Attributie
14.3. Enkele specifieke biases onder de loep
14.4. De invloed van psychologische mechanismen op de rechterlijke straftoemeting
14.5. Enkele bijkomende obstakels bij juridische besluitvorming
15. De rol van deskundigen
15.1. De rol en meerwaarde van deskundigenexpertise
15.2. Bias bij de besluitvorming door experts
15.3. De preventie van ondeugdelijke praktijken en bias
Gebruikte symbolen, markeringen en afkortingen
>< = staat tegenover / versus
→ = naar / leidt tot / heeft als gevolg
Vetgedrukt = naam persoon
Aangeduid of gekleurd = term, concept, woord … om te onthouden / vanbuiten te leren of structuur in tekst bv. onderverdeling
vnl. = voornamelijk
o.b.v. = op basis van
Rechtspsychologie 2
, Deel 1: Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
Duitse roots
William Stern
“Duitse” jood, onderzoek verdergezet aan Amerikaanse universiteit
(On)zekerheid en Onzekerheden (waarschijnlijkheden) en Zekerheid en duidelijkheid (moeite met
(on)duidelijkheid: onduidelijkheden falsificatie)
Individuele gevallen (rechter moet definitieve,
Uitspraken: Globale focus, groepsniveau, gemiddelden categorische beslissing nemen binnen
bepaalde tijd)
Directional condition-probleem: Inschatten kans optreden bij specifieke stimulus Kans dat iets veroorzaakt is door bepaalde
richting uitspraken: (op voorhand redeneren) omstandigheid (achteraf redeneren)
Rechtspsychologie 3
, 1.2. Voor het recht relevante psychologische disciplines
Rechtspsychologie Forensische psychologie Criminologische psychologie
Functieleer + cognitieve psychologie:
Klinische psychologie over deviant
kennis over waarneming, geheugen en Ontwikkelingen van de algemene
Gegrond in: gedrag van individuen: stoornissen,
beslissingsprocessen (gedrag mensen psychologie
toerekeningsvatbaarheid, recidiverisico
onder invloed recht)
Empirisch onderzoek =
Ja Geen nadruk Ja + theorieën
o.b.v. eigen observaties:
1.4. De context en doorwerking van het rechtspsychologische onderzoek
Context
Angelsaksische traditie
Minder sterk ontwikkeld in continentale landen, maar toegenomen wisselwerking
Impact op invulling gevoerd onderzoek en geldigheid onderzoeksbevindingen
Sterke groei tijdens afgelopen decennia wereldwijd
Doorwerking
Beperkte implementatie in praktijk
Mogelijke redenen voor slechte relatie
Rechtspsychologie 4
, 1. Toon rechtspsychologische publicaties + in media → kritiek op constructievere manier presenteren + in elkaars schoenen
staan
2. Juristen begrijpen analysemethode rechtspsychologen niet / te beperkt → transparantere analyses + explicieter in keuzes
3. Moeilijke balans goede analyse en risico werk van rechter overnemen → kritische ondervraging ter terrechzitting
2. De binnen de (rechts)psychologie gehanteerde methoden en technieken van
onderzoek
2.1. De rechtspsychologie als empirische wetenschap
In kaart brengen bepaalde fenomenen / praktijken
Systematisch bestuderen = o.b.v. methode
Gestandaardiseerde manier om fenomenen te bestuderen
Gestructureerd
Objectief
Fundamenteel onderzoek = theorievorming
Toegepast onderzoek = werkelijkheid veranderen - meer praktijkgericht
2.2. De rechtspsychologie: een overwegend kwantitatief experimentele traditie
Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek
Zeer specifiek (veel studies nodig om fenomeen in
diepte/breedte te bestuderen), te weinig rekening Subjectiviteit, repliceerbaarheid, rol onderzoeker, tijd- en
Nadelen:
met context/te ver van realiteit, schijnbaar arbeidsintensief
neutraal/objectief (interpretatie, selectie vragen …)
Belang repliceren laboratoriumonderzoek in praktijk
2.3.2. De beperkte scope en toepassing van de rechtspsychologie
Scope = omvang
Angelsaksische context
Strafprocedures
BE: Black box = beperkt onderzoek
Toepassing
Oorsprong en contextuele relevantie van bestaand onderzoek
Single effect focus in onderzoek >< complexe realiteit: samenspel van factoren
Ontvankelijkheid van praktijk voor academische inzichten: studenten >< stakeholders (= belanghebbenden)
Kritiek >< constructieve houding
Rechtspsychologie 7
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller edencools. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.90. You're not tied to anything after your purchase.
