Een uitgebreide analyse over het boek 'De aanslag' van Harry Mulisch. In de analyse staat onder andere een uitgebreide samenvatting, titelverklaring, motto, personages, thema's, motieven/symboliek, genres, perspectieven, tijd, ruimte, enzo.
Je kunt het gebruiken voor je mondeling voor het vak Neder...
De aanslag
Eerste episode: 1945
Het is januari 1945. In Haarlem zit het gezin Steenwijk (moeder, vader, Anton en Peter) in de
eetkamer van hun villa. De jongens maken ruzie, het is koud en er wordt besloten tot een
spelletje mens-erger-je-niet voor het slapengaan. De rust wordt echter ruw verstoord door
harde knallen op straat en vol ontzetting ziet het gezin hoe de NSB’er Fake Ploeg wordt
doodgeschoten en door de buren Korteweg voor huize Steenwijk wordt gelegd.
Peter wil naar buiten om het lichaam weg te halen, maar wordt tegengehouden door de
ouders. Het duurt niet lang voor de Duitsers aankomen en Anton en zijn ouders meenemen.
Peter is erin geslaagd te vluchten. Anton wordt in een auto opgesloten, ziet zijn ouders
verdwijnen.
Hij wordt naar het politiebureau gebracht en moet in een cel slapen, waar hij een aardige
vrouw ontmoet die hem gerust stelt. Een uur later wordt Anton uit zijn cel gehaald en per
motorfiets naar de plaatselijke bevelhebber gebracht. Deze weet niet waar zijn ouders zijn,
maar als Anton vertelt over zijn oom en tante in Amsterdam, wordt besloten dat hij daarheen
gaat. De vrachtwagen die hem wegbrengt, wordt onderweg getroffen door een luchtaanval,
maar Anton komt toch veilig in Amsterdam aan.
Tweede episode: 1952
Na de bevrijding, horen Anton en zijn oom en tante dat zijn ouders en broer Peter op de
avond van de aanslag gedood zijn. Anton blijft bij zijn oom en tante wonen en gaat
medicijnen studeren. Op twintigjarige leeftijd, in 1952, keert hij terug naar Haarlem – op
uitnodiging van een studiegenoot.
Het feest wordt gehouden in de buurt van zijn oude straat, en als er foute grappen worden
gemaakt over de Korea-oorlog in vergelijking met WO II, verlaat Anton het feest. Hij komt
weer in zijn oude straat en wordt gezien en binnen gevraagd door zijn oude buurvrouw
Beumer, wier man dement is geworden.
Ze vertelt Anton dat zijn ouders werden vermoord omdat ze de Duitsers aanvielen, dat de
buren Korteweg zijn verhuisd en dat er op de plek waar eerst Antons huis stond, een
monument is opgericht voor oorlogsslachtoffers. Als Anton erheen gaat, ziet hij dat de
namen van zijn ouders er wel op staan, maar die van Peter niet. Thuis vraagt hij zijn oom en
tante waarom ze hem nooit verteld hebben over het monument. Ze zeggen dat ze dat wel
hebben gedaan maar dat hij er niet heen wilde.
Derde episode: 1956
Tijdens zijn studie gaat Anton op kamers wonen, een eindje bij zijn oom en tante vandaan.
Hij specialiseert zich in de anesthesie (gevoelloosheid). Ondertussen neemt het
communisme wereldwijd toe en ook in Nederland breken relletjes uit. Anton houdt zich er
verre van, maar op een avond is hij getuige van een geweldpleging door politie en tot zijn
grote verbazing bevindt Fake Ploeg junior zich in de menigte – de zoon van de vermoorde
NSB’er, zoveel jaren geleden.
Anton vraagt hem binnen en ze praten over hun veranderde levens. Fake, die destijds bij
Anton in de klas zat op het lyceum en gepest werd met zijn vader, werkt nu in een
huishoudzaak en is ervan overtuigd dat de communisten de oorlog veroorzaakten. Na de
dood van zijn vader raakten zijn moeder en hij aan de bedelstaf. Hij weigert te geloven dat
zijn vader een slecht mens was. Uit frustratie, woede en verdriet gooit Fake een steen door
de kamer en vertrekt, maar komt even later terug en bedankt Anton omdat hij het op school
, altijd voor Fake opnam.
Vierde episode: 1966
Jaren gaan voorbij. Anton wordt arts-assistent en trouwt met Saskia de Graaff, met wie hij
een dochtertje krijgt, Sandra – zijn oom is dan al overleden. Saskia’s vader, meneer De
Graaff, heeft in de oorlog gediend als verzetsstrijder. Als een goede vriend van hem overlijdt,
breekt er in een café na de begrafenis een discussie los over de ware redders van de
oorlog: de Amerikanen of de Russen.
Tot zijn verbazing ontmoet Anton hier een zekere Cor Takes, de moordenaar van Fake
Ploeg. Buiten praten zij met elkaar, en Cor vertelt dat hij Fake doodde omdat het moest,
ongeacht de gevolgen. Anton komt erachter dat de vrouw met wie hij die nacht in de cel zat,
de vriendin van Cor was die ook meedeed aan de moord – Truus Coster, die ook vermoord
werd door de Duitsers. Er blijft één brandende vraag over: waarom werd het lichaam van
Ploeg door de buren Korteweg voor Antons huis neergelegd?
Anton gaat met Sandra en Saskia naar het strand, waar hij ligt te denken over Truus. Thuis
gebeurt ditzelfde, en bij het zien van een foto van Saskia beseft Anton dat hij zich Saskia en
Truus hetzelfde voorstelt. De volgende dag gaat Anton weer naar Takes toe.
Er is dan veel media-aandacht voor de vrijlating van een oud-officier van de SS, die veel
mensen vermoord heeft. Ook Takes en Anton zijn hierdoor van streek. In het souterrain van
Takes’ appartementsgebouw praten ze over Truus, die Fake de laatste twee schoten gaf en
door hem zelf neergeschoten werd. Op een foto van haar ziet Anton dat ze op Saskia lijkt.
Takes heeft nog steeds haar pistool.
Laatste episode: 1981
De tijd verstrijkt en Anton wordt ouder. Hij scheidt van Saskia en hertrouwt met Liesbeth,
met wie hij een zoon krijgt: Peter. Hij brengt zijn vakanties door in Toscane en krijgt af en toe
last van paniekaanvallen als hij ineens een flashback heeft van 1945. Als zijn dochter
Sandra zestien is, neemt hij haar mee naar zijn oude straat.
Ze mogen binnen in het huis dat nu op de plek van Antons ouderlijk huis staat en ineens ziet
Anton op het monument ook de naam Takes, waarmee waarschijnlijk Takes’ broertje
bedoeld wordt. Samen met Sandra bezoekt Anton Truus’ graf.
In 1981 zijn er demonstraties tegen atoomenergie waar Anton zich niets van aantrekt, maar
hij wordt gedwongen mee te doen als hij last krijgt van kiespijn en zijn tandarts alleen wil
helpen als hij mee gaat demonstreren. Op die demonstratie treft Anton niet alleen zijn
inmiddels negentienjarige zwangere dochter Sandra en haar niet zo fatsoenlijke vriend,
maar tot zijn verbazing ook zijn oude buurvrouw Karin Korteweg, degene die samen met
haar vader het lijk van Fake Ploeg bij Anton voor de deur sleepte.
Karin vertelt dat Peter die nacht bij hen naar binnen glipte, hen onder schot hield en even
later doodgeschoten werd door een Duitser. Ook komt Anton erachter dat het lichaam van
Ploeg bij hen op de stoep belandde omdat meneer Korteweg zijn geliefde hagedissen
verzameling niet wilde opgeven.
Nadat Karin en haar vader zagen hoe Anton en zijn familie beschuldigd werden – na verhoor
werden zij zelf vrijgelaten – kreeg haar vader een gigantisch schuldgevoel en vermoordde hij
zijn hagedissen. Na de oorlog verhuisden ze, maar Karin's vader pleegde in 1948 zelfmoord,
uit angst dat Anton zich op hem zou komen wreken.
Tot slot vraagt Anton aan Karin waarom ze Fake juist voor zijn huis neerlegden en niet bij
het bejaarde echtpaar Aarts. Karin antwoordt dat haar vader dat niet wilde omdat het
echtpaar Aarts joden in huis had. Na deze ontdekking loopt Anton weg bij Karin en vervolgt
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller xninaxx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.85. You're not tied to anything after your purchase.
