Volledige samenvatting van het vak Inleiding tot het Recht 1023660ANR, VUB, . Gegeven door Prof. Verbeyst. Gemaakt op basis van lesnotities, powerpoints, de cursus en de WPO's.
INLEIDING TOT HET RECHT
Inhoudsopgave
I. Algemene inleiding: Wat is recht?................................................................5
Latijnse oorsprong van het begrip...................................................................................5
Definitie van het begrip “recht”......................................................................................5
1. Recht is het geheel aan bindende regels (8 categorieën).........................................5
2. Het doel van recht is de samenleving ordenen en in stand houden.........................7
3. Recht vereist gezag..................................................................................................8
Het recht en andere normatieve systemen.....................................................................8
Recht en godsdienst..................................................................................................... 8
Recht en moraal........................................................................................................... 9
Enkele basisconcepten van het recht..............................................................................9
1. Begrip objectief recht – subjectief recht.................................................................10
2. Positief recht, natuurrecht......................................................................................10
3. Gemeen recht, uitzonderingsrecht.........................................................................10
4. vermoedens en ficties............................................................................................ 10
II. Bronnen van het recht..............................................................................12
Het begrip ‘rechtsbron’................................................................................................. 12
De materiële bronnen................................................................................................. 12
De formele bronnen.................................................................................................... 12
Aard en formulering van de rechtsregel........................................................................12
Opbouw van de rechtsregel...........................................................................................12
Voorbeelden van examenvragen betreffende hoofdstukken I en II:.................13
III. Nadere bespreking van de rechtsbronnen, met inbegrip de voornaamste
rechtsbeginselen..........................................................................................13
A. De wet sensu lato (de wet in ruime zin van het woord).............................................14
A.1 Algemene beschouwingen....................................................................................14
A.2 Internationale en supranationale normen.............................................................16
A.3 De grondwet......................................................................................................... 18
A.4 De Wet................................................................................................................. 26
A.5 Het Decreet.......................................................................................................... 33
A.6 De Ordonnantie.................................................................................................... 34
A.7 Samenwerkingsakkoorden....................................................................................36
A.8 De gezamelijke decreten en ordonnanties...........................................................36
A.9 Bijzondere en gewone KB’s..................................................................................37
A.10 Besluiten gemeenschaps- en gewestregeringen................................................40
A.11 (Federale) ministeriële besluiten (MB’s).............................................................41
A.12 Besluiten leden gemeenschaps- en gewestregeringen (MB’s)............................41
A.13 Besluiten van federale staatssecretarissen........................................................41
1
,Noah Lusala Mbaku
A.14 Provinciale en gemeentelijke besluiten..............................................................41
A.15 Besluiten zelfstandige openbare instellingen.....................................................42
A.16 Pseudowetgeving en omzendbrieven.................................................................42
A.17 Inhoudelijke indeling van wetten........................................................................42
A.18 Voorrangsregels in het recht..............................................................................43
B. Gewoonterecht.......................................................................................................... 44
B.1 Begrip................................................................................................................... 44
B.2 Kenmerken van de gewoonte als formele bron van recht.....................................44
B.3 Enkele historische beschouwingen.......................................................................45
B.4 De verhouding van de gewoonte tot de wet.........................................................45
C. Algemene rechtsbeginselen......................................................................................45
C.1 Begrip................................................................................................................... 45
C.2 De verhouding van de algemene rechtsbeginselen tot de wetgeving – de plaats in
de hiërarchie der normen........................................................................................... 46
D. Bilijkheid................................................................................................................... 47
D.1 Begrip.................................................................................................................. 47
D.2 De verhouding van de billijkheid tot de wet in de materiële betekenis................47
E. De overeenkomst...................................................................................................... 47
F. De handhaving van de normenhiërarchie..................................................................48
Overzicht.................................................................................................................... 48
De verhouding Grondwet – Wet, decreet, ordonnantie...............................................49
De verhouding hogere rechtsnorm – besluit...............................................................51
G. Rechtspraak.............................................................................................................. 55
Begrippen rechtspraak en jurisprudentie....................................................................55
Nationale rechtscolleges............................................................................................. 56
Objectief contentieux................................................................................................. 67
Internationale rechtscolleges......................................................................................67
Beginselen die het rechtspreken beheersen – beginselen van behoorlijke
rechtsbedeling............................................................................................................ 67
Rechtspraak als formele bron van recht.....................................................................71
Enkele begrippen........................................................................................................ 71
H. Rechtsleer................................................................................................................. 72
Voorbeelden van examenvragen hoofdstuk III...............................................74
IV. De subjectieve rechten............................................................................75
A. Begrip Subjectief recht (t.o.v.) objectief recht...........................................................75
B. Indeling van de subjectieve rechten..........................................................................75
Indeling naar aard van de heerschappij......................................................................75
Grondwettelijke subcategorisering.............................................................................76
Indeling naar hun voorwerp........................................................................................76
C. Het ontstaan van subjectieve rechten.......................................................................78
D. De uitoefening van subjectieve rechten....................................................................78
E. Het tenietgaan van subjectieve rechten....................................................................79
V. De Rechtssubjecten..................................................................................79
A. Begrip “rechtssubject”..............................................................................................79
2
,Noah Lusala Mbaku
B. Natuurlijke personen................................................................................................. 80
C. Feitelijke verenigingen – verenigingen zonder rechtspersoonlijkheid........................80
D. Rechtspersonen........................................................................................................ 80
Soorten rechtspersonen............................................................................................. 81
Wettigheidsbeginsel – specialiteitsbeginsel................................................................81
E. De elementen van de rechtspersoonlijkheid..............................................................81
Staat........................................................................................................................... 81
Vermogen................................................................................................................... 81
Bekwaamheid............................................................................................................. 82
F. Het “begrip” rechtsobject.......................................................................................... 82
Goederen, producten en diensten..............................................................................82
Onroerende en roerende goederen............................................................................82
Dieren......................................................................................................................... 83
Voorbeelden van examenvragen Hoofdstuk IV en V........................................83
VI. De instellingen........................................................................................85
A. De voornaamste kenmerken van de Belgische staat.................................................85
Rechtsstaat................................................................................................................ 85
Federale staat............................................................................................................. 85
Representatieve democratie.......................................................................................87
Monarchie................................................................................................................... 88
Parlementair regime................................................................................................... 88
Scheiding der machten............................................................................................... 88
B. Het Belgisch Grondgebied – Geledingen van de Belgische federale staat.................88
Het begrip “staat”...................................................................................................... 88
Het Grondgebied........................................................................................................ 89
Provincies en gemeenten........................................................................................... 89
Taalgebieden.............................................................................................................. 90
Gewesten................................................................................................................... 90
Gemeenschappen....................................................................................................... 90
C. De (federale) machten..............................................................................................91
Scheiding der machten............................................................................................... 91
DE federale wetgevende macht..................................................................................92
De federale uitvoerende macht..................................................................................94
D. De gemeenschappen en de gewesten......................................................................96
Centrifugaal-federale Staat van bipolaire aard...........................................................96
Voorbeelden van examenvragen hoofdstuk VI..............................................103
VII. De verbintenis......................................................................................103
Essentiele onderdelen.................................................................................................110
Definitie van de verbintenis (art. 5.1 BW).................................................................110
Rechtsband tussen personen....................................................................................110
Soorten verbintenissen................................................................................................ 111
Indeling volgens voorwerp........................................................................................ 111
Indeling volgens modaliteiten...................................................................................112
3
,Noah Lusala Mbaku
Het contract............................................................................................... 114
Inleiding...................................................................................................................... 114
Soorten contracten...................................................................................................... 114
Consensuele, vormelijke en zakelijke contracten (art. 5.5 BW)................................114
Eenzijdige en wederkerige contracten (art. 5.6 BW).................................................115
Raamcontract (art. 5.9 BW)......................................................................................116
Toetredingscontract (art. 5.10 BW)..........................................................................116
Contract met een consument (art. 5.11 BW)............................................................116
Overeenkomsten intuitu personae............................................................................116
Beginselen van het contractenrecht............................................................................116
Wilsautonomie.......................................................................................................... 116
Geldigheidsvoorwaarden van het contract..................................................................118
4 geldigheidsvoorwaarden (art. 5.27 BW).................................................................118
De toestemming....................................................................................................... 119
De bekwaamheid (art. 5.40 e.v. BW)........................................................................121
Het voorwerp............................................................................................................ 123
De oorzaak (art. 5.53 BW)........................................................................................125
Sancties bij contractbreuk...........................................................................................126
Inleiding.................................................................................................................... 126
Voorrang uitvoering in natura (art. 5.234 e.v. BW)...................................................126
Herstel van schade (art. 5.237 e.v. BW)...................................................................127
Ontbinding van het contract (art. 5.90 BW)..............................................................128
Prijsvermindering...................................................................................................... 130
Opschorting van de eigen verbintenis (art. 5.98 BW)...............................................130
Nietig contract............................................................................................................. 131
Overzicht.................................................................................................................. 131
Buitencontractuele aansprakelijkheid..........................................................133
Inleiding.................................................................................................................... 133
Aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad.............................................................134
Aansprakelijkheid voor andermans fouten................................................................137
Objectieve foutaansprakelijkheid..............................................................................138
Overheidsaansprakelijkheid......................................................................................138
4
,Noah Lusala Mbaku
I. ALGEMENE INLEIDING: WAT IS RECHT?
LATIJNSE OORSPRONG VAN HET BEGRIP
We noemen de opleiding rechten, in het meervoud, omdat de studenten vroeger van de
opleiding tot doctor utriusque iuris(doctor in beide rechten) genoten; zijnde het Romeins
recht en het canoniek recht.
Oorsprong van het begrip “recht”:
Recht komt van het Latijnse directum, directum verwijst naar leiding. Achterliggende
gedachte is dat het recht het samenkeven van de mens met andere mensen moet leiden.
Recht vertolkt als term een idee van gezag
Afgeleide Latijnse termen hieruit:
- Regere (regeren)
- Rex (koning)
- Regnum (rijk)
- Regula (regel)
Het recht houdt een bevel in
De romeinen gebruikten de term jus (of ius). Jus komt van het Latijnse jubere dat bevelen
betekent.
De term jus had ook een morele betekenis (hieruit komt het woord justus: rechtvaardig
en justitia: rechtvaardigheid)
DEFINITIE VAN HET BEGRIP “RECHT”
= Geen vaste definitie, meerdere antwoorden maar bepaalde eigenschappen komen wel
altijd terug.
1. RECHT IS HET GEHEEL AAN BINDENDE REGELS (8 CATEGORIEËN)
- Gebodsbepalingen
o Leggen ons een bepaald gedrag op, hoe we moeten handelen
Positief: bv. Art 2.3.31 BW
Negatief: bv. art. 422 bis Sw Schuldig verzuim:een redder of
iemand met EHB-opleiding zal strenger worden veroordeeld
- Verbodsbepaling
o Verbieden een bepaald gedrag
Art. 144 oud BW; verbod op huwelijk voor minderjarigen
Art. 147 oud BW; verbod op bigamie
- Verlofbepalingen
o Laten ons als rechtssubject toe om bepaalde handeling te stellen, we
moeten dit niet doen.
Art. 1674 oud BW: je mag nietigheid eisen na benadeling bij
verkoop van onroerend goed, maar moet niet
Art. 4.161 BW: je mag schenkingen doen en aanvaarden, maar moet
nier
5
, Noah Lusala Mbaku
- Belovende regels
o Houden een soort van belofte in
Art. 23 Gw. is een maatstaf voor de wetgeving: “ieder heeft recht op
een menswaardig leven te leiden (…) ”
De meeste economische, sociale en culturele rechten worden
geacht geen directe werking te hebben.
Directe werking (self-executing): een regel dat je als burger
rechtstreeks kan opeisen
Uizonderlijk hebben sociale grondrechten toch directe werking
Bv. Kinderbijslag is zodanig specifiek geformuleerd dat dit
onvoorwaardelijk is
Standstil-bepaling: als je nieuwe regelgeving maakt mag die nooit
slechter zijn dan de vorige, soort van bescherming
Bij sommige ecnomomische, sociale en culturele rechten
- Regels toepasbaar na keuze
o Laten ons als individu de keuze tussen verschillende vormen van gedrag.
Het gedrag dat we kiezen heeft dan gevolgen.
Art. 4.180 BW: Je moet geen testament opstellen maar vanaf dat je
er eentje maakt verandert dit jouw regels.
- Wilsaanvullende of suppletieve rechtsregels
o Regels die slechts gelden wanneer je zelf geen keuze hebt gemaakt.
Het wettelijk stelsel wordt in beginsel toegepast, je kan ervan
afwijken als je hier expliciet voor kiest.
Opvangregeling, geen testament? dan zijn er algemene regels over
de verdeling van erfenis bv.
o Hoe kan je dat zien? Expliciet:
Behoudens andersluidend contract bv. art. 5.193 BW
o Soms niet altijd expliciet vermeld:
Art. 1583 oud BW: Regel over verkoop, de koop is in beginsel
voltrokken als er een overeenkomst tussen de zaak en de prijs,
meestal is er een contract met vaste regels maar toch een wet voor
als dat niet zou zijn.
- Ondersteunend regels
o Omvatten geen gedragsregels maar dienen als organieke ondersteuning
van het recht, door de werking van gedragsvoorschriften in tijd en ruimte
te omschrijven en de handhaving van gedragsregels te regelen.
Art. 1.2 BW: Verbod op terugwerkende/retroactieve kracht: de
rijsnelheid in de bebouwde kom wordt 30/u en gaat in werking vanaf
een jaar geleden, mag niet, moet altijd in het heden zijn.
- Technische regels
o Regels zoals termijnen, procedures, vormvoorschriften, enz. Ze dienen
meestal om rechtszekerheid te creëren.
Art. 4 APR: beroepstermijn voor nietigverklaring; 60 dagen
- Formalismen van het recht( hoort ook bij vorige)
o De wet verplicht ons wanneer wij sommige rechtshandelingen stellen om
bepaalde vorm- of procedurevoorschrijften te volgen zodat de handeling
geldig wordt.
o 5 soorten:
Wilsuiting: het concrete bewijs dat iemand met iets akkoord gaat
Bescherming: ter bescherming van bepaalde personen bv.
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller noahmbaku. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.33. You're not tied to anything after your purchase.
