Summary
Samenvatting Pre- en protohistorie 1 P1
- Course
- Institution
Deel 1 van pre- en protohistorie
[Show more]
Seller
Follow
mariesoons
Content preview
Samenvatting pre- enprotohistorie P1
DEEL 1: Pre- en protohistorie
H1: Waarom is kennis over het verleden mogelijk zonder tekst en uitleg?
(archeologie)
Göbekli Tepe:
Waar? In zuidoost-Turkije
Wanneer? In 1990
Aanleiding? Er waren onnatuurlijke verhogen, vondsten van bewerkte vuurstenen
aanleiding om archeologisch onderzoek op deze plaats te starten
Wat gevonden? Restanten van grote cirkelvormige stenen tempel (Stonehenge stijl)
200 T-vormige zuilen: sommige met armen, anderen met symboliek
(abstracte figuren). Ze wegen 10-50 ton en zijn meer dan 100 m
verplaatst geweest
In het midden staan 2 zuilen recht tegenover elkaar
Bankachtige structuren gevonden
Wat is het? Hypotheses heiligdom: verering van geesten en voorouders
Dieren mythische wezens
Armen mensachtige of goddelijke figuren
! abstracte tekens zijn heilige symbolen, niet schrift
Datering? 9500-8500 v.C., de tijd van de jager-verzamelaars
Vernieuwend? Dit heeft geleid tot andere inzichten in de levenswijze in die tijd.
Nomadische samenleving sedentaire samenleving van ca. 200 personen
het bouwen van heiligdommen stimuleert om sedentair te leven groepen
gaan stillaan een langere periode zich ergens vestigen en kunnen op termijn ook
aan landbouw doen
Andere hypothese is dat men al vroeger aan landbouw deed en dat de
startdatum voor landbouw verschoven moet worden.
Dit onderzoek gebeurt in de wetenschap van de archeologie. Ze kunnen door wetenschappelijke
methode bepalen waar de site zich ongeveer bevond zonder iets te beschadigen. De gevonden
artefacten en/of gebouwen worden verder onderzocht en zo nauwkeurig mogelijk gedateerd.
Hoe verder je teruggaat in de tijd, hoe kleiner het aantal gevonden vondsten:
1) Het bronnenmateriaal is vaak fragmentarisch overgeleverd
2) Archeologen kunnen al hun hypotheses enkel baseren op de tot nu toe gekende bronnen
Welke kennis leiden archeologen op welke wijze af?
Archeologie = studie van het verleden aan de hand van sporen van de mens en van menselijke
activiteit.
Wisselwerking tussen:
- De ontdekking van archeologische bronnen
- De gestelde onderzoeksvragen of hypotheses
, - De gehanteerde onderzoeksmethodes
Het startpunt kan op alle drie de niveaus liggen
Er is een onderlinge beïnvloeding
Een nieuwe onderzoeksmethode kan leiden tot nieuwe resultaten of ontdekkingen in het onderzoek,
zo kunnen oude theorieën ontkracht worden.
Bronnen kunnen op 3 manieren bevraagd worden: wat, waar, wanneer. Om correcte causale
verbanden en hypotheses op te stellen, is de datering van belang.
Wat onderzoeken archeologen?
- Artefacten
= (gebruiks)voorwerpen gemaakt door de mens
- Structuren
- Organische sporen
Ze worden systematisch verzameld, vastgelegd en in detail onderzocht
Waar (onder)zoeken archeologen?
- Vroeger: plaats waar men een vermoeden had van de aanwezigheid van een site
- Nu: bij openbare werken, bij toevalsvondsten, bij een doelbewust onderzoek
Er zijn verschillende archeologische methodes:
- Opgraving
o Vlakgraving
o Stratigrafische opgraving
- Prospectie (= oppervlaktieonderzoek)
- Luchtfotografie
- Geofysisch onderzoek (= via grondscans onderzoeken)
Hoe dateren archeologen?
- Relatieve dateringsmethodes = de sporen worden t.o.v. elkaar gedateerd
o Stratigrafie
= studie van de bodemlagen, onderste laag is ouder dan de bovenste laag
o Typologie
= artefacten worden in chronologisch verband gebracht met elkaar, naar gebruikte
materiaal, techniek, vorm, functie, decoratie, … Zo verkrijg je een referentielijst van
types waarin nieuwe vondsten kunnen worden geplaatst
- Absolute dateringsmethodes = sporen krijgen een specifieke datering (jaartal)
o Dendrochronologie
= jaarringdatering, enkel toepasbaar op hout
o 14C-methode
= koolstofdatering, enkel toepasbaar op organische resten met datering tussen
50 000 jaar geleden – 1950
Waarom is archeologie noodzakelijk voor onderzoek over de pre- en protohistorie?
Prehistorie = de periode binnen de menselijke geschiedenis voor de uitvinding van het schrift.
Protohistorie = overgang van prehistorie naar historie, afbakening pre- en protohistorie is voor elke
regio of cultuur verschillend.
, Geschiedenis = de studie van het verleden van de mens aan de hand van geschreven bronnen.
We beschikken enkel over materiële bronnen, dus historici houden zich niet bezig met deze periode
en archeologie is dus noodzakelijk (ook voor andere historische periodes).
Op basis van archeologisch onderzoek heb je de indeling van de prehistorie = drieperiodenstelsel van
Thomson (niet overal toepasbaar, gebaseerd op werktuigen uit Europa):
1. Steentijd (steen = lithos lithicum)
o Paleolithicum = oude steentijd
Oud-paleolithicum: 2,5 mjg – 150 000 jg
Midden-paleolithicum: 150 000 – 45 000 jg
Jong-paleolithicum: 45 000 – 10 000 jg
o Mesolithicum = midden steentijd
(vanaf het einde van de laatste ijstijd (10 000 jg) tot start landbouw)
o Neolithicum = nieuwe steentijd
(vanaf start landbouw)
2. Kopertijd (koper = chalcos chalcolithicum)
3. Bronstijd
4. Ijzertijd
H2: ontstaan en evolutie van de mens
Homo Naledi
Waar? In Zuid-Afrika: in het grottenstelsel van de Rising Star: Johannesburg
Wat? 1500 botfragmenten en schedelfragmenten, minimaal 15 individuen
de bron is representatief
Door wie Door het team van paleoantropoloog Lee Berger.
gevonden?
Vernieuwend? Het is een bijzondere mix van primitieve en moderne kenmerken.
Schouders, gekromde vingers, bovenste delen van de ledematen, kleine
herseninhoud (500 cm3) mensachtige, niet-menselijk karakter van de fossielen
Moderne hand, bekken, onderste delen van de ledematen, voeten, vorm van de
schedel identificatie als mens
Berger denkt dat deze soort de overgang van Australopithecus naar Homo is
Datering? 300 000 – 200 000 jaar oud leefde gelijktijdig met de homo sapiens, maar had
meer primitieve kenmerken
Wat onderscheidt de mens van andere dieren?
Wat maakt de mens een primaat? (uitgestorven voorouders = hominina)
- Grote hersenen t.o.v. het lichaam
- Voorwaarts gerichte ogen
- 4 soorten tanden (snijtanden, hoektanden, valse kiezen en ware kiezen)
- Vingernagels en teennagels
- Gebruik van vingers om dingen vast te grijpen
- Duim/grote teen kan de vingers/tenen van dezelfde hand/voet raken
Gemeenschappelijk met zoogdieren:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mariesoons. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.22. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64450 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now