Summary
Samenvatting Ethische en Rechtsfilosofische Stromingen
- Course
- Institution
Samenvatting van de lessen & boek Geslaagd in eerste zit Jan Verplaetse
[Show more]
Seller
Followmaudvandenhoucke
Content preview
Samenvatting Ethische EnRechtsfilosofische Stromingen
Rechten
Inhoudstafel
Inleiding
Hoofdstuk 1: de klassieke rechtvaardigingstoets
1. Normatieve problemen: enkel schijnbare oplossingen
1.1. Geloof
1.2. Emoties
1.3. Feitelijke toestand
2. Normatieve problemen: de rationele benadering
2.1. Jeremy Bentham: de morele casus
2.2. Immanuel Kant: de morele plicht
3. De klassieke rechtvaardigingstoets
3.1. De schendingsfase
3.2. De overtreffase
3.3. De uitzonderingsfase
3.4. De interventiefase
3.5. Voordelen en beperkingen
Hoofdstuk 2: waardigheid
1. Inleiding
2. Het belang van menselijke waardigheid
3. Vier betekenisvelen
3.1. Het verbod op onmenselijke behandeling
3.2. Recht op een menswaardig bestaan
3.3. Het recht op zelfbeschikking
3.4. Het verbod op discriminatie
4. Dehumanisering
4.1. Animale en machinale dehumanisering
4.2. Is animale dehumanisering erger dan machinale?
4.3. Handhaving van de grens tussen mens en dier
4.4. Twee theorieën over de grens tussen mens en dier
4.4.1. Terror management theory (TMT)
4.4.2. Social exclusion theory (SET)
5. Ten slotte: over dierlijke waardigheid
Hoofstuk 3: Het vrijheids– of autonomiebeginsel
1. De schaduwzijden van vrijheid
2. Drie soorten vrijheid
2.1. Zelfbepaling (negatieve vrijheid)
2.2. Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid)
2.3. Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)
3. Vrijheid van privéleven (privacy)
3.1. Van vrijheid naar privacy: opkomst, crisis en heropleving van een fundamentele
, vrijheid
3.2. Schadebeginsel en paternalisme
3.2.1. Het schadebeginsel
3.2.2. Zacht, hard en moreel paternalisme
3.2.3. Overregulering en partijdige schade
4. Het recht op vrije meningsuiting
5. Vrijheid van opvoeden
5.1. Ter inleiding: het thuisonderwijs van Pauline de Broglie
5.2. Drie beginselen
5.2.1. Het beginsel van ouderlijke macht
5.2.2. Het recht op een open toekomst (open future)
5.2.3. Het beginsel van zelfbestuur
5.3. Toepassing: thuisonderwijs voor de Amish?
6. Vrijheid van cultuur en godsdienst (het multiculturalismedebat)
6.1. Multiculturele controverses
6.2. Drie beginselen
6.2.1. Neutraliteitsbeginsel (exclusieve neutraliteit, laïcité)
6.2.2. Multiculturalisme (inclusieve neutraliteit, actief pluralisme)
6.2.3. Medeburgerschap (gedeeld burgerschap)
6.3. Toepassing: De Raad van State over inburgering in Vlaanderen
Hoofdstuk 4: het gelijkheidsbeginsel
1. Gelijkheid: een allemansvriend
2. De formele gelijkheid
2.1. Aristoteles
2.2. De aristocratie
3. De rechtengelijkheid
3.1. Thomas Hobbe (1588-1679)
3.2. John Locke (1632-1704)
3.3. Jean-Jacques Rousseau (1771-1778)
3.4. De natuurlijke gelijkheid aller mensen
3.5. Racisme en beschavingsleer: de dubbele moraal van de Verlichting en het 19 de-
eeuwse liberalisme
3.6. Toepassing: klassiek liberalisme en de Europese Unie
4. Kansengelijkheid na WOII
4.1. Het beginsel van non-discriminatie
4.2. Twee modellen
4.3. Toepassing: politieke benoemingen
5. Compenserende kansengelijkheid
5.1. Het meritocratische ideaal
5.2. Een substantiële vorm van gelijkheid
5.3. Toepassing: de hervorming van kinderbijslag
6. Bronnengelijkheid
7. Welvaartsgelijkheid
7.1. Van utopische droom tot dictatuur van het proletariaat
7.2. Vormen van welvaartsgelijkheid
8. Tot slot: alle gelijkheden op een rijtje
Hoofstuk 5: het libertaristische kritiek op de egalitaire
sociaaldemocratie
1. Inleiding
,2. Friedrich Hayek (Friedrich August von Hayek, 1899-1992)
3. Robert Nozick (1938-2002)
4. Libertaristisch alternatief voor zelfgenoegzaam links?
Hoofstuk 6: het legitimiteitsbeginsel
1. Inleiding
2. De liberale democratie: het model, zijn hoofdkenmerken en basispremissen
3. De alternatieven
3.1. Het theocratische alternatief: de goddelijke bevelstheorie
3.2. Het natuurrechtelijk alternatief
3.2.1. Het doeloorzakelijk natuurrecht
3.2.2. Het werkoorzakelijk natuurrecht
3.3. Het volkssoevereine alternatief
4. Carl Schmitt en Joseph de Maistre: de Dracula’s van de liberale democratie
4.1. De kritiek van Carl Schmitt
4.2. De kritiek van Joseph de Maistre
4.3. Schmitt en Maistre: Dracula’s of echte doodgravers van de liberale democratie?
5. De filosofisch-anarchistische kritiek
Hoofstuk 7: het recht om te straffen
1. Straffen als rechtsfilosofisch probleem
2. De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)
2.1. Het utilitarisme hangt af van empirische toetsing
2.2. Het utilitarisme botst met onze intuïtie
3. De retributivistische rechtvaardiging (Kant)
3.1. Het dwangprobleem
3.2. Het vrijewilprobleem
4. De moreel-educatieve rechtvaardiging (B. F. Skinner)
5. Conclusie
Verwijzingen naar literatuur
Index
Ethische en rechtsfilosofische stromingen
Inleiding
Filosofie= de oudste wetenschap, manier van denken
o Koningin van filosofie: metafysica = de vraag van wat er allemaal bestaat
Bv bestaat er een schaduw?
Bv bestaat zoiets als vrije wil? een bestaansvraag = ontologische vraag
Ethiek of moraalfilosofie
Bv: Wat betekent het om een goed mens te zijn? Wanneer kun je zeggen dat iets goed is?
Rechtsfilosofie
Bv: Wanneer kun je zeggen dat wetten onrechtvaardig zijn?
Politieke filosofie
Bv: Wat betekent een goede maatschappij?
H1: De Klassieke Rechtvaardigingstoets
§1. Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen
Een normatief probleem is eigenlijk de vraag of een bepaalde handeling toegelaten, verplicht
of verboden moet worden. Men onderscheidt de volgende:
, Bv mogen dove ouders voor een doof kind kiezen
Je moet dit kunnen argumenteren met verschillende visies
Bv moet profeet Mohammed uit Divina Commedia verdwijnen?
Men heeft beslist om dit te laten vallen in het kader van diversiteit
Bv mag overheid coronavaccin verplichten
Vrijwillig of verplicht?
o Een gerelateerd normatief probleem: sociale rollen & natuurlijke determinanten
(vb.: plaats, tijd) zijn bepalend voor de oplossing van het probleem
• Vb.: Mag een politicus een verkeerswet overtreden?
• Vb.: Mag een arts in bepaalde gevallen zijn beroepsgeheim doorbreken?
➔ geen antwoord zonder op de specifieke plichten van bijvoorbeeld de politicus in te
gaan (sociale rol) of zonder bijkomende informatie over concrete omstandigheden
waar bijvoorbeeld de twijfelende arts zich in bevindt (natuurlijke determinanten).
o Een ongerelateerd normatief probleem: sociale rollen & natuurlijke determinanten
zijn irrelevant
• Vb.: Mag je gevangenen folteren?
• Vb.: Mag abortus?
Een normatief probleem oplossen moet gebeuren op rationele wijze (a.d.h.v. een beredeneerde
argumentatie). Je ontwikkelt argumenten voor je positie die transparant zijn, weerlegt
bezwaren tegen jouw visie & je staat open voor kritiek ➔ je vermijdt beroep op geloof, emotie
of feitelijke toestand.
1.1 Geloof
Geloof = de idee dat bepaalde handelingen goed of slecht zijn omdat God deze wil, of juist niet wil.
o Geen overtuigingskracht voor mensen met een ander geloof of zonder geloof in Opperwezen
o Dilemma van Euthyphro (Plato)
Plato = Griekse wijsheer in 5e v.C.
Schrijft over het figuur van Socrates = hoofdrol in dialogen van Plato
komt Euthyphro tegen = zoon van beruchte slager de vader slaat vaak
slaven dood Euthyphro kan hier niet mee om en wilt dit aangeven, er waren
immers ook regels in het oude Griekenland
Socrates vraagt steeds door: wrm aangifte doen? Euthyphro zegt dat het in
strijd is met de wil van God het kan toch niet anders dat de wil van God
rechtvaardig is? = moreel verantwoord gedrag is volgens hem hetgene wat de
goden ons bevelen
• Redenen van God zijn onbekend: God is willekeurig ➔ “God wil niet dat we
stelen”, hij had even goed wel kunnen willen dat we stelen. Stelen op zich is niet
immoreel
Omdat God het zegt, wordt het immoreel
• Redenen van God zijn bekend: God is overbodig ➔ men is bewust van wat juist
is, men weet wat rechtvaardig & moreel verantwoord is. Als er aan God externe
redenen zijn die duidelijk maken dat stelen immoreel is, dan is het niet nodig om
de wil van God te volgen
Het mag niet van God omdat het op zich immoreel deze wil van God is
dus overbodig
➔ Geen beredeneerde manier van argumentatie
1.2 Emoties
Emoties, instincten en intuïties zijn ook geen beredeneerde manier van argumenteren. We kunnen de
morele basis echter niet verwerpen (vb.: tramdilemma)
Er zijn positieve morele sentimenten & negatieve morele sentimenten
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maudvandenhoucke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $15.53. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64450 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now