Summary
Filosofie eindexamen samenvatting Kwestie 1,2,3,4
- Course
- Level
- Book
Gehele samenvatting van eindexamen filosofie, alle 4 de kwesties
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
ilsevdfels
Content preview
Kwestie 1 Hoe ervaren wij ons bestaan als mens?Hoofdstuk 0 opmaat
Plato zegt dat voorwerpen in de zintuigelijke wereld allemaal uniek zijn. Een meubelmaker kan
bijvoorbeeld twee dezelfde stoelen maken, maar toch zijn ze allebei anders. De ideale stoel kunnen
wij niet waarnemen, hij bestaat uitsluitend als Vorm/Idee in de ideeënwereld. Volgens Plato maakt
ons denken contact met de Ideeën uit de ideeënwereld en ons lichaam met de voorwerpen uit de
zintuigelijke wereld.
Het dualisme van Plato heeft een invloed gehad op het christendom. Volgens hen is er een verschil
tussen God kennen uit inzicht en God kennen uit ervaring. Dat tweede is volgens het christendom
(net als de ideeënwereld van Plato) onmogelijk.
Descartes: mensen zijn een denkend bewustzijn met een mechanisch lichaam.
Volgens het dualisme valt er een scheiding te maken tussen je lichaam en geest. Dit zijn twee heel
andere substanties en hoe deze twee toch samen werken is raadselachtig, dit wordt het lichaam-
geestprobleem genoemd. Volgens Descartes worden de twee substanties verbonden via de
pijnappelklier, die zich in de hersenen bevindt.
Descartes noemt onze lichamen res extensa (uitgebreidheid), want onze lichamen nemen plaats en
ruimte in. Res extensa gehoorzaamt aan de wetenschappelijke natuurwetten. Ons denken noemt
Descartes res cogitans, dit neemt geen ruimte in en het is vrij.
Hoofdstuk 1 Fenomenologie
Sheets-Johnstone: mensen zijn een reflecterend, bewegend lichaam.
Volgens Descartes betekende ‘ik denk’ een bewustzijn. Maar volgens Sheets-Johnstone is bewustzijn
niet te beschouwen als puur denken, het gene dat denkt zit namelijk in een lichaam.
Sheets-Johnstone was een danser en ze merkte op dat dansers niet zozeer reflecteren op hoe de
bewegingen eruitzien voor een toeschouwer, vanuit een derdepersoonsperspectief, maar ze ervaren
de dans door de bewegingen die ze uitvoeren.
Je ervaart dus het lichaam in de ruimte voordat je er op gaat reflecteren. Je voelt eerst aan dat je aan
het dansen bent door de bewegingen die je maakt, je denkt nog niet na over hoe je dat doet. Volgens
de fenomenologie zorgt het lichaam dat in beweging is dus voor gewaarwording, en deze
gewaarwording komt dus voor de reflectie op de bewegingen. Ze dansen zonder echt na te denken
hoe ze dit doen, ze doen het op een pre-reflectieve manier (nog zonder dat enige reflectie
plaatsvindt). Achteraf kunnen ze bewust reflecteren.
mens-te-midden-van-de-wereld: hoe hij zichzelf en de wereld ervaart, nog voordat enige reflectie
plaatsvindt.
Cognitiewetenschappers bestempelden proprioceptie als de grondslag voor zelfbewustzijn.
Proprioceptie is het vermogen om de positie van onze lichaamsdelen in de ruimte gewaar te worden.
Volgens Sheets-Johnstone is kinesthesie de grondslag voor zelfbewustzijn. Kinesthesie is het
vermogen om beweging van ons eigen lichaam gewaar te worden.
Pre-reflectief gaat om het intuïtief waarnemen van een fenomeen of het ondernemen van een
handeling, zonder het eerst te analyseren aan de hand van theoretische begrippen. Het gaat dus om
het onbevlekt, onbevooroordeeld waarnemen van iets.
Lichaamsschema deze pre-reflectieve ervaringen zijn gebaseerd op ons lichaamsschema. Dit is de
vertrouwdheid die je hebt in je lichaam waardoor je al deze handelingen kunt doen zonder erbij stil
,te staan en erover na te denken. Je weet hoe je lichaam werkt en hoe je er bepaalde handelingen
mee uit kunt voeren, en daardoor kan je dus prereflectieve ervaringen hebben. Je merkt zonder erbij
stil te staan of je moet bukken in een ruimte en of je door de deuropening past. Echter kun je je
lichaamsschema ook uitbreiden, door bijvoorbeeld het dragen van hoge hakken of een hoed. Je zult
merken dat je dan nog steeds weet of je door die deur heen past.
Volgens Sheets-Johnstone biedt fenomenologie een perspectief op de bestaanservaring:
Fenomenologie biedt ons een perspectief van ons lichaam als centrum van ons bestaan, in
tegenstelling tot bijv. Descartes. Dit houdt dus ook in dat ons bestaan voortkomt uit onze
lichamelijke ervaringen.
Fenomenologie beschrijft de mens zoals hij zichzelf in de wereld ervaart, nog voordat enige
reflectie plaatsvindt.
Hoofdstuk 2 Onze verhouding tot onszelf
Plessner: mensen staan lichamelijk in verhouding tot zichzelf.
Leib: het lichaam wat je in het eerstepersoonsperspectief ervaart, dit lichaam zijn we.
Korper: het lichaam wat je in de derdepersoonsperspectief ervaart, dit lichaam hebben we.
Doordat we een lichaam zijn en een lichaam hebben, hebben we een dubbele bestaanservaring:
dubbelapsect. Enerzijds is het lichaam een centrum van gewaarwordingen en anderzijds is het een
soort instrument waarmee we handelingen kunnen uitvoeren.
Stenen Geen grensrealisering, want er is geen binnen van waaruit ze de buitenwereld kunnen
ervaren.
Planten Er is wel een binnen en een buiten de plant, maar ze hebben het binnen niet door. Een
plant heeft dus geen centrum. Door het verschil tussen binnen en buiten heeft een plant
positionaliteit.
Dieren Er is een centrum van waaruit de buitenwereld wordt ervaren, ze hebben centrische
positionaliteit.
Mensen Dieren hebben geen realisatie van die grens, maar een mens wel. Mensen hebben
namelijk excentrische positionaliteit. Een mens valt niet samen met de handeling, want ze kunnen
naar zichzelf kijken terwijl ze een handeling doen en ook afstand nemen van de handeling.
Deze bestaanservaring maakt het mogelijk dat wij ons leven niet slechts leven volgens natuurlijke
wetmatigheden, maar dat wij het zelf kunnen vormgeven. Het wisselen van 1 e naar 3e
persoonsperspectief maakt dat de mens onbepaald is, door afstand te nemen van je
eerstepersoonsperspectief kunnen we ons leven vormgeven.
Enerzijds worden we bepaald (door de wereld/opvoeding), maar anderzijds kunnen we ons ook tot
onszelf verhouden. We vallen niet met onszelf samen en dit maakt dus dat we ons leven zelf kunnen
vormgeven.
Plessner formuleert drie antropologische wetten op basis van deze excentrische bestaanservaring:
Natuurlijke kunstmatigheid: Wij zijn natuurlijk, natuurlijk geboren. Maar omdat wij bewust zijn van
onszelf, moeten wij iets van ons maken, kunstmatig. Komt doordat wij onszelf vanuit een
derdepersoonsperspectief kunnen bekijken, waardoor we uit onszelf kunnen stappen en op onszelf
kunnen reflecteren (excentrische posititionaliteit). Daardoor kunnen we kijken naar wat wij van
onszelf maar ook van omgeving willen maken
Wij zijn dus van nature kunstmatig: zolang we zelfbewustzijn hebben zit er niets anders op dan vorm
te geven aan ons eigen bestaan.
, - Met techniek kunnen we onze geestelijke vermogens uitbreiden, bijvoorbeeld het schrift
om een geheugensteuntje op te schrijven. Techniek kunnen we gebruiken bij het
vormgeven van ons bestaan.
Bemiddelde onmiddellijkheid: Enerzijds hebben we een onmiddellijke ervaring van de wereld, maar
anderzijds wordt die ervaring bemiddeld door vaak ons lichaam, maar kan ook bijvoorbeeld door
techniek als een gehoorapparaat. Plessner komt dus tot de conclusie dat de mens 2 afzonderlijke
relaties heeft met de wereld, bemiddeld en onmiddellijk, die tegelijk optreden.
Wij zijn daarbij bewust van onze ervaring, maar dat bewustzijn wordt onderdeel van die ervaring. Als
je empathie ervaart met iemand, realiseer je dat jij degene bent die die ervaring voelt. Maar, de mens
kan zich ook tot deze ervaring verhouden vanuit het derdepersoonsperspectief. Dit maakt het
mogelijk om te beseffen dat ook anderen de wereld ervaren en daarom willen we die ervaringen met
anderen te delen. Er ontstaat een medewereld, waarin wij de ervaringen delen en onszelf uitdrukken
(expressies) vind ik deze persoon aardig of niet? Doordat mensen zich kunnen uitdrukken, krijgt een
mensenleven bovendien geschiedenis.
- Expressies= uitdrukkingen van andere in onze wereld.
- Medewereld= wereld waar wij in ons bevinden, waarin we onszelf in uitdrukken maar
ook tot verhouding tot anderen, relaties met anderen. In de medewereld komen
uitdrukkingen, expressies, van andere mensen samen, zoals kritiek. Jij bevind je ook in
deze wereld, en wordt daarom door deze expressies beïnvloedt , waardoor je jezelf ook
anders kan gaan zien. wat andere vinden, derdepersoonsperspectief, beinvloed wat jij
vind, eerstepersoonsperspectief.
Utopische standplaats: Het utopische standpunt, kortom de onmogelijkheid het eigen standpunt te
fixeren tot een vast fundament.
Aan de ene kant zijn wij geworteld in het hier en nu en hebben we daardoor een standplaats. Maar
omdat wij in verhouding tot onszelf staan, en op ons zelf kunnen reflecteren waardoor we geen vaste
kern hebben en kunnen we zijn wat we willen zijn, de mens als onbepaald wezen. De context van het
hier en nu proberen we daarom achter ons te laten, en te dromen of om iets anders te zijn: utopisch.
Hierdoor zijn is ons standplaats ook utopisch.
Daarbij is ook de standplaats (mening) van de mens utopisch. Je vindt iets over – standplaats- maar
aan de andere kant weet je door zelfreflectie dat die standplaats geen vast fundament heeft. Onze
mening kan in een ander land ergens anders zijn, en is dus utopisch: in een andere tijd of op een
andere plaats zullen de antwoorden of meningen anders zijn. Omdat wij dit weten, weten we ook dat
andere mensen (in andere landen bv) een andere standplaats kunnen hebben en kunnen we ons ook
in andermans standpunt plaatsen, waardoor ook die Mitwelt ontstaat
Lachen & Wenen
Lachen en wenen geven een andere kijk op de verhouding van de mens tot zijn lichaam. Het toont
aan dat de mens erg dubbelzinnig is:
Enerzijds is de mens erg lichamelijk: als woorden en daden tekoortschieten neemt het lichaam het
over, waardoor je bijvoorbeeld heel hard gaat huilen of lachen. Dit is een puur, onbeheerste,
lichamelijke reactie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ilsevdfels. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.00. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
69605 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now