Dit document bevat een samenvatting van het boek 'foutloos leren bij dementie'. Dit boek moest deels gelezen worden voor het tentamen van het vak logopedie bij NAH.
Foutloos leren bij dementie:
Hoe werkt foutloos leren?
Foutloos leren is een methode waarbij alle inspanning erop gericht is de cliënt een taak te
leren zonder dat er fouten optreden. Dat geldt zowel voor het aanleren van de taak, als voor
het uitvoeren van de eenmaal aangeleerde (deel)handelingen, waarbij de geleerde
informatie moet worden opgediept uit het geheugen. Bij foutloos leren wordt
gebruikgemaakt van impliciet leren, dat wil zeggen dat de handelingen ingeslepen worden
door herhaling en oefening in kleine stappen, gebruikmakend van het associatieve vermogen
van het geheugen. Het oefenen middels foutloos leren wordt nauwgezet begeleid, zodat het
maken van fouten en gokken voorkomen worden.
Foutloos leren bevat de volgende elementen:
De taak wordt opgedeeld in stappen en dan stapsgewijs aangeleerd
Gokken wordt voorkomen (dus het niveau van iedere stap is zodanig dat succes
gegarandeerd is). Bij aarzelen wordt meteen ingegrepen, geholpen en herhaald.
Er wordt alleen overgegaan tot het leren van een volgende stap indien de vorige stap
zonder fouten, aarzelingen of gokken zelfstandig uitgevoerd kan worden.
De behandelaar maakt gebruik van voordoen (modeling), dat wil zeggen: de
behandelaar doet de stap voor en laat de cliënt dit meteen nadoen. Zo weet de cliënt
precies wat er van hem verwacht wordt en worden fouten voorkomen. Wanneer een
deelstap correct is nagedaan, dan kan de behandelaar de volgende deelstap
voordoen, enzovoort, met de hele reeks van stappen.
De behandelaar maakt gebruik van verbale instructie (de behandelaar zegt per stap
hardop wat de cliënt moet doen).
De behandelaar maakt gebruik van herhaling: de reeks van stappen wordt meerdere
keren geoefend en daarmee ingeslepen, en wel op zo’n manier dat alleen de correcte
handelingswijze in het geheugen terechtkomt (fouten maken wordt immers
voorkomen).
Indien er onverhoopt toch fouten, gokken of aarzelingen optreden, worden deze
onmiddellijk onderbroken en gecorrigeerd door de juiste handelswijze opnieuw voor
te doen, hardop te benoemen en te laten herhalen door de cliënt.
Het is essentieel dat de cliënt steeds opnieuw beloond wordt voor zijn prestaties (hoe
klein ook). Foutloos leren is een vorm van associatieleren, waarbij de persoonlijke
aandacht, succeservaringen (fouten worden immers voorkomen) en complimenten
bekrachtigend werken en de leerprestatie vergroten.
De behandelaar maakt eventueel gebruik van visuele instructie (bijvoorbeeld een
geschreven stappenplan, plaatjes, pictogrammen of stickers met aanduidingen, zoals
een groene sticker op de startknop van de magnetron, een sticker op de kast waarin
de kopjes staan of op de toiletdeur, enzovoort).
Voor het formuleren van de doelstappen wordt aangeraden om het aantal stappen
beperkt en overzichtelijk te houden. Een transfer kan bijvoorbeeld omschreven
worden in twintig stappen, maar dit is te complex voor de cliënt. Stappen die
logischerwijs bij elkaar horen, kunnen worden gebundeld tot een stap. Anderzijds
mogen stappen ook niet te groot zijn, want dan neemt de kans op fouten toe.
, Stappen dienen een vloeiend, natuurlijk verloop te hebben die voor de cliënt
begrijpelijk en samenhangend is.
Wanneer een cliënt de taak met hulp meerdere malen gedurende meerdere sessies foutloos
en vloeiend kan uitvoeren, dan kan het aantal aanwijzingen geleidelijk afgebouwd worden.
Dit afbouwen dient niet plotseling, maar gedurende meerdere trainingssessies te gebeuren.
Dit principe van het afbouwen van hulp heet fading. Ook hier wordt weer gebruikgemaakt
van herhaling en het voorkomen van gokken, aarzelingen en fouten. Er wordt niet gevraagd
of de persoon de stappen kan benoemen (dat zou een beroep doen op het vermogen om
feitelijke kennis te reproduceren). In plaats daarvan wordt de hulp afgebouwd tijdens de
uitvoering: er wordt bijvoorbeeld niet meer voorgedaan hoe de stap moet; er wordt alleen
nog hardop gezegd wat de cliënt moet doen. Daarna wordt bijvoorbeeld alleen nog gewezen
naar het materiaal dat nodig is voor de uitvoering van de bezigheid. Het belangrijkste is weer
dat dit alles zonder fouten, aarzelingen en irritaties gebeurt, zodat alleen de juiste
handelswijze in het geheugen van de cliënt beklijft.
Kortom, foutloos leren is een manier waarbij fouten voorkomen worden door zorgvuldige,
directieve begeleiding (in tegenstelling tot trial-and-error leren). Door deze begeleiding is
succes gegarandeerd: de taak is in overzichtelijke en behapbare stappen opgedeeld en er
wordt altijd een niveau geoefend dat de cliënt met hulp zeker aankan. Dit wordt herhaald en
ingeslepen: de cliënt ervaart succes in plaats van falen of onzekerheid. Deze ervaring is
positief en leidt ertoe dat het leren prettig is in plaats van ‘weer’ een confrontatie met het
slechte geheugen. Een positieve ervaring zal leiden tot herhaling van het ‘gewenste gedrag’
en dus van een juiste uitvoering van de geleerde stap of reeks stappen.
De hulp wordt langzaam en stapsgewijs afgebouwd, waarbij ook weer fouten worden
voorkomen. De cliënt leert dus in een rustig tempo de aangeleerde handelingen zo veel
mogelijk zelf uit te voeren. Het overnemen van handelingen is niet wenselijk, tenzij het niet
anders kan door (fysieke) beperkingen.
De basisprocedure van foutloos leren:
Als de taak eenmaal is verdeeld in behapbare stappen door de behandelaar, kan gestart
worden met het daadwerkelijke leren uitvoeren. De behandelaar begint met stap 1 voor te
doen en zegt daarbij hardop wat hij doet. Hij vraagt de cliënt dezelfde handeling na te doen
en zegt daarbij hardop de handeling die de cliënt uitvoert. Indien de handeling zonder
aarzeling, twijfel of fout uitgevoerd wordt door de cliënt, kan stap 2 getoond en uitgevoerd
worden. Dus, behandelaar doet stap 2 voor en zegt daarbij hardop wat hij doet. Hij vraagt de
cliënt dezelfde handeling na te doen en zegt daarbij hardop de handeling die de cliënt
uitvoert. Wanneer stap 2 door de cliënt zonder aarzeling of twijfel wordt uitgevoerd, kan
stap 3 worden geoefend. Dus, behandelaar doet stap 3 voor en zegt daarbij hardop wat hij
doet. Hij vraagt de cliënt dezelfde handeling na te doen en zegt daarbij hardop wat de cliënt
moet doen, enzovoort. Belangrijk is om de cliënt steeds te prijzen bij een goed uitgevoerde
handeling. Herhaal deze hele procedure tot alle stappen doorlopen zijn en oefen de gehele
reeks meerdere keren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dorienusa. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.33. You're not tied to anything after your purchase.
